زارقىن تايشىباي،  «اتامەكەن» عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى، پروفەسسور:

– زارقىن سىزدىقۇلى، ءسىزدى قىزىلجارداعى از عانا ۇلتشىل قازاقتاردىڭ ءبىرى رەتىندە تانيمىز. ۇنەمى ويىڭىزدى بۇكپەسىز، اشىق ايتىپ جۇرەسىز. قىزىلجاردىڭ تۋماسى بولماساڭىز دا وسى ەلدىڭ تاريحىن ون ساۋساعىنداي بىلەتىن ازاماتتاردىڭ ءبىرىسىز. قالانىڭ اتىن اۋىستىرۋعا قاتىستى تالاي اڭگىمە بولدى. بىراق ءبىر شەشىم شىعارىلماي، بۇل ماسەلە تىم سوزىلىپ كەتكەنگە ۇقسايدى. بار گاپ جەرگىلىكتى قازاقتاردىڭ سانىنىڭ ازدىعىندا ما؟
– جوق. قازاقتىڭ سانىنىڭ ازدىعى كەدەرگى ەمەس. بۇل ۇلتتىق سانانىڭ جەتىلمەۋىنەن بولىپ وتىرعان جاعداي. ەلىمىز تاۋەلسىز بولعانىمەن، سانامىز تاۋەلدى، اسىرەسە، بيلىكتىڭ شىڭار باسىندا وتىرعان ازاماتتاردىڭ قورقاقتىعىنان بولىپ وتىرعان شارۋا. ونى «ءدۇرس» ەتكىزىپ، ءبىر-اق كۇندە اۋىستىرىپ جىبەرۋ كەرەك. بۇل ءبىر كىسىنىڭ عانا قولىنداعى ءىس. جانە ول كىسىنىڭ كىم ەكەنىن ءبارىمىز بىلەمىز. انادان سۇرا، مىنادان سۇرا، ءماسليحاتتىڭ شەشىمى كەرەك، تاعىسىن تاعى دەگەندەر جەل ءسوز. ءبىر كەزدە مىناۋ قالانىڭ اتىن پەتروپاۆل قويايىق دەپ ورىسپەن اقىلداسىپ، قازاقپەن كەڭەسىپ قويعان ەشكىم جوق قوي. وسى استانامىزدىڭ اتىن استانا قويايىق دەپ حالىقتان قول جينادى دەگەندى ەستىگەنىڭىز بار ما؟
– جوق، وندايدى قۇلاعىم شالماپتى.

زارقىن تايشىباي،  «اتامەكەن» عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى، پروفەسسور:

– زارقىن سىزدىقۇلى، ءسىزدى قىزىلجارداعى از عانا ۇلتشىل قازاقتاردىڭ ءبىرى رەتىندە تانيمىز. ۇنەمى ويىڭىزدى بۇكپەسىز، اشىق ايتىپ جۇرەسىز. قىزىلجاردىڭ تۋماسى بولماساڭىز دا وسى ەلدىڭ تاريحىن ون ساۋساعىنداي بىلەتىن ازاماتتاردىڭ ءبىرىسىز. قالانىڭ اتىن اۋىستىرۋعا قاتىستى تالاي اڭگىمە بولدى. بىراق ءبىر شەشىم شىعارىلماي، بۇل ماسەلە تىم سوزىلىپ كەتكەنگە ۇقسايدى. بار گاپ جەرگىلىكتى قازاقتاردىڭ سانىنىڭ ازدىعىندا ما؟
– جوق. قازاقتىڭ سانىنىڭ ازدىعى كەدەرگى ەمەس. بۇل ۇلتتىق سانانىڭ جەتىلمەۋىنەن بولىپ وتىرعان جاعداي. ەلىمىز تاۋەلسىز بولعانىمەن، سانامىز تاۋەلدى، اسىرەسە، بيلىكتىڭ شىڭار باسىندا وتىرعان ازاماتتاردىڭ قورقاقتىعىنان بولىپ وتىرعان شارۋا. ونى «ءدۇرس» ەتكىزىپ، ءبىر-اق كۇندە اۋىستىرىپ جىبەرۋ كەرەك. بۇل ءبىر كىسىنىڭ عانا قولىنداعى ءىس. جانە ول كىسىنىڭ كىم ەكەنىن ءبارىمىز بىلەمىز. انادان سۇرا، مىنادان سۇرا، ءماسليحاتتىڭ شەشىمى كەرەك، تاعىسىن تاعى دەگەندەر جەل ءسوز. ءبىر كەزدە مىناۋ قالانىڭ اتىن پەتروپاۆل قويايىق دەپ ورىسپەن اقىلداسىپ، قازاقپەن كەڭەسىپ قويعان ەشكىم جوق قوي. وسى استانامىزدىڭ اتىن استانا قويايىق دەپ حالىقتان قول جينادى دەگەندى ەستىگەنىڭىز بار ما؟
– جوق، وندايدى قۇلاعىم شالماپتى.
– مىنە، ءدال سولاي بولۋ كەرەك. مەن ءبىر بولعان جاعدايدى ايتايىن. تەمىرتاۋ دەگەن قالانى ءبارىڭىز بىلەسىزدەر عوي.  سونىڭ اتى تۋرالى مەن جازدىم: «تەمىرى تەۆوسياندىكى، تاۋى مەنىكى»، دەپ. كەزىندە ونىڭ اتى سامارقان بولعان، سول كەزدەگى مينيسترلەر كەڭەسىنىڭ توراعاسى نۇرتاس وڭداسىنوۆ اتالمىش كەنتتى دامىتۋ تۋرالى جوسپارىن بەكىتۋ ءۇشىن ماسكەۋگە بارعان عوي. اۋىر ونەركاسىپ ءمينيسترى يۆان تەۆوسيان الىپتى دا سامارقان دەگەن جازۋدى سىزىپ تاستاپتى. بىزدە وزبەكستاندا ءبىر سامارقان بار ەمەس پە، بۇنىڭ بولاشاعى زور قالا، سوندىقتان ءبىر ءتاۋىر ات ويلاڭدار، دەگەن عوي. قالادا قارا مەتالل وندىرىلەدى جانە از دا ەمەس، تاۋ-تاۋ تەمىر. سول سەبەپتى قالانى تەمىرتاۋ دەپ اتاپ جىبەرگەن ەكەن. بۇل سول كەزدەگى ساياساتقا دا ساي، قازاققا دا جاقىن ەسىم. جانە ەشكىمنەن سۇراعان دا جوق. 
– وبلىس ورتالىعىندا «ابىلاي حاننىڭ اق ءۇيى» مۇراجاي-كەشەنى اشىلعاننان كەيىن كەيبىر ازاماتتار قىزىلجاردى قايتەمىز، قالاعا ابىلايدىڭ اتىن بەرەيىك دەگەندى ايتىپ ءجۇر. قىزىلجار بۇگىنگى يدەولوگياعا ساي ەمەس دەگەن دە سوزدەر بار. ءسىز قالاي ويلايسىز؟
– جوق كەلىسپەيمىن، قىزىلجار بۇگىنگى يدەولوگياعا ساي ەسىم. نۇرسۇلتان نازارباەۆ «تاريح تولقىنىندا» كىتابىندا جازادى: «ۇلتتىق يدەيانىڭ قالىپتاسۋى ءوزىمىزدىڭ ءتول تاريحىمىزدى جاڭاشا ۇعىنۋ نەگىزىندە مۇمكىن بولادى. ۇلتتىق تاريحتى 21 عاسىردىڭ ولشەمدەرى شەڭبەرىندە ۇعىنۋ ۇلتتىق يدەيانى تۇجىرىمداۋدىڭ العاشقى قادامى بولىپ تابىلادى» دەيدى.  21 عاسىر قازاقستان ءۇشىن نە؟ بۇل – تاۋەلسىزدىك. قىزىلجار تاۋەلسىزدىگىڭىزگە دە كەلىپ تۇر، تاريحىڭىزعا دا كەلىپ تۇر. قىزىلجاردان ادەمى ات تابا المايسىز جانە باسقا ەسىم ويلاپ تابۋدىڭ دا قاجەتى جوق.
بۇل حالىقتىڭ ساناسىنا ءسىڭىپ قالعان نىسپى. ءارى ءومىر بويى وشپەي ايتىلىپ كەلە جاتىر عوي. بارلىق اڭىزداردا، حالىق اقىندارىنىڭ شىعارمالارىنىڭ بارىندە قىزىلجار دەپ اتالادى. قازاقتاردىڭ پەتروپاۆل دەگەنگە تىلدەرى كەلمەگەندىكتەن ەمەس، سانالارى قابىلداماعان، جۇرەكتەرىنە قونباعان عوي.  قىزىلدىعى كەڭەس ۇكىمەتىنىكى دە ەمەس، بىراق قالا رەسمي تۇردە قىزىلجار دەپ اتالعان جىلى ءبىر-ەكى ورىس اقىندارى ولەڭ شىعارعانى راس. تاۋىپ الدىم. بۇرىنعى پەتر، پاۆەل دەگەن ءدىني ۇعىمداردان الشاقتادىق، ەندى «قىزىلجار»، «كراسنىي يار»، ياعني «سوۆەتسكي گورود» دەپ سوققان عوي. قازىرگى ساياسات سياقتى ولارعا دا تاپسىرىسپەن جازعىزعانى بەلگىلى جاعداي، ارينە. «قىزىلجاردا ورىس پەن قازاق قولتىقتاسىپ ءجۇرىپ جاتىر دەپ»، جازادى ولار، بۇگىنگى كەيبىر اقىن-جازۋشىلارداي. 
ال شىندىعىندا باسقاشا. قازاق اتتى كوبىنە ورىن العان تاريحي وقيعالارعا، جەردىڭ گەوگرافيالىق ەرەكشەلىكتەرىنە بايلانىستى قويادى عوي. مىناۋ ەسىل وزەنىنىڭ جارى الىستان قىپ قىزىل بولىپ كورىنىپ تۇرادى. سوعان بايلانىستى اتالىپ كەتكەنى جايىندا دەرەكتەر كوپ.
– قالانىڭ كەزىندە رەسمي تۇردە قىزىلجار اتالعانىن قازىر بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەيدى.  سول تۋرالى ايتىپ بەرىڭىزشى.
– 1921 جىلى قالا قازاقستاننىڭ قۇرامىنا كىردى. بۇرىن قىرعىز اتانىپ كەلگەن ۇلتىمىزدىڭ دۇرىس اتاۋى 1925 جىلعى ساۋىردە عانا قايتارىلىپ،  «قازاق» اتانا باستاعانى ءمالىم عوي. مىنە، وسى كەزدە استانامىز – قىزىلورداعا اۋىستىرىلدى. «قازاق» دەگەن اتىمىز قايتقان سوڭ، ەندى قازاقتىڭ جەرىن تۇگەندەۋ ماسەلەسى تۇردى الدا. سوندا العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ قىزىلجاردىڭ اتاۋى اۋىسقان ەكەن. ۇكىمەت ورىندارىنان جولدانعان حاتتار «قىزىلجار قالاسى»، «گورود كزىلدجار» دەپ جازىلا باستادى. بۇرىنعى پەتروپاۆلوۆسك دەگەن ورىسشا اتاۋى توقتاتىلعان. «پراۆدا» گازەتىندە پەتروپاۆلدىڭ «قىزىلجار» بولىپ وزگەرگەنى تۋرالى حابار جاريالانعانى ءمالىم بولىپ وتىر. مەن بۇل ەرلىك ءىستى ىستەگەن كورنەكتى مەملەكەت قايراتكەرى، تالانتتى پۋبليتسيست ءارى جازۋشى، سىنشى، الاشتىڭ جاس كوسەمدەرىنىڭ ءبىرى سماعۇل سادۋاقاسوۆ دەپ تولىق سەنىممەن ايتا الامىن. سەبەبى ول سول كەزدە حالىق اعارتۋ كوميسسارى قىزمەتىن اتقارعان-دى.   مىنە، بۇل قىزمەتتە وعان بۇكىل ءبىلىمي، عىلىمي مەكەمەلەر، مادەنيەت وشاقتارى قارايتىن. ەلدى-مەكەندەردىڭ اتاۋلارىن رەتكە كەلتىرەتىن كوميسسيا، تەرمينولوگيا كوميسسياسى دا وسى مەكەمەنىڭ قۇزىرىندا ەدى.
قىزىلجار اتاۋىنىڭ رەسمي قۇجاتتارعا ەنە باستاۋى 1925 جىلدىڭ مامىر ايىنىڭ ورتاسىنان بىلاي قاراي، ياعني سماعۇل سادۋاقاسوۆ ناركوم بولعاننان كەيىن ءبىر اي شاماسىنا تۇستاس. سوندىقتان، قىزىلجار اتاۋىنىڭ ومىرگە قايتا كەلە باستاۋى ناركوم (بۇگىنگىشە – مينيستر) سادۋاقاسوۆتىڭ ەسىمىمەن بايلانىستى دەۋگە ابدەن بولادى. قالا شامامەن 1926 جىلدىڭ اياعىنا دەيىن قىزىلجار بولىپ تۇردى. بۇدان 75 جىل بۇرىن بولعان وقيعانىڭ ءتىرى كۋاگەرى تابىلماس. ال، كەزىندە ءمان بەرىلمەگەندىكتەن، بۇل وقيعا ۇمىتىلىپ كەتكەن. مىنە، ءبىر كەزدە رەسپۋبليكا ۇكىمەتىن اق نيەتتى، ادال ازاماتتار باسقارىپ تۇرعاندا پەتروپاۆلدىڭ اتىن قىزىلجار دەپ وزگەرتۋ جونىندە ماسەلە كوتەرىلگەنىن، بۇل جولدا باتىل قادامدار جاسالعانىن 75 جىل وتكەننەن كەيىن عانا كورىپ وتىرمىز. 
– بيلىك قالا اتىن اۋىستىرۋدى ايتا باستاساڭىز بولدى ۇلتارالىق دوستىقتى ساقتاۋ كەرەك، جاڭاعى ورىس پەن باسقا ۇلت وكىلدەرىن رەنجىتىپ المايىق دەگەندى العا تارتادى. سوندا بارىنە كونبىس قازاق رەنجىمەۋ كەرەك پە؟
– ونىڭ دۇرىس. بىراق، ماسەلە باسقادا. ءبىز كادىمگى تاۋەلسىز مەملەكەتپىز. پارلامەنتىمىز، ۇكىمەتىمىز، پرەزيدەنتىمىز بار ەلمىز عوي. حالىق – ول توبىر. سوندىقتان، جاڭاعى ۇلكەن قالالاردى، وبلىس ورتالىقتارىنىڭ، ياعني، مەملەكەتتى قۇراۋشى ءىرى شاھارلاردىڭ بىرەۋىنىڭ اتىن اۋىستىرۋدى داۋىسقا سالۋ، توبىرعا شەشكىزۋ دەگەن جاي ءسوز. ول شالعايدا جاتقان كىشكەنتاي اۋىل ەمەس، نەمەسە قالانىڭ ءبىر شەتىندەگى كوشە ەمەس قوي. ول ەلدىڭ كەلبەتى ەمەس پە؟  ەرتەرەكتە پارتيانىڭ كەزىندە سولاي بولعان. ويلاشى ءوزىڭ، جەر دۇنيەنىڭ ءبارى نەگە جامبىل بولىپ كەتتى؟ سويتسەك، ماسكەۋدە ءتىزىم بولعان ەكەن، چاپاەۆ، ۋليانوۆ، كالينين بالەن-تۇگىلەن... دەمەك، ءبىر كولحوز قۇرىلسا الگىلەردى كەزەكپەن بەرىپ وتىرعان. جامبىلدىڭ كوبەيىپ كەتكەنى سوندىقتان.
بۇل ۇلكەن ساياسات. قازاقتىڭ تۇتاستىعىن، جەرىنىڭ تۇتاستىعىن ساقتاپ قالۋ جولىندا اتقارىلاتىن ءىس. ول ءۇشىن ءبىرىنشى كەزەكتە قالانىڭ اتىن ورنىنا كەلتىرۋ كەرەك. ەگەر قالانىڭ اتى قازاقشالانىپ جاتسا وعان باسقا ۇلتتاردىڭ رەنجۋگە، قارسى بولۋعا قاقىلارى دا جوق.
– پەتروپاۆل قالاسىنىڭ كۇنى 12-ءشى شىلدە دەپ جىلدا تويلايمىز. سويتسەك بۇل حريستيان ءدىنىنىڭ مەيرامىنا ادەيى سايكەستەندىرىلگەن كۇن ەكەن. وسى قاسىرەتتەن قاشان قۇتىلامىز؟
– بۇل ماسقارا نارسە ەندى. بۇنى قازاق زيالىلارى ايتىپ تا جازىپ تا ءجۇر. شوۆينيستىك باعىتتاعى ولكەتانۋشىلاردىڭ وپاسىزدىعى حالىقتى الداپ، ەشقانداي تاريحي دالەلسىز 12 شىلدە كۇنىن – قالامىزدىڭ كۇنى – دەپ 250 جىل بويى تويلاتىپ كەلەدى. 12 شىلدە كۇنى نەگە الىندى دەيسىز عوي؟ پراۆوسلاۆيە شىركەۋىنىڭ كۇنتىزبەسى بويىنشا 22 مەيرام كۇندەرى بار ەكەن، وسىلاردىڭ باستىلارىنىڭ ءبىرى – 12 شىلدە، پەتر مەن پاۆەل اۋليەلەرىنىڭ كۇنى ەكەن. ءسويتىپ قالامىزدىڭ بارلىق دىندەگى الداۋعا تۇسكەن تۇرعىندارى قالامىزدىڭ كۇنى دەپ جىل سايىن تويلاپ كەلدى. بۇل ءىستى قالاي وپاسىزدىق دەپ اتاماسقا.
ءبىر جىلى قالا كۇنىن تويلاتپاي تاستاعانبىز، جابىلىپ. مەن سىزدەرگە سونى ايتىپ بەرەيىن. 2002 جىلى پەتروپاۆل قالاسىنىڭ قۇرىلعانىنا 250 جىل تولدى، جالپى بۇل قالانىڭ قۇرىلعان كۇنى دە ەمەس، الگى بەكىنىستىڭ العاشقى قازىعى قاعىلعان كۇن عوي. سونى قالا كۇنى دەپ ايتا ما ەكەن؟
250 جىل بۇل ەندى دۇركىرەتىپ تۇرىپ اتاپ وتەتىن داتا عوي. بىراق سول كەزدە وبلىس اكىمى بولعان قاجىمۇرات ناعىمانوۆ ءبىر كۇنى مەنى شاقىرىپ الىپ، اقىل-كەڭەس سۇرادى. «ورىس-كازاكتار تويلايىق دەپ جاتىر، نە ىستەيمىز» دەدى. مەن «جوق» دەدىم، ول قازاقتىڭ جىلاعان كۇنى، جەرىمىزدى تارتىپ العان كۇندى قالاي تويلاماقپىز. ەكىنشىدەن مۇسىلمان بولا تۇرا حريستيانداردىڭ مەيرامىن اتاپ ءوتۋ كۇنا عوي. الايدا، ودان بۇرىن جىل سايىن ۇزبەي تويلانىپ كەلدى.
اكىم مەنەن قالا كۇنى ەمەستىگىن دالەلدەيتىن قۇجاتتاردى اكەپ بەرۋىمدى ءوتىندى. قالاي تويلاماۋ كەرەك دەگەن اڭگىمە عوي.  ەندى ولارعا ءبىر جاعىنان مەنىڭ اتىم دا كەرەك قوي، «اتامەكەن» عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى دەگەن. مەن ءبىر ءتۇن وتىرىپ انىقتامالار دايىنداپ، جازىپ اپارىپ بەردىم.
ەرتەڭىنە ماعان كابينەتىمە بەس-التى ورىس كەلىپ تۇر. «ءسىز قالانىڭ 250 جىلدىعىن نەگە تويلاتتىرمايسىز. بۇل قالانىڭ قۇرىلعان كۇنى ەمەس پە» دەيدى. قايداعى قالانىڭ قۇرىلعان كۇنى. ول قالا ەمەس، الگى اسكەري بەكىنىستىڭ سالىنعان كۇنى عوي. اسكەري بەكىنىس دەگەنىمىز ول ۋاقىتشا نارسە. ويلاپ كورىڭىزشى، قالعان بەكىنىستەر قايدا كەتتى؟ بۇگىن بار، ەرتەڭ جوق. ال مىناۋ ءبىر تاعدىردىڭ جازۋىمەن ساقتالىپ قالعان، مۇمكىن گەوگرافيالىق ورنالاسقان جەرى جاقسى بولعاندىعىنان شىعار. بۇل قالا ەمەس جانە ول كەزدە اسكەريلەردەن باسقا ادام تۇرماعان مۇندا.  التى زەڭبىرەك شىعارىپ قويعان قازاقتىڭ دالاسىنا قاراتىپ.
ناعمانوۆ ۇلتجاندى ازاماتتاردىڭ ءبىرى عوي، سودان تويلاتتىرماي تاستادى الگى قالانىڭ 250 جىلدىعىن. بىراق ودان كەيىن كەلگەن اكىمدەر بۇرىنعى انگە قايتا باستى. ات شاپتىرىپ تۇرىپ تويلاپ جاتادى جىل سايىن.
– اتى اقساپ تۇرعان قازاقستاندا جالعىز قىزىلجار ەمەس، قازىرگى كوپتەگەن ءىرى شاھارلاردىڭ كەزىندە قازاقشا اتالعانى بەلگىلى، بىراق ولار دا ۇمىتىلىپ بارادى عوي.
– ءيا، مىسالى سەمەيدى الىڭىزشى. ۇلكەن كىسى باردى دا ءبىر كۇندە اۋىستىرا سالدى عوي سەميپالاتينسكىدەن سەمەي قىلىپ. بىراق جامان قاتەلىك كەتتى، قايداعى سەمەي، بۇل نە قىلعان ءسوز ءمان-ماعىناسى جوق. بۇل الگى جاڭاعى ءسىز ايتقان قازاقتاردىڭ ءتىلى كەلمەگەندىكتەن شىعارىپ العانى دەگەنگە سايادى. «الاش» دەپ قويۋ كەرەك ەدى عوي قالانىڭ اتىن. كەزىندە الاش وردا ۇكىمەتى قۇرىلعاندا ورتالىعى 1918 جىلى الاش قالاسى بولىپ بەكىتىلگەنى بارشاعا ايان دۇنيە عوي. سونى ەشكىم ەلەمەدى، ۇيات-اي. 
تاعى ءبىر قالامىز ورال ءوزىنىڭ تاريحي اتاۋىن قايتارا الماي وتىر عوي. ونىڭ اتى  جايىق.  ءتىپتى حالىقتىڭ ساناسىنان ءوشىرۋ ءۇشىن وزەننىڭ اتىن دا وزگەرتتى عوي ونىڭ جانىنداعى. قالانىڭ قاسىندا ورال دەگەن تاۋ بار ەكەنى راس، بىراق، تاريحي ەسىمدى قايتارۋ كەرەك. سونداي-اق، پاۆلودار مەن وسكەمەندى دە وسى تىزىمگە قوسۋعا بولادى.
– ءسىز ابىلايدىڭ رەزيدەنتسياسى قىزىلجاردا ەمەس دەپ قارسى شىقتىڭىز. بىراق وعان ەشكىم قۇلاق اسقان جوق. قايتا ءسىزدى ساتقىن، ۇلتىنىڭ جاۋى دەپ كىنالاعان دا ادامدار بولدى. اقىرى بىلتىر جازدا  «ابىلايدىڭ اق ءۇيى» اشىلىپ تىندى. ءسىز قاتەلەسىپ كەتكەن جوقسىز با؟
– جوق مەنىكى 100 پايىز دۇرىس. قىزىلجاردا ابىلاي حاننىڭ اق ءۇيى بار دەگەن جاي اڭىز عانا. قوبىلاندى باتىردىڭ بەيىتى، قوزى كورپەش بايان سۇلۋدىڭ بەيىتى دەگەن سياقتى ايتۋ كەرەك، اڭىزدىڭ ءومىر سۇرۋگە قاقىسى بار. بىراق، ابىلايدىڭ رەزيدەنتسياسى دەگەنگە قارسىمىن. ونى بيلىكتەگىلەر دە مويىندادى. قازىر بارىپ كورىڭىزشى، «ابىلاي حان رەزيدەنتسياسى» مۇراجاي-كەشەنى دەپ جازىلىپ تۇر. ياعني بۇل جاي مۇراجاي عانا. 
ال حان ابىلايدىڭ ورداسى قايدا بولعانىن مەن جوبالاپ بولسا دا بىلەمىن. كوكشەتاۋدىڭ جەرىندە. ايتپەسە، مىناۋ ىرگەدەگى بەكىنىستەن شىعىپ تۇرعان التى زەڭبىرەكتىڭ ءدال اۋزىنا ابىلاي ءۇي سالىپ، سوندا راحاتتانىپ دەمالىپ جاتتى دەگەنگە كىمدى سەندىرمەكسىڭ. مەن وسى تاقىرىپتا كوپ جىل ەڭبەكتەنىپ ءجۇرمىن عوي، تالاي مۇراعاتتى اقتاردىم، «ابىلاي حان» اتتى كىتابىم دا شىقتى. ماعان «اق ءۇيدىڭ» جۇرتىن تابۋعا قولبايلاۋ بولىپ تۇرعانى ۇشاقتىڭ جوقتىعى، اەرو-فوتو ءتۇسىرىلىم جۇرگىزۋ كەرەك. سوندا تاريحي شىندىق تابىلادى.
ابىلاي ولگەننەن كەيىن قازاقتىڭ ساناسىنان ونىڭ اتىن ءوشىرۋ كەرەك بولدى عوي. سوندىقتان ورداسىن دا جەرمەن تەگىستەپ جىبەرگەن.
– اتى قازاقشا بولماسا دا قالامىز اقىرىنداپ قازاقشالانىپ كەلە جاتىر عوي. كوڭىلىڭىز تولا ما؟
– بەتالىس جامان ەمەس، ءبارىن اۋىستىرىپ جاتىر. قالاداعى ەكى ستاديوننىڭ دا اتىن قازاقشالادىق. اۋقىمدى شارالار جاسالىپ جاتىر، بىراق كەمشىن تۇستارى دا جوق ەمەس. مىسالى، قالانىڭ ءىرى-ءىرى كوشەلەرى گاشەك باستاعان چەحتىڭ بانديتتەرىنىڭ اتىندا تۇر. ابىلايدىڭ كوشەسى جوق، ءاليحاننىڭ كوشەسى جوق، ءتىپتى وسى ءوڭىردىڭ توپىراعىن يىسكەگەن مىرجاقىپ پەن  سماعۇلدىڭ اتىندا دا كوشە جوق قوي. ال قىزىلجاردىڭ كيەلى توپىراعى تالاي دارىندى تۋعىزعان. سولاردىڭ اتىنا كوشە بەرۋ تۋرالى اتاپ تۇرىپ جازعانمىن «ماعجاننىڭ قىزىلجارى» اتتى كىتابىمدا. ءالى دە كوپ شارۋا ىستەۋ كەرەك. جانە اسىعۋ كەرەك.
– زارقىن اعا، اڭگىمەڭىزگە راحمەت.

سۇحباتتاسقان ەرباقىت امانتايۇلى،
سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى