يبراھيم يبن قۇنانباەۆ
«ۋاقىتتىڭ» 322-سانىندا روسسيانىڭ ەڭ اتاقتى اقىندارىنىڭ ءبىرى لەرمونتوۆتى م.م. اپەندەنىڭ اۋدارۋىمەن «جالعىزدىقتا» دەگەن ولەڭى جاريالانعان ەدى. وسى ولەڭدى كورگەن سوڭ، وقۋشىلارىمىزدىڭ قۇرمەتتى يبراھيم قۇنانباەۆتىڭ لەرمونتوۆقا ىڭكار بولىپ، ورىس ادەبيەتىنىڭ گۇل شوقتارىن ءوز تىلىندە سايراتقانى ەكىنشى ءبىر جاعىنان ادامنىڭ ويىنا ورالادى.
بۇل ادام سەميپالات وبلىسى، قازاق، ءناسىلى توبىقتىدان ەدى، وسكەنبايدان تاراعان قۇنانبايۇلى يبراھيم مىرزا.
يبراھيم مىرزا ۇلى اقىن اتالىپ، بۇدان ءتورت جىل بۇرىن دۇنيەدەن قايتتى،59 جاستا ەدى. عىلىمسىز، قارا حالىق اراسىندا،ساحارا قازاقتارى ىشىندە جالعىز جۇلدىزداي بولىپ جانىپ شىعىپ،ءتىلى،وقۋشىلارىن وياتاتىن ولەڭدەرى ونى بۇكىل اتىراپقا ءماشھۇر ەتتى.شىعارمالارى قازاقشا جازىلدى.مەيلىنشە مول ەڭبەكتەنۋمەن ورىس ءتىلىن ۇيرەنىپ ، ورىس ادەبيەتىنە ەركىن جەتىلىپ، دوستاسىپ الدى. ولەڭدەرى ەسىتكەننىڭ جۇرەگىن جىگەرلەندىرەرلىكتەي تابيعي بولىپ، شىعارمالارىنىڭ اسىل نەگىزى لەرمونتاۆقا ۇندەس.ماجىلىسىندە بولعان كىسىلەردىڭ ايتۋىنشا، ءتىلى ءلاززاتتى، اراب، پارسى، تۇرىك، قالماق تىلدەرىنەن حاباردار، تاريح، گەوگرافيا پاندەرىنەن ماعلۇماتى كەڭ بولىپ تانىمى اۋقىمدى ەدى. ادامشىلىق وي-قيالى وتە تازا، ۇلتجاندى، ەلىن-جەرىن سۇيگەن كىسى ەدى.مارقۇمنىڭ ولەڭدەرى كوپ بولسا دا، باسىلعاندارى جوققا ءتان ەدى. وبالى شىعارمالارىن ءبىلىپ جارىققا شىعارماۋعا قايرات ەتپەگەن كىسىلەردىڭ باسىندا تۇر.
مارقۇمنىڭ سوزدەرىنىڭ ءبىرى:
قۋاتتى وتتاي بۇرقىراپ،
«ۋاقىتتىڭ» 322-سانىندا روسسيانىڭ ەڭ اتاقتى اقىندارىنىڭ ءبىرى لەرمونتوۆتى م.م. اپەندەنىڭ اۋدارۋىمەن «جالعىزدىقتا» دەگەن ولەڭى جاريالانعان ەدى. وسى ولەڭدى كورگەن سوڭ، وقۋشىلارىمىزدىڭ قۇرمەتتى يبراھيم قۇنانباەۆتىڭ لەرمونتوۆقا ىڭكار بولىپ، ورىس ادەبيەتىنىڭ گۇل شوقتارىن ءوز تىلىندە سايراتقانى ەكىنشى ءبىر جاعىنان ادامنىڭ ويىنا ورالادى.
بۇل ادام سەميپالات وبلىسى، قازاق، ءناسىلى توبىقتىدان ەدى، وسكەنبايدان تاراعان قۇنانبايۇلى يبراھيم مىرزا.
يبراھيم مىرزا ۇلى اقىن اتالىپ، بۇدان ءتورت جىل بۇرىن دۇنيەدەن قايتتى،59 جاستا ەدى. عىلىمسىز، قارا حالىق اراسىندا،ساحارا قازاقتارى ىشىندە جالعىز جۇلدىزداي بولىپ جانىپ شىعىپ،ءتىلى،وقۋشىلارىن وياتاتىن ولەڭدەرى ونى بۇكىل اتىراپقا ءماشھۇر ەتتى.شىعارمالارى قازاقشا جازىلدى.مەيلىنشە مول ەڭبەكتەنۋمەن ورىس ءتىلىن ۇيرەنىپ ، ورىس ادەبيەتىنە ەركىن جەتىلىپ، دوستاسىپ الدى. ولەڭدەرى ەسىتكەننىڭ جۇرەگىن جىگەرلەندىرەرلىكتەي تابيعي بولىپ، شىعارمالارىنىڭ اسىل نەگىزى لەرمونتاۆقا ۇندەس.ماجىلىسىندە بولعان كىسىلەردىڭ ايتۋىنشا، ءتىلى ءلاززاتتى، اراب، پارسى، تۇرىك، قالماق تىلدەرىنەن حاباردار، تاريح، گەوگرافيا پاندەرىنەن ماعلۇماتى كەڭ بولىپ تانىمى اۋقىمدى ەدى. ادامشىلىق وي-قيالى وتە تازا، ۇلتجاندى، ەلىن-جەرىن سۇيگەن كىسى ەدى.مارقۇمنىڭ ولەڭدەرى كوپ بولسا دا، باسىلعاندارى جوققا ءتان ەدى. وبالى شىعارمالارىن ءبىلىپ جارىققا شىعارماۋعا قايرات ەتپەگەن كىسىلەردىڭ باسىندا تۇر.
مارقۇمنىڭ سوزدەرىنىڭ ءبىرى:
قۋاتتى وتتاي بۇرقىراپ،
ۋازىنگە سالىپ تىزىلگەن
جاڭبىرلى جايداي سىرقىراپ،
كوك بۇلتتان ۇزىلگەن
قايران ءتىل، قايران ءسوز!
نادانعا قادىرسىز.
تاۋەكەل مەن باتىر وي،
وتكىر ءتىلدى نايزا ەتىپ.
سايىسىپ-اق باقتى عوي،
نەشە ءتۇرلى ايلا ەتىپ.
ويانباي، قايران جۇرت،
ۇيالماي قال جىم-جىرت!
اقىلمەن ويلاپ ايتقان ءسوز،
بويىڭا جۇقپاس سىرعانار.
ىنتالى جۇرەك سەزگەن ءسوز،
بار تامىردى قۋالار.
ءان سالار، جاتقا الار،
تۇبىندە قۇر قالار.
مىرجاقىپ دۋلاتۇلى
«ۋاقىت»، 1908 №383
