«مەملەكەتتىك ءتىل» قوعامدىق قوزعالىسىنىڭ جەتەكشىسى مۇحتار شاحانوۆ باستاعان ءبىر توپ ازاماتتار «ەل بىرلىگى» (قازاقستاندىق ۇلت) دوكتريناسىنا قارسى ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزگەنى بەلگىلى. ولار ءوز تالاپتارى ورىندالماسا، 17 جەلتوقسان كۇنى اشتىق جاريالايتىندارىن مالىمدەگەن. ونى قولداپ، ءبىر توپ زيالىلار ەلباسى مەن حالىققا ارنالعان اشىق حاتقا قول قويعان-دى. سول قول قويعان ۇلت زيالىلارىنىڭ اراسىندا سىرتىنان «قول قويدى» دەپ، تىزىمگە ەنگىزىپ جىبەرگەندەر دە بار بولىپ شىقتى. سونىڭ ءبىرى - حالىق ءارتىسى دوسحان جولجاقسىنوۆ رەداكتسيامىزعا حابارلاسىپ، شاعىمىن جەتكىزۋىمىزدى ۇسىندى.
- ءسوزدىڭ قىسقاسى، «ەل بىرلىگى» دوكتريناسىنا قارسىلىق بىلدىرۋشىلەر «قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى دوسحان جولجاقسىنوۆ تا بىزگە قوسىلدى» دەپ، سىرتىمنان مەنىڭ فاميليامدى ەنگىزەدى دە جىبەرەدى. مەنى ءبۇيتىپ جالاۋلاتىپ، اتىمدى جىرتىققا جاماۋ قىلۋعا ەشكىمنىڭ دە قۇقى جوق! سوندىقتان مەن بۇعان تۇبەگەيلى قارسىمىن. اربىردەن سوڭ، بۇل - وتە ۇيات شارۋا. باس-اياعى جوق، وزىممەن كەلىسپەي، الىپ بارىپ جاپسىرا سالۋ - جاقسىلىققا اپارمايتىن نارسە. جاقسى ءۇردىس ەمەس.
جىگىت اعاسى جاسىنا كەلدىك. ءار نارسەگە مەنىڭ وزىندىك پىكىرىم بار ەمەس پە؟!

«مەملەكەتتىك ءتىل» قوعامدىق قوزعالىسىنىڭ جەتەكشىسى مۇحتار شاحانوۆ باستاعان ءبىر توپ ازاماتتار «ەل بىرلىگى» (قازاقستاندىق ۇلت) دوكتريناسىنا قارسى ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزگەنى بەلگىلى. ولار ءوز تالاپتارى ورىندالماسا، 17 جەلتوقسان كۇنى اشتىق جاريالايتىندارىن مالىمدەگەن. ونى قولداپ، ءبىر توپ زيالىلار ەلباسى مەن حالىققا ارنالعان اشىق حاتقا قول قويعان-دى. سول قول قويعان ۇلت زيالىلارىنىڭ اراسىندا سىرتىنان «قول قويدى» دەپ، تىزىمگە ەنگىزىپ جىبەرگەندەر دە بار بولىپ شىقتى. سونىڭ ءبىرى - حالىق ءارتىسى دوسحان جولجاقسىنوۆ رەداكتسيامىزعا حابارلاسىپ، شاعىمىن جەتكىزۋىمىزدى ۇسىندى.
- ءسوزدىڭ قىسقاسى، «ەل بىرلىگى» دوكتريناسىنا قارسىلىق بىلدىرۋشىلەر «قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى دوسحان جولجاقسىنوۆ تا بىزگە قوسىلدى» دەپ، سىرتىمنان مەنىڭ فاميليامدى ەنگىزەدى دە جىبەرەدى. مەنى ءبۇيتىپ جالاۋلاتىپ، اتىمدى جىرتىققا جاماۋ قىلۋعا ەشكىمنىڭ دە قۇقى جوق! سوندىقتان مەن بۇعان تۇبەگەيلى قارسىمىن. اربىردەن سوڭ، بۇل - وتە ۇيات شارۋا. باس-اياعى جوق، وزىممەن كەلىسپەي، الىپ بارىپ جاپسىرا سالۋ - جاقسىلىققا اپارمايتىن نارسە. جاقسى ءۇردىس ەمەس.
جىگىت اعاسى جاسىنا كەلدىك. ءار نارسەگە مەنىڭ وزىندىك پىكىرىم بار ەمەس پە؟!
ءوز باسىم كەزىندە ايتاتىن جەرىمىزدە ايتتىق تا. ءالى دە ايتامىز. ماسەلەن، كەزىندە، جەلتوقسان وقيعاسى كەزىندە، مەنى قاماپ تا قويماق بولعان. ايتەۋىر تەاترداعى ينسپەكتوردىڭ ارقاسىندا امان قالدىق. بىراق سونىڭ قارىمتاسىن 1986 جىلى 19 جەلتوقساندا جازۋشىلار وداعىندا بولعان باسقوسۋدا قايتاردىم. مەنىڭ سوزىمە اق ادال باعاسىن بەرگەن مارقۇم حاماڭ - حاميت ەرعاليەۆ ەدى. اركىم «جاستاردى ءويتۋ كەرەك، ءبۇيتۋ كەرەك» دەپ ءارتۇرلى سويلەپ جاتتى. سودان مەن سويلەپ جاتقاندا، تاياعىنا سۇيەنىپ تۇرعان حاماڭ: «مىناۋ سويلەپ تۇرعان قاي بالا؟» دەيدى. «تيۋز-ءدىڭ اكتەرى دوسحان جولجاقسىنوۆ» دەگەندە، انا كىسى مەنىڭ كوزىمشە قولىنداعى تاياعىن ورتاعى قاراي لاقتىرىپ جىبەردى. «دوسحانعا دەيىن، دوسحاننان كەيىن سويلەيتىندەردىڭ ءسوزى ءسوز ەمەس!» دەپ. سودان ماڭدايىمنان ءسۇيدى. ەرتەڭىنە ولجاس اعامىز بەن روزا اپامىز ۇشەۋمىزدى كازگۋ-گە اپاردى. سول جەردە سويلەدىك. مۇنى مەن سويلەيتىن جەردە سويلەيتىنىم ءۇشىن مىسالعا كەلتىرىپ وتىرمىن.
- ال ەندى وزىڭىزدەن رۇقسات سۇراعان بولسا، ءسىز جوعارىداعى تىزىمگە قوسىلار ما ەدىڭىز؟
- جوق، مەن قوسىلماس ەدىم. شىنىمدى ايتسام، مەن وسى كەزەڭدە قالادا دا بولعان جوقپىن. كينونىڭ شارۋاسىمەن شاپقىلاپ جۇرگەنمىن. ءتىپتى دوكتريناعا قارسى شارۋالاردىڭ ءجۇرىپ جاتقانىن دا ەستىمەپپىن. ال اشتىق جاريالاۋ، جالپى، بۇل دۇرىس كۇرەس ءتاسىلى ەمەس!
- "ەل بىرلىگى" دوكتريناسىنان حاباردارسىز عوي؟
- ارينە! دوكترينا جەرگىلىكتى ۇلتقا دەگەن ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەپ وتىر. ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك! ءوزىمىزدى عانا كۇيتتەپ، بايبالام سالا بەرسەك، ەلىمىزدەگى وزگە ۇلت پەن ۇلىس وكىلدەرىن قايتەمىز؟ ۇلتى نەمىس گەر-اعامىزدى، قازاقشا ءتۇس كورەتىن، ۇلتى ءازىربايجان اسىلى اپامىزدى قايتپەكپىز؟ ارينە، قازاقتىڭ تىلىنە كەلگەندە اڭگىمە باسقا!
- سوندا ءسىز "قازاقستاندىق ۇلت" يدەياسىن قولدايتىن بولدىڭىز عوي؟
- ارينە، قولدايمىن! مۇنىڭ ءوزى جەرگىلىكتى ۇلت رەتىندە قازاققا ايرىقشا جۇك، جاۋاپكەرشىلىك ارتىپ تۇر عوي. ارينە، تىلگە كەلەتىن بولساق، بارلىق قازاقستاندىق قازاق ءتىلىن ءبىلۋى ءتيىس! مەن ءوزىمنىڭ دە، بالا-شاعامنىڭ دا قۇجاتىندا ۇلتى "قازاق" بولىپ جازىلۋىن قالار ەدىم، ارينە.
بىرلىك - جەرگىلىكتى ۇلتتىڭ جاۋاپكەرشىلىگىندە جاتىر. جاۋاپكەرشىلىك -تەك قانا بىزدە! ۇلت مۇددەسىن قازىر ايتپاساق، ايىرىلىپ قالامىز دەگەننىڭ ءبارى دالباسا! ءتىل تۋرالى ايعايلاعانىمىزعا كوپ بولدى، ال سودان نە وزگەردى؟ بىزدىكى انشەيىن كوپىرمە ءسوز! ودان ەشتەڭە وزگەرمەيدى. ول ءۇشىن ءاربىر اعايىن ءوزىنىڭ وتباسىنان باستاسىن! مىنبەدە "مەن قازاقپىن!" دەپ كەۋدەسىن سوعىپ جۇرگەندەردىڭ تالايىنىڭ ۇيىندە قوناقتا بولدىق، سولاردىڭ ايەلدەرى، بالالارى، نەمەرەلەرىنە دەيىن ورىسشا سويلەيدى. جاعامىزدى ۇستادىق! مەنىڭ ءوز ۇلتىما دەگەن جىمىسقى ويىمنىڭ جوقتىعىن مەنىمەن ارالاساتىنداردىڭ ءبارى دە جاقسى بىلەدى. ۇلتىما دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىم بولماسا، مەن ء"بىرجان سال" كينوسىنا بارار ما ەدىم. مەن ساياساتتىڭ ادامى ەمەسپىن. جالپى، ۇلتقا ۇلەسىن قوسقىسى كەلسە، اركىم ءوز ورنىندا قوسسىن. اقىنسىڭ با - ولەڭ جاز، اكتەرسىڭ بە - وينا، رەجيسسەرسىڭ بە - قوي، ءانشىسىڭ بە - ايت!..

اڭگىمەلەسكەن تورە عالي

«ايقىن» گازەتى، 08.12.09.

ەسكەرتۋ: سۇحبات گازەتتە «مەنى «قول قويدى» دەپ، سىرتىمنان تىزىمگە ەنگىزىپ جىبەرىپتى» دەگەن تاقىرىپپەن بەرىلگەن.