قازاق سپورتى تاريحىندا جەلاياق عۇسمان قوسانوۆتىڭ ەسiمi ەرەكشە اتالادى. ول – وليمپياداعا تۇڭعىش قاتىسقان جانە وليمپيادا جۇلدەسiن تۇڭعىش جەڭiپ العان قازاق. بiراق سپورتتىق جىلنامالاردا قوسانوۆ ەسiمiنە قاتىستى دەرەكتەر قاداۋ-قاداۋ عانا. مۇنىڭ سەبەبiن بالەن دەپ ايتۋ قيىن. جالپى سوناۋ 1960, 1970 جىلدارداعى باسىلىمدار مۇراعاتىن اقتارىپ وتىرساڭىز، سول كەزدەگi بەلگiلi سپورتشىلارعا قاتىستى جاريالانىمداردىڭ اسا سيرەك ەكەنiنە كوز جەتكiزەسiز. تۇشىمدى تاريحي مالiمەت الۋ قيىننىڭ قيىنى. دەسەك تە، قولىمىزعا تۇسكەن دەرەكتەر عۇسمان قوسانوۆ ءومiرiنiڭ جەكەلەگەن ساتتەرiنەن ەلەس تۋدىرۋعا جەتiپ-ارتىلاتىنداي. ونىڭ ۇزىن-ىرعاسى مىناداي.

قازاق سپورتى تاريحىندا جەلاياق عۇسمان قوسانوۆتىڭ ەسiمi ەرەكشە اتالادى. ول – وليمپياداعا تۇڭعىش قاتىسقان جانە وليمپيادا جۇلدەسiن تۇڭعىش جەڭiپ العان قازاق. بiراق سپورتتىق جىلنامالاردا قوسانوۆ ەسiمiنە قاتىستى دەرەكتەر قاداۋ-قاداۋ عانا. مۇنىڭ سەبەبiن بالەن دەپ ايتۋ قيىن. جالپى سوناۋ 1960, 1970 جىلدارداعى باسىلىمدار مۇراعاتىن اقتارىپ وتىرساڭىز، سول كەزدەگi بەلگiلi سپورتشىلارعا قاتىستى جاريالانىمداردىڭ اسا سيرەك ەكەنiنە كوز جەتكiزەسiز. تۇشىمدى تاريحي مالiمەت الۋ قيىننىڭ قيىنى. دەسەك تە، قولىمىزعا تۇسكەن دەرەكتەر عۇسمان قوسانوۆ ءومiرiنiڭ جەكەلەگەن ساتتەرiنەن ەلەس تۋدىرۋعا جەتiپ-ارتىلاتىنداي. ونىڭ ۇزىن-ىرعاسى مىناداي.

عۇمىر-دەرەك
عۇسمان قوسانوۆ 1935 جىلدىڭ 25 مامىرىندا سول كەزدەگi سەمەي وبلىسى، نوۆوپوكروۆكا (بەسقاراعاي) اۋدانىنىڭ يزاتوللا اۋىلىندا تۋعان. سول اۋىلداعى اباي اتىنداعى 7 جىلدىق مەكتەپتi تامامداعان. سەمەي قالاسىنداعى №13 تەمiر جول ۋچيليششەسiن، كيشينەۆتەگi (مولدوۆا) دەنە تاربيەسi تەحنيكۋمىن، الماتى دەنە تاربيەسi ينستيتۋتىن بiتiرگەن. 1960 جىلعى ريم وليمپياداسىنىڭ كۇمiس جۇلدەگەرi (4ح100 مەترلiك ەستافەتا). 1964 جىلعى توكيو وليمپياداسىنا قاتىسۋشى. ەۋروپا چەمپيونى، كسرو بiرiنشiلiگiنiڭ كۇمiس جۇلدەگەرi, قازاقستاننىڭ بiرنەشە دۇركiن چەمپيونى، كسرو حالىقتارى سپارتاكياداسىنىڭ جەڭiمپازى. قازاق جاستارى اراسىنان جەڭiل اتلەتيكا بويىنشا تۇڭعىش سپورت شەبەرi. 1990 جىلى ومiردەن ءوتتi.
مارات، ارمان ەسiمدi ەكi ۇلى بار.

1. «ءسۇيiنشi»
ع.قوسانوۆ بالا كۇنiندە سپورتشى بولۋدى ارمانداعان جوق. كادiمگi اۋىلدىڭ قاراسيراق بالاسىنىڭ بiرi رەتiندە ءوسiپ جاتتى.
عۇسەكەڭنiڭ ءوز ءسوزi: «سپورتشى بولامىن، ونىڭ iشiندە جەڭiل اتلەتيكامەن شۇعىلدانىپ، قىسقا قاشىقتىققا جۇگiرەمiن» دەپ ەش ويلاعان جوق ەدiم» («قۇس قاناتتى قوسانوۆ»، «جاس الاش» گازەتi, 25 ناۋرىز، 1996 جىل. اۆتورى – س.شيمانباي). «ءتورتiنشi سىنىپتا وقىپ جۇرگەنiمدە «ءتاۋiر جۇگiرەدi-اۋ» دەگەن ونشاقتىمىزدى دەنە تاربيەسi ءپانiنiڭ مۇعالiمi اۋداندىق جارىسقا الىپ باردى. مەن 100 جانە 400 مەترلiك قاشىقتىقتاردا مارەگە بiرiنشi بولىپ جەتتiم. وسى جارىستان سوڭ مەنi اۋدان قۇراماسىنا قابىلداپ، سول جىلى سەمەي قالاسىندا وتكەن مەكتەپ وقۋشىلارى اراسىنداعى وبلىستىق جارىسقا قاتىستىردى. مۇندا 100 مەتردi 12,4 سەكۋندتا جۇگiرiپ ءوتiپ، جەڭiمپاز اتانسام، 400 مەترلiك باسەكەدە ەكiنشi ورىنعا يە بولدىم. مەنiڭ كوپ جۇگiرiپ، تىنىسىمنىڭ اشىلۋىنا ۇلكەن اعام مەن مەكتەپتەگi دەنە تاربيەسi ءپانiنiڭ مۇعالiمi نۇكەن اعا سەبەپكەر بولدى. بiز اۋىل ورتالىعىنان 6 شاقىرىم جەردە تۇراتىنبىز. كۇندەلiكتi ساباققا جاياۋ بارىپ-قايتاتىنبىز. تۇسكە دەيiن وقىپ، ۇيگە بارعانىمدا ۇلكەن اعام مەنi ورتالىقتاعى پوشتادان گازەت پەن حات اكەلۋگە جۇمسايتىن. كۇندە وسىلاي. نۇكەن اعا دەنە تاربيەسi ساباعى بولعان كۇنi جۇگiرۋدەن باسقا ەشقانداي جاتتىعۋ جاساتپايتىن» («بيiك تۇعىر»، «جەتiسۋ» گازەتi, 12 جەلتوقسان، 1981 جىل. اۆتورى – م.تولەپبەرگەنوۆ).
– بiزدiڭ بالالىق شاعىمىز سوعىس سالعان اۋىرتپالىقپەن تۇسپا-تۇس كەلدi. ۇلى وتان سوعىسى باستالعاندا جاسى قىرىققا جەتiپ قالعان اكەمiز الدىڭعىلاردىڭ بiرi بولىپ مايدانعا كەتiپتi. مەن ەسiمدi ەمiس-ەمiس بiلەمiن. قازiر ەسەپتەپ قاراسام، سول جىلى قۇمار ون بiر جاستا، ءامiرتاي توعىز جاستا، عۇسمان التى جاستا، مەن ءۇش جاستا، كەنجە سiڭiلiم ءسابيرا ەمشەكتە ەكەن. شەشەم بيبiنۇرعا تۇسكەن سالماقتى الپىستاعى ناعاشى اجەم كاكiم ءبولiستi. ايتەۋiر اعالارىم ۇلكەندەرمەن بiردەي تاڭنىڭ اتىسى، كۇننiڭ باتىسى بەل جازباي ەڭبەك ەتەتiن. ەكi جىلدان كەيiن شەشەم بيبiنۇر كۇرت ناۋقاستانىپ، كوز جۇمدى. بار بولعانى وتىز بەستە ەدi. كوپ ۇزاماي اكەمiز جارالانىپ، ەلگە ورالدى. شەشەمiزدiڭ ءولiمi قاي-قايسىمىزعا دا وڭاي تيگەن جوق. اكەم سوعىستان كەيiنگi ءومiرiن حال-قادەرiنشە بالالارىنىڭ تاربيەسiنە ارنادى. كەيiن جارى مايداننان قايتپاي قالعان گۇلجاميلا دەگەن ايەلگە ۇيلەندi. مارقۇم جايلى كiسi بولاتىن.
عۇسمان اعاتايىم ەلگەزەك، تىم باۋىرمال ەدi. جەلاياقتىق تۋا بiتكەن قاسيەت دەپ بiلەم. شارۋانى قولدى-اياققا تۇرماي iستەپ، ۇلكەندەردi سۇيسiندiرەتiن. بiر كۇنi, كوكتەمگە تامان عوي دەيمiن، اكەي ەكەۋi كورشi اۋىلعا بiر شارۋامەن بارىپ كەلە جاتىپتى. جول باتپاق، اكەي اتتى جەتەلەپ كەلە جاتسا كەرەك. ويدا جوقتا جەل كۇشەيiپ، قاي جاقتان كەلگەنi بەلگiسiز ۇلكەن قۇس ۇشىپ كەلiپ، شاناداعى بالانىڭ باسىنا قونادى. «قۇداي-اۋ، بۇرىن-سوڭدى وسىنداي الىپ، اق قۇستىڭ بiزدiڭ وڭiردە ۇشقانىن كورمەپپiن، «الىپ كەتە مە؟» دەپ ۇرەيiم ۇشىپ، ايقايعا باستىم» دەيدi اكەم. كەيiن عۇسماننىڭ جەڭiستەرiن كورگەندە: «سول اق قۇس بالامنىڭ باسىنا باق قوناتىنىن بiلدiرگەن عوي»، – دەپ وتىراتىن. ودان بەرi دە تالاي ءومiر ءوتتi عوي. اكەي قىزىق ادام ەدi. يزاتوللادان جەتi شاقىرىم جەردەگi بارماق دەگەن شاعىن اۋىلدا ون التى جىل بريگادير بولدى، عۇسماندى اتتىڭ قۇيرىعىنا ارقان بايلاپ، سودان ۇستاتىپ، جۇگiرتiپ دايىندايتىن. بارلىق بالا كەيدە قىزىقتاپ، قاراپ تۇراتىنبىز. عۇسمان جەتi جىلدىقتى بiتiرگەننەن كەيiن قالاعا كەتتi. سپورتپەن اينالىسىپ جۇرگەنiن بiلگەنiمiز بولماسا، تەرەڭ ءمان بەرiپ جاتپايتىنبىز. اسكەر قاتارىنا الىنىپ، اسكەري قىزمەتiن اتقارعان كيشينەۆتە قالىپ قويىپ، جۇگiرۋدەن شەبەرلiگiن ارتتىرا ءتۇستi. اعايىندار گازەتكە جازىلعان ماقالالاردى اكەلiپ، اكەيدەن ءسۇيiنشi سۇراپ جاتاتىن. باۋىرىمىزدىڭ مىقتى سپورتشى ەكەنiن بiز دە ءتۇسiنiپ، اينالامىزعا ماقتانىشپەن قارايتىنبىز. 1960 جىل ەرەكشە جىل بولدى. عۇسماننىڭ ەلiمiزدiڭ اتىنان ريم وليمپياداسىنا باراتىنىن بiلدiك. كورگەن جۇرت بiر-بiرiنەن جاڭالىق سۇراپ، ورتالىقتان شىعاتىن باسىلىمداردى اۋىل بولىپ وقىپ، قۋانىشتى حابار كۇتەتiنبiز. قايسىسىن ايتايىن، سول جولى عۇسماننىڭ عانا ەمەس، اۋىلدىڭ، ەلدiڭ باعى جاندى. بiزدiڭ يزاتوللاعا دەگەن كوزقاراس تا وزگەردi, – دەپ ەسكە الادى عۇسەكەڭنiڭ سەمەيدە تۇراتىن قارىنداسى ناعيما قوسانوۆا («تiرi بولسا، عۇسمان 70 جاسقا تولار ەدi»، «ايقىن» گازەتi, مامىر، 2005 ج. اۆتورى – س.قاجىوسپانقىزى).
قوسانوۆتىڭ سپورتتاعى باعىن ازاماتتىق بورىشى اشتى. ول اسكەري مiندەتiن ۋكراينانىڭ سەۆاستوپول قالاسىندا، كەيiن كيشينەۆتە وتەدi. سەۆاستوپولدا جەڭiل اتلەتتەر جارىسىنا قاتىسىپ، 100 مەتردi 12 سەكۋندتا جۇگiرiپ وتەدi. جارىستى پولك كومانديرi تاماشالايدى. ارتىنان ول قوسانوۆتى شاقىرىپ الىپ، پولكتاعى جەڭiل اتلەتتەردiڭ جاتتىقتىرۋشىسى ۆ.رۋجينسكيگە تابىستايدى. كانiگi باپكەر ۆياچەسلاۆ گاۆريلۇلى عۇسماننىڭ تۋما جەلاياق ەكەنiن بiردەن اڭدايدى. ءسويتiپ، جۇگiرۋدiڭ تەحنيكاسىن ۇيرەتە باستايدى. قوسانوۆتىڭ ناتيجەلەرi جاقسارعان ۇستiنە جاقسارا تۇسەدi. ودەسسا اسكەري وكرۋگىنىڭ بiرiنشiلiگiندە 100 مەتردi 10,5 سەكۋندتا ارتقا تاستايدى، 200 مەتر قاشىقتىقتا 21,7 سەكۋند ناتيجە كورسەتەدi, ەكi قاشىقتىقتا دا چەمپيون اتانادى. اسكەري وكرۋگ قۇراماسىنان كسرو-نىڭ قارۋلى كۇشتەر قۇراماسىنا الىنادى. اسكەري قىزمەتتەن كەيiن ع.قوسانوۆ مولدوۆادا تۇراتىن كسرو-نىڭ ەڭبەك سiڭiرگەن جاتتىقتىرۋشىسى ا.ماسلوۆسكيمەن تانىسادى. كيشينەۆتەگi دەنە تاربيەسi تەحنيكۋمىنا قابىلداناتىنى دا وسى جىلدار. تەحنيكۋم قابىرعاسىندا ءجۇرiپ، قازاق ۇلانى كسرو سپورت شەبەرi اتانۋعا قويىلاتىن تالاپتى تولىق ورىندايدى.
عۇسماننىڭ قازاق ەلiنە تانىلۋىنا بiردەن-بiر ەڭبەك سiڭiرگەن جان – داڭقتى سپورت جۋرناليسi, جازۋشى، قايراتكەر ازامات سەيداحمەت بەردiقۇلوۆ. قوسانوۆ مولدوۆادا اسكەر قاتارىندا جۇرگەندە كسرو حالىقتارىنىڭ سپارتاكياداسىندا بiرiنشi ورىنعا يە بولادى. وسى حاباردى س.بەردiقۇلوۆ كيشينەۆتەن «ءسۇيiنشi!» اتتى شاعىن دا بولسا مازمۇندى ماقالاسىمەن قازاق جۇرتىنا حابارلايدى: «1959 جىلدىڭ تامىز ايى. وسىدان ەكi-اق جىل بۇرىن قازاقستان سپارتاكياداسىنىڭ جارىستارىن جازۋعا تولقي، تەبiرەنە ارالاسقان جاس جۋرناليست توبەسi كوكپەن تالاسقان «لۋجنيكيدiڭ» ۇشار باسىنداعى ءباسپاسوز لوجاسىندا وتىر. كوز الدىندا – كسرو، ەۋروپا، الەم رەكوردتارىنىڭ تايقازانى، قارسى تريبۋنانىڭ بيiكتەگi قاتارلارى كوز ۇشىندا بۇلدىرايتىن ورتالىق ستاديوندا – كسرو حالىقتارى II سپارتاكياداسىنىڭ جەڭiل اتلەتيكا جارىستارى... [] سورەگە كوزدi اشىپ-جۇمعانشا زۋ ەتە قالاتىن 100 مەترگە جۇگiرەتiن جەلاياقتار تۇردى... [] تاپانشا تارس ەتتi. اتقان وقتاي زۋلاعان التاۋ، 183-ءنومiرلi كوگiلدiر مايكا نيكولاي پوليتيكانىڭ وزiنەن سىنىق سۇيەم وزىپ، لەنتانى بiرiنشi قيدى. اسپاننىڭ جارتىسىنداي تابلوعا قىپ-قىزىل شوقپەن «10,4. قوسانوۆ (مولداۆيا)» دەپ جازىلدى... []
ماسكەۋ ۋاقىتىمەن تاڭعى ساعات التىدا «لەنينشiل جاس» گازەتiنiڭ ستەنوگرافيستكاسى بيبiحان بايتiلەسوۆاعا جاس جۋرناليست ەكiلەنە، تەلەفون قۇلاعىنىڭ جارعاعىن جارا سامبىرلادى:
«ءسۇيiنشi!»
«لەنينشiل جاس» گازەتiنiڭ كسرو حالىقتارى سپارتاكياداسىنداعى ارناۋلى تiلشiسi سپورتتى سۇيەتiن قالىڭ قاۋىمنان ءسۇيiنشi سۇرايدى. قازاق جاستارى اراسىنان جەڭiل اتلەتيكادان تۇڭعىش كسرو سپورت شەبەرi, قازiر مولدوۆادا اسكەر قاتارىندا جۇرگەن جەرلەسiمiز عۇسمان قوسانوۆ كەشەگi كەشكi جارىستا 100 مەترگە جۇگiرۋدەن بiرiنشi ورىنعا شىقتى. كورسەتكiشi اسا جوعارى، حالىقارالىق دەڭگەيدە. كۇزدە ەلگە ورالادى. سوندا قازاقستاننىڭ ەڭ قىسقا قاشىقتىقتاعى رەكوردى 10,4 سەكۋند بولادى. بۇل – ماستەكتەن جەڭiل ماشينەگە مiنگەنمەن بiردەي». (س.بەردiقۇلوۆ. تاڭدامالى. الماتى; «جازۋشى»، 1991 ج. 30-31 بەتتەر).

2. ريم دوداسى
وسى 10,4 سەكۋند ناتيجەقوسانوۆتىڭ كسرو قۇراماسىنا قابىلدانۋىنا جول اشتى. قۇرامادا عۇسمان ۆ.فيليننiڭ باسشىلىعىمەن جاتتىعا باستايدى. ۇلىبريتانيا – كسرو جولداستىق كەزدەسۋiندە عۇسمان كوماندالاستارىمەن بiرگە 4ح100 مەترلiك ەستافەتادا وزىپ شىعادى. وسى جارىستان كەيiن ول ريم وليمپياداسىنا بارۋ قۇقىن يەلەنەدi.
ريمدە قوسانوۆ الدىمەن 100 مەترلiك جەكە جارىسقا قاتىسادى. عۇسەكەڭنiڭ ءوز ەستەلiگi: «تورەشiلەر 100 مەترگە جۇگiرەتiن جۇيرiكتەردi توپ-توپقا ءبولiپ تاستادى. العاشقى سىندا-اق اتى الەمگە ايگiلi امەريكالىق جەلاياق ر.نورتوننىڭ توبىنا ءتۇسiپ قالدىم. مەنiڭ ءا دەگەندەگi جىلدامدىعىم وتە جوعارى بولاتىن. بۇل قاشىقتىقتا 90 مەترگە دەيiن وزiمنەن وزعان جۇيرiكتi كەزدەستiرمەگەن ەدiم. بۇل جولى دا سولاي بولدى. ءا دەگەننەن سۋىرىلىپ العا شىقتىم. مەنiمەن ۇزەڭگi قاعىستىرعان نورتون دا بارىن سالدى. «مارە سىزىعىن بiرiنشi قيدىم-اۋ» دەگەنiمشە بولمادى، نورتون قاتارلاسىپ ۇلگەردi. فوتومارە سىزىققا نورتوننىڭ كەۋدەسi بiرiنشi iلiنگەنiن كورسەتتi. مەن دە جارتىلاي فينالعا شىقتىم. جەرەبە دەگەندi قويساڭشى، جارتىلاي فينالدا الگi نورتونمەن، گفر-لىق ا.حاري، يتاليالىق ر.بەرۋتتي سەكiلدi ايگiلi جەلاياقتارمەن بiر توپقا ءتۇستiم. ءيا، سوندا... تاجiريبەسiزدiكتiڭ ورنىن تولتىرا المادىم. العاشقى سەگiزدiككە iلiنە الماي قالعانىمدا وكiنiشتەن كوزiمنەن جاس تا شىعىپ كەتتi» («بيiك تۇعىر»). قوسانوۆ بۇل سىندا 10,7 سەكۋند ناتيجەمەن 6-ورىندا قالدى.
بۇل ساتسiزدiكتiڭ ەسەسiن كەڭەس جەلاياقتارى ەستافەتادا قايىردى. وسى سىندا فينالعا اقش، يتاليا، قوس گەرمانيانىڭ بiرiككەن كومانداسى، ۇلىبريتانيا جانە كسرو قۇراماسى شىققان-دى. كەڭەس قۇراماسىندا عۇسمانمەن بiرگە ل.بارتەنەۆ، يۋ.كونوۆالوۆ جانە ە.وزولين جۇگiردi. عۇسمان جارىس جولىنا العاشقى بولىپ شىعىپ، تاياقتى ارiپتەسi ل.بارتەنەۆكە بiرiنشi بولىپ جەتكiزiپ بەرەدi. بiراق بارتەنەۆ نەمiس قارسىلاسىن ءسال العا جiبەرiپ الادى. يۋ.كونوۆالوۆ تا تاياقتى سوڭعى كەزەڭدە جۇگiرەتiن ە.وزولينگە ەكiنشi بولىپ تابىستايدى. شەشۋشi كەزەڭدە وزوليننiڭ قارسىلاسى سونىڭ الدىندا عانا 100 مەترلiكتە وليمپيادا چەمپيونى اتانعان ا.حاري ەدi. حاري مارەگە بiرiنشi جەتەدi. گەرمانيالىقتاردىڭ ناتيجەسi 39,5 سەكۋند، جاڭا الەم رەكوردى بولىپ تiركەلەدi. كۇمiس جۇلدە تاعىنعان كسرو قۇراماسىنىڭ ناتيجەسi – 40,1 سەكۋند. كسرو قۇراماسىنىڭ نەگiزگi قارسىلاسى اقش قۇراماسى جارىس ءتارتiبiن بۇزعاندىقتان، ورتا جولدا ايىپتالعان-دى. ءسويتiپ، عۇسمان قوسانوۆ قازاق حالقى ءۇشiن وليمپيادا كiتابىن اشتى دا، وعان العاشقى بولىپ ءوز ەسiمiن جازدى.
قوسانوۆ 1964 جىلعى توكيو وليمپياداسىنا دا قاتىستى. 100 مەترگە جەكە جارىستا ول جارتىلاي فينالعا جەتتi. ال ە.وزولين، ب.زۋبوۆ، ب.ساۆچۋكپەن بiرگە ەستافەتادا بەسiنشi ورىن الدى.

3. ءومiر ساپارىنىڭ جۇمباعى
سپورتتىق عۇمىرىن اياقتاعان سوڭ ع.قوسانوۆ جاتتىقتىرۋشىلىقپەن اينالىستى. رەسپۋبليكانىڭ قۇراما كومانداسىنا دا جەتەكشi بولدى. جەڭiل اتلەتيكادان رەسپۋبليكالىق جوعارى سپورتتىق شەبەرلiك مەكتەبiنiڭ ديرەكتورى قىزمەتiن اتقاردى. بiراق 1990 جىلى قازاقتىڭ تۇڭعىش وليمپيادا جۇلدەگەرi ع.قوسانوۆ ءومiرiن ءوز ەركiمەن قيدى. مۇنداي قادامعا داڭقتى جەلاياقتىڭ نە سەبەپتi بارعانى ءالi كۇنگە دەيiن جۇمباق.

اركادي دەنيسوۆ، سپورت ارداگەرi:
– 1960 جىلداردىڭ باسىندا ءامين تۇياقوۆ پەن عۇسمان قوسانوۆ بiزدiڭ ورتا ازيا، ونىڭ iشiندە قازاقستان تۋرالى تۇسiنiگiمiزدi مۇلدەم وزگەرتتi. «ورتا ازيادا جۇرت سپورتپەن اينالىسپاق تۇگiلi, وزدەرiنiڭ تiرشiلiك اۋرەسiنەن شىعا المايدى» دەپ بiلۋشi ەدiك بiز. وسى ولكە تۋرالى ءسوز بولا قالسا، كوز الدىمىزعا قاپىرىق ىستىق، ماقتا، ارىقتار، ەسەكتەر، تۇيەلەر، تiرشiلiك قامىتىن كيگەن ادامدار كەلەتiن. كەنەت قازاقستاننان ەكi جەلاياق جiگiت كەلە قالدى دا، سپرينتەرلiك قاشىقتىقتاردا بiزدiڭ نەسiبەمiزدi تارتىپ الا باستادى. اۋەلi ايماقتىق جانە ستۋدەنتتiك جارىستاردا، سوسىن تiپتi كەڭەس وداعى چەمپيوناتتارىندا وزدى. مىنا نارسەگە سەنە الاسىز با – 1962-1967 جىلدار ارالىعىندا 4ح100 مەترلiك ەستافەتادان كسرو قۇراماسىنىڭ تەڭ جارتىسى قازاقتار بولدى! جانە وسى قۇراممەن 1965 جىلى مۇمكiن ەمەس دەلiنەتiن جەتiستiككە جەتتi – اقش-تىڭ ەستافەتادان سۋپەركومانداسىن ارتتا قالدىردى. مۇنداي وقيعا سپورت الەمiندە جارتى عاسىرعا جۋىق بولماعان-دى...

ءامين تۇياقوۆ:
عۇسماندى جەرلەستەرi دە ۇمىتىپ بارادى
– عۇسماننىڭ ەسiمiن 1957-58 جىلدارى ەستي باستادىم. ەكەۋمiز ماسكەۋدە تانىستىق. 1959 جىلى ماسكەۋدە كسرو حالىقتارىنىڭ II سپارتاكياداسى وتكەن-دi. قوسالقى ستاديوندا دەنە قىزدىرىپ، جاتتىعۋ جاساپ ءجۇرiپ، ۇستiندە «مولداۆيا» دەپ جازىلعان كەۋدەشەسi بار قاراتورى جiگiتتi كورiپ قالدىم. ەسiمiن قۇلاعىم شالىپ جۇرگەندiكتەن، بۇل جiگiتتiڭ عۇسمان ەكەنiن شامالاپ بiلiپ تۇردىم. قاسىنا باردىم دا: «قازاقسىڭ با؟» – دەپ سۇرادىم. «قازاقپىن» دەدi ول. ءسويتiپ، ەكەۋمiز تانىسىپ كەتتiك. سودان كەيiن ول كسرو قۇراماسىنا كiردi. ريمدە ەستافەتاعا جۇگiرۋدەن كۇمiس جۇلدە الدى. بۇدان سوڭ ەكەۋمiزدiڭ سپورتتىق ءومiرiمiز قاتار ءوربiدi.
1962 جىلى قازاق كسر سپورتكوميتەتiنiڭ توراعاسى قاركەن احمەتوۆپەن جولىققانىمىزدا، ول كiسi ع.قوسانوۆتىڭ نەگە مولدوۆادان ەلگە قايتپاي جۇرگەنiن سۇرادى. مەن عۇسماننىڭ زينايدا ەسiمدi مولدوۆان قىزىنا ۇيلەنگەنiن، مارات اتتى ۇلىنىڭ ومiرگە كەلگەنiن، ەلگە كەلۋ ءۇشiن وعان باسپانا قاجەت بولاتىنىن ايتتىم. قارەكەڭ كۇزدە سپورتشىلارعا ءۇي بەرiلەتiنiن، وعان عۇسماندى دا كiرگiزەتiنiن ايتىپ، ۋادە بەردi. ول كەزدە قازiرگi ساتباەۆ كوشەسi ۋنيۆەرسيتەتسكايا دەپ اتالاتىن. سول كوشەنiڭ بويىنان كۇزگە قاراي كومسومولدار مەن سپورتشىلارعا ءۇي بەرiلدi. عۇسمان دا ءۇيلi بولدى، دەنە تاربيەسi ينستيتۋتىنا ءتۇستi.
عۇسمان ە.وزولين، ن.پوليتيكا، ب.ساۆچۋك، ل.بارتەنەۆ، يۋ.كونوۆالوۆ، ت.ب. كەڭەس جۇيرiكتەرiمەن قاتار ءجۇرiپ، وسە بiلدi. بiراق عۇسمان ءوزi ساياقتاۋ جۇرەتiن جiگiت ەدi.
1990 جىلى عۇسمان قايتىس بولعاننان كەيiن، 1991 جىلدان باستاپ ونىڭ اتىندا جەڭiل اتلەتتەر جارىسىن وتكiزە باستادىق. بiر تاڭ قالاتىنىم، عۇسماننىڭ تۋعان جەرiنەن ەشكiم ارنايى كەلiپ، جۇلدە تاعايىنداپ، جۇلدە تۇگiلi, «بiزدiڭ ولكەدە تۋعان ازاماتتى ەستە قالدىرۋ ءۇشiن جارىس وتكiزiپ جاتىرسىڭدار-اۋ» دەپ نازار اۋدارىپ كورمەپتi. الدە سەمەي وڭiرiنەن ءار وليمپيادا سايىن چەمپيون شىعىپ جاتىر ما؟ قازiر «عۇسمان قوسانوۆ مەموريالى» – وتە مارتەبەلi جارىس. وندا تiپتi وليمپيادا جولدامالارى دا ساراپقا سالىنادى، ازيانىڭ جارىستار كەستەسiنە دە رەسمي تiركەلگەن. سوندىقتان الداعى ۋاقىتتا سەمەي وڭiرiنەن ءوز پەرزەنتتەرi ءۇشiن مەموريالدا ارنايى جۇلدە تاعايىندايتىن ازاماتتار شىعىپ جاتسا، قۇبا-قۇپ. مەنiڭ بiلۋiمشە، عۇسماننىڭ اتىن تاريحتا قالدىرۋ ءۇشiن تىرىسىپ، جانۇشىرىپ جۇرگەن جالعىز ادام بار. ول – عۇسەكەڭنiڭ قارىنداسى ناعيما. ناعيما زىر جۇگiرiپ ءجۇرiپ، سەمەيدەن عۇسماننىڭ اتىنان كوشە اشىلۋىنا مۇرىندىق بولدى. بۇل – تىم  از قۇرمەت.

ەسەي جەڭiسۇلى، «جاس قازاق» گازەتى، №4, 2008 جىل