مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ قورىنىڭ ءبىر جىلدىق ەسەبىندە سويلەگەندەردىڭ ءسوزى ءباساپسوز بەتتەرىندە كورىنىس تاۋىپ جاتىر. سول جيىنعا قاتىسقانداردىڭ ءبارى ساليقالى وي ايتىپ، كەلەلى ماسەلەنى ورتاعا سالعان سياقتى.  شىنىمەن سولاي ما؟  ەندەشە وقىپ كورىڭىزدەر. ءبىزدىڭ ءتىلشىمىز «ەل بىرلىگى» دوكتريناسى مەن مۇحتار شاحانوۆقا قاتىستى پىكىر بىلدىرگەن تۇلعالاردىڭ سوزدەرىن اۋدىرتپاي كوشىرىپ الىپ بەرىپ وتىر.

ورالباي ابدىكارىموۆ

مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭ قابىلداۋ جونىندەگى شىنىندا مۇنداي جوبا بار، جاتىر. مەنىڭ ءبىر ۇسىنىسىم، وسىنى ءبىزدىڭ مىنا ماجىلىستەگى قازاقستان حالىق اسسامبلەياسىنان سايلانعان دەپۋتتار، سولاردىڭ باستاۋىمەن، وسىنى، سول ۇسىنۋعا بولادى دەگەن، سونداي پىكىرىم بار.

مىرزاتاي جولداسبەكوۆ

كۇن تارتىبىنەن ءتۇستى. «قازاقستاندىق ۇلت» دەيتىن نارسە جوق. بۇل ەندى مەن ويلايمىن، ول ەشقانداي بولمايدى دا.

مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ قورىنىڭ ءبىر جىلدىق ەسەبىندە سويلەگەندەردىڭ ءسوزى ءباساپسوز بەتتەرىندە كورىنىس تاۋىپ جاتىر. سول جيىنعا قاتىسقانداردىڭ ءبارى ساليقالى وي ايتىپ، كەلەلى ماسەلەنى ورتاعا سالعان سياقتى.  شىنىمەن سولاي ما؟  ەندەشە وقىپ كورىڭىزدەر. ءبىزدىڭ ءتىلشىمىز «ەل بىرلىگى» دوكتريناسى مەن مۇحتار شاحانوۆقا قاتىستى پىكىر بىلدىرگەن تۇلعالاردىڭ سوزدەرىن اۋدىرتپاي كوشىرىپ الىپ بەرىپ وتىر.

ورالباي ابدىكارىموۆ

مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭ قابىلداۋ جونىندەگى شىنىندا مۇنداي جوبا بار، جاتىر. مەنىڭ ءبىر ۇسىنىسىم، وسىنى ءبىزدىڭ مىنا ماجىلىستەگى قازاقستان حالىق اسسامبلەياسىنان سايلانعان دەپۋتتار، سولاردىڭ باستاۋىمەن، وسىنى، سول ۇسىنۋعا بولادى دەگەن، سونداي پىكىرىم بار.

مىرزاتاي جولداسبەكوۆ

كۇن تارتىبىنەن ءتۇستى. «قازاقستاندىق ۇلت» دەيتىن نارسە جوق. بۇل ەندى مەن ويلايمىن، ول ەشقانداي بولمايدى دا.

قازىر ەندى مەنى قيناپ وتىرعان نە نارسە. ءبىز ەندى 70-تەن اسقان ادامبىز عوي. مەن وسى كەشەلى بەرى، انەۋكۇننەن بەرى گازەتتەردى كوبىرەك وقىپ جاتىرمىن. بۇل «ەل بىرلىگى» دەگەن دوكتريناعا بايلانىستى ۋشىقتىرىپ، وسىنى داۋرىقتىرىپ، كادىمگىدەي جالاۋلاتىپ، كوتەرىپ جاتقان ءبىزدىڭ باۋىرلارىمىز بار. قازىر قاراڭىزدارشى قانشاما بالاباقشى قالپىنا كەلتىرىلىپ جاتىر. قانشاما مەكتەپ اشىلىپ جاتىر ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك تىلىمىزدە. ءبىز كىشكەنە سابىر ەتۋىمىز كەرەك دەپ ويلايمىن. مىنا، ءبىز ءوزى باياعى زاماندا دا، قازاقتىڭ سالتىنان، تاريحىنان ءبىز بىلەتىن نارسە، قازاق باسقانى ىستەۋى مۇمكىن، بىراق اشتىق جاريالاماعان. وسىنداي ءبىر پالە پايدا بولدى بىزگە سوڭعى كەزدە. ونىڭ بەتىن ارمەن قىلسىن. سوندىقتان سماعۇل، سەن ءبارىمىز جاقسى كورەتىن، ويلى، ۇلكەن حالقىمىزدىڭ قابىرعالى ازاماتىسىڭ. مەن ماسەلەن اعاسى رەتىندە ايتار ەدىم مۇحتارعا (شاحانوۆقا) سالەم ايت. ونىڭ دا دەنساۋلىعى بىزگە كەرەك. قازاق حالقىنىڭ ۇلكەن اقىنى. اتاقتى اقىنى. ءالى ەلىمىزگە، ۇرپاققا، اسا تاتىمدى شىعارمالار بەرەتىن دەپ وتىرعان اقىنىمىز. سوندىقتان ءوزىنىڭ دەنساۋلىعىن دا ساقتاسىن، اباي بولسىن. ءبىز ءبارىمىز قازىر سوعان ابىرجىپ وتىرمىز. ال ەندى ونى كەيبىرەۋلەر ايتاقتاۋى مۇمكىن. ماسەلەن، قانشا جەردەن جاناشىر بولدى دەگەنمەن پەتر سۆويك قازاقتىڭ تىلىنە جانى اشىپ، ۇلتقا جانى اشىپ وتىر دەپ مەن ءوز باسىم ويلامايمىن. سوندىقتان ءبىر كىشكەنە ءار نارسەنى ءبىز، سالماقتاپ، ويعا سالساق دەپ ويلايمىن. سوسىن مىنا توردە وتىرعان ىنىلەرىمىزگە ايتاتىنىم، ءبىزدى جاۋ قۋىپ بارا جاتقان جوق، ەش قايدا اسىعىپ بارا جاتقىنىمىز جوق. تابان استىندا ءبىر دوكترينالار شىعادى، تابان استىندا كونتسەپتسيالار شىعادى. سول كىشكەنە ويلانسا، ويلانساق. ماسەلەن مىنا سماعۇل وتىر ءىنىمىز، مىنا جەردە قاسىمدا امانگەلدى وتىر. سونداي ءبىر ۇلكەن، كونتسەپتۋالدى قۇجاتتار دايىندالاتىن كەزدە، مەن ويلايمىن وسىنداي اقىلى بار، ويى بار، ۇلتقا جانى اشيتىن ازاماتتاردى دا قامتۋ كەرەك دەپ ويلايمىن. سول كەزدە ءبىز قاتەلەسپەيمىز. اڭگىمە كوبەيمەيدى. ال ەندى ەلدىڭ كوبىنىڭ اشىق ايتىپ وتىرعان اڭگىمەسى، اقيقاتى ول ماسەلەن زاڭدى ورىنداتۋ كەرەك. نەگە ونى تالقىلاي بەرەمىز ءبىز. سونان كەيىن ەلباسىنىڭ قول قويعان قۇجاتى بار. پارمەنى بار. وندا، مەنىڭ ەسىمدە ءالى كۇنگە دەيىن: 2009-شى جىلى پرەزيدەنت اكىمشىلىگى، ۇكىمەت تۇگەل قازاق تىلىندە سويلەۋ كەرەك. كوشۋ كەرەك. ال ونىڭ ىشىندە شۇلدىرلەپ جۇرگەن، قازاقشا بىلمەيتىن ادامدار دا كوپ. سوندىقتان ماۋلەن، ەندى سەن وسى ماسەلەمەن كوبىرەك اينالىسىپ وتىرسىڭ عوي شىراعىم، وسىنى كوبىرەك قاداعالاڭقىراۋ كەرەك دەپ ويلايمىن. ءبىز ەندى اۋزىمىزدى قۋ شوپپەن سۇرتە بەرمەيىك جىگىتتەر. بايبالام سالا بەرمەيىك. اشۋعا سالىنبايىق. ودان قازاق ەشقاشان ەشتەڭە ۇتقان ەمەس. نەدە بولسا ءبارىن اقىلعا سالۋىمىز كەرەك. ەلباسى وسى قۇدايعا ءتاۋبا، وسى ۇلت ءۇشىن، حالىق ءۇشىن ىستەمەي جاتقان نارسەسى جوق قوي. مەن ماسەلەن، ازار بولسا جالعىز كەكىلباەۆتىڭ كەۋدەسىندە تۇرعان شىعار مىناۋ بەس جۇلدىز (ەڭبەك ەرى) وسى شەشىم جاريالانعان كەزدە بۇكىل بايسەيىتوۆ اتىنداعى وپەرا تەاترىندا ءبارىمىز ورنىمىزدان تۇرىپ، كوزىمىزگە جاس كەلدى. بۇنى ءبىز ادەبيەتىمىزگە، قازاق ءتىلىنىڭ مەرەيىنە، رۋحانياتىمىزدىڭ مەرەيىنە بەرگەن سىيلىق دەپ ەسەپتەدىك.  سوندىقتان قۇدايعا شۇكىر، بىزگە وسىنداي ءبىر، كىشكەنە جاقسىلىقتاردى دا كورە ءبىلۋىمىز كەرەك دەپ ويلايمىن. مەن ءوز باسىمنان، ەندى ول الماتىدا عوي مۇحتار، ونى جاقسى كورەمىن. تالانتتى ازامات، ءىنىمىز. مەنەن دۇعاي سالەم ايت شىراعىم. جاقسى نارسە ەمەس بۇل. نەعىلادى اشتىق جاريالاپ، ونان دا بالا-شاعاسى بار، جاقىنى بار، كەرەگى جوق. قۇداي قالاسا ول سول، اشتىق جاريالايمىن دەپ، سول ءۇشىن نارازى بولىپ جاتقان «ەل بىرلىگى» دەيتىن دوكترينا قابىلدانباۋى دا مۇمكىن. تالقىلاپ جاتىرمىز عوي. پىكىرىمىزدى ايتىپ جاتىرمىز. پىكىرىمىز جەتىپ جاتىر. قابىلداپ جاتىر قۇداي قالاسا. وسىنداي ءبىر سابىرعا، ىنىلەرىمىزدى ءبىر كىسىلىككە، بىرلىككە، ىنتىماققا شاقىرعىم كەلەدى. كوپ راحمەت!

اسىلى وسمان

شىن مانىندە ەلباسىمىزدىڭ ەرەن ەڭبەگىن باعالامايتىن بىردە ءبىر جان جوق. بىراق ەلباسىمىزدىڭ باستاماسىن ءارى قاراي جەتەسىنە جەتكىزۋگە كەلگەندە كەمشىن تارتىپ جاتقان جايىمىز بار. ءتىپتى مەن بۇدان بۇرىندا ماقالا جازىپ تا ايتقانمىن: ءبىر قازاقتىڭ باستاماسىن بار قازاق جۇزەگە اسىرا الماي جاتىر،- دەگەنىم. جاڭاعى دوكتورينادان ءبىزدىڭ ايقايىمىزدىڭ، كوپتىڭ شىعىپ جاتقانى - دوكتورينانى جاز دەپ ايتىلعان، بىراق دوكتورينانى قاي ماعىنادا، قاي ماقساتتا، قانداي رۋحتا، قانداي تالاپپەن جازۋ كەرەكتىگىن بىلەتىن ادام جازۋ كەرەك، جاندارىم. ەگەر بىلە بىلسەڭىزدەر، سول دوكتورينانى مەنىڭ قولىما ورىسشاسىن ۇستاتتى. نەگە مەن قازاقشاسىن ۇستاماۋىم كەرەك بىرىنشىدەن. ەكىنشىدەن دوكتورينانىڭ نە ەكەنىن سول جازعان ادام ۇعۋ كەرەك. ۇشىنشىدەن ونىڭ ورىسشاسىندا ءبىر باسقا، قازاقشاسىنا كەلىپ ءبىر باسقا دەيمىن. وسىنىڭ اراسىنداعى قايشىلىقتار بۇگىنگى تاڭدا قوعامنىڭ وزىنە قايشىلىقتار تۋعىزىپ وتىر. ەلباسى ايتقان كەزدە شىن مانىندەگى ەل بىرلىگىنىڭ  ۇيىتقىسى، ونىڭ  نەگىزى نەدە؟ سونى بىلەتىن ادام جازۋ كەرەك. سول ەرالى توعجانوۆ سول جازعاندا ءبىلىپ جازدى ما ەكەن، بىلمەي جازىپ وتىر ول. ەگەر بىلە بىلەتىن بولسا، قازاقتىڭ، بۇگىنگى قوعامنىڭ جايىن ۇققان ادام بولاتىن بولسا، دوكتورينانى سول تۇرعىدا، سول ماقساتتا جازباعان بولار ەدى.

ءتىل دەڭگەيى بايقاۋىنىڭ ءاربىر قىزمەتكە الاردا قازاق ءتىلىن سۇراۋ، تالاپ قويۋ دەگەندى، عىلىمي زەرتتەۋ ورتالىقتارىن اشۋ دەگەنگە ەكى قولىمدى كوتەرەم. قازاقتىڭ تىلىنە ءبىر-اق نارسە كەرەك. قازاقتىڭ تىلىنە تالاپ كەرەك. قازاق ءتىلىنىڭ قاجەتتىلىگىن ارتتىرۋ كەرەك. ءتىل بايلىعى ءاربىر ەلدىڭ، ۇلتتىڭ ماقتانىشى. قاي ۇلتتان، قاي ەلدەن بولسا دا، قاستەرلى، قۇدىرەتتىسى ءتىلى. تىلگە جاقىن ادام ەلگە جاقىن بولادى. ءتىلدى بىلگەن ادام عانا سونىڭ مارتەبەسىن كوتەرە الادى. ۇلتتى تۇسىنەدى، ۇعىنادى، قادىرلەيدى، قاستەرلەيدى، قۇرمەتتەيدى. سول ءتىلدى بىلۋگە تالپىنادى.

ماۋلەن اشىمباەۆ

مەن ەندى ءوزىم ويلايمىن، ءبىر جاعىنان بۇل دۇرىس تا شىعار. ەلباسى دا وسى دوكترينانى بىردەن قابىلداماي، سەكرەتاريات جاساعان دوكترينانى قابىلداماي، حالىق تالقىلاسىن، ءار ءتۇرلى پىكىرلەر ايتىلسىن، دەپ ءوزى ءسويتىپ ۇسىنىپ وتىر عوي حالىققا تالقىلاۋعا. سوندىقتان وسىنداي اڭگىمەلەردىڭ شىعۋى وتە ورىندى، وتە دۇرىس. وسىنداي پىكىرتالاستاردى ەسكەرە كەلە، ايتىلعان ۇسىنىستاردى ەسكەرە كەلە دوكترينانى جاقسىلاپ، ءبارىمىز بىرىگىپ جاساساق، ءبىر جاقسى ۇلكەن دوكۋمەنت شىعاتىنىنا ءوزىمنىڭ كۇمانىم جوق. جالپى بۇل جەردە ايتاتىن ءبىر-ەكى ماسەلە، جاڭا سماعۇل اعامىز دا ايتىپ كەتتى، نۇرلان اعامىز دا ايتىپ كەتتى. بۇل سىزدەردىڭ قولدارىڭىزداعى جوبا. جوبانى دايىنداعان، ەندى مىنا اسسامبلەيانىڭ ءوزىنىڭ تارتقان ساراپشىلارى بار، باسقا ءبىر ماماندارى بار، ەندى ولاردىڭ ۋاقىتتارى ازداۋ بولدى، سوندىقتان ەندى بۇل جوبانى تەك جوبا دەپ قابىلداۋ كەرەك. بۇعان الماتىدا مۇحتار شاحانوۆ باستاعان ءبىراز ازاماتتار وتىر. سولاردىڭ ۇسىنىستارى ايتىلسا، ولار سول ۇسىنىستارىن ناقتى قاعازعا تۇسىرسە، ونىڭ ءبارى ەسكەرىلەدى دەپ وزدەرىڭىزگە وسى جەردە انىق ايتام. ەگەردە دوكترينانىڭ ىشىندە، جانەگىدەي، سماعۇل اعامىز ايتتى عوي، تەڭگەرمەشىلىك سياقتى تەرميندەر، سولار بولىپ جاتسا، مۇمكىن ونى ورىسشا ءبىر جاقتان جاساعان شىعار دوكترينانى. سوسىن قازاقشا اۋدارعان شىعار. نەمەس باسقاشا بولعان شىعار. سول كەزدە وسىنداي تەرميندەردىڭ كىرىپ كەتۋى ابدەن مۇمكىن. سوندىقتان ونداي تەرميندەرگە كوپ كوڭىل بولمەي، بۇل سول اۋدارماشىلاردىڭ ءبىر كىناسى شىعار، سوندىقتان ولاردى الىپ تاستايىق. بۇدان ۇلكەن ساياسات تۋعىزىپ، ءبىر ۇلكەن اڭگىمە تۋعىزاتىنداي مەن ەشقانداي نەگىز كورىپ وتىرعان جوقپىن. جالپى، قازىر ەندى ءبىر دۇرىس ەمەس پىكىر بار الماتىدا. مىنا دوكترينانىڭ ىشىندە قازاق ۇلتىنا قارسى ءبىر اڭگىمەلەر بار ەكەن، «قازاقستاندىق ۇلت» دەگەندى قوزعايتىن پىكىرلەر بار ەكەن دەگەن اڭگىمەلەر ايتىلادى. ونىڭ ءبارى شىندىققا ساي كەلمەيتىن اڭگىمەلەر. دوكترينانىڭ ىشىندە «قازاقستاندىق ۇلت» دەگەن اڭگىمە جوق. دوكترينانىڭ ىشىندە قازاق تىلىنە قارسى كوتەرىلگەن ەشقانداي ويلار، ەشقانداي پىكىرلەر جوق. ەگەردە ونداي ويلار بولسا، قازاق تىلىنە قارسى، قازاق قوعامىنا قارسى، قازاقتىڭ بولاشاعىنا قارسى پىكىرلەر بولسا دوكترينانىڭ ىشىندە، ونى ەلباسىنىڭ ءوزى، بۇل دركترينانى قوعامعا جىبەرمەس ەدى. سوندىقتان بۇل جەردە مەن ءوزىم ويلايمىن، كەيدە مىسالى ءبىر اۋدارما كەزىندە قاتەلىكتەر بولدى ما، باسقا ءبىر تۇسىنىسپەۋشىلىكتەر بولدى ما، الدە اعالارىمىز سول دوكرينانى دۇرىس وقىمادى ما، سوندىقتان وسىنداي ءبىر-ءبىرىمىزدى تۇسىنبەۋشىلىكتەر بار شىعار. ونى ەندى اقىلداسا وتىرىپ، اڭگىمەلەسىپ وتىرىپ، ونداي ماسەلەلەردى شەشۋىمىز كەرەك. بۇدان باسقا جاڭا كوتەرىلگەن، ايتىلعان شارۋا، ەندى بيلىكتەن ەشكىم مۇحتار شاحانوۆپەن سويلەسپەي جاتىر، ەشكىم بارماي جاتىر دەگەن اڭگىمە بولدى عوي. بۇعان بايلانىستى ايتاتىن ماسەلە، وتكەن اپتادا پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىمەن، اكىمشىلىكتەگى ىشكى ساياسات ءبولىمىنىڭ باسشىسى دارحان مىڭباي دەگەن ازامات، قازاق ءتىلىنىڭ جاناشىرى، ونى بارلىقتارىڭىز بىلەسىزدەر، ارنايى الماتىعا بارىپ ءبىراز كەزدەسۋلەر وتكىزدى. ول كەزدەسۋگە سماعۇل اعا ءسىز دە قاتىستىڭىز عوي، قاتىستىڭىز. نۇرلان اعا قاتىستىڭىز عوي، قاتىستىڭىز. وسى جەردەگى ءبىراز ازاماتتار كەزدەسۋگە قاتىستى. بۇدان باسقا كەشە، ءبىزدىڭ تاپسىرمامىزبەن سەيدۋمانوۆ سەرىك دەگەن ءبىزدىڭ ارىپتەسىمىز، سىزدەردىڭ بارلىقتارىڭىزدى جيناپ، سماعۇل اعا بولدىڭىز عوي، بولدىڭىز، ول جەردە، جيناپ، دوكتريناعا قانداي پىكىرلەرىڭىز بار دەپ، كەشە سونداي اڭگىمە وتكىزدى. بەس ساعات ۇلكەن اڭگىمە بولدى. بۇدان باسقا سەكرەتارياتتىڭ باسشىسى، ەرالى توقجانوۆ 5-6 كۇن بولدى الماتىدا جاتىر. الماتىدا جاتىپ كۇندە مۇحتار شاحانوۆپەن كەزدەسىپ وتىر. كۇندە سول مۇحتار شاحانوۆتىڭ اينالاسىنداعى ادامدارمەن كەزدەسىپ وتىر. سماعۇل اعا سىزبەن كەزدەستى عوي، كەزدەستى. نۇرلان اعا سىزبەن كەزدەستى عوي، كەزدەستى. سوندىقتان بيلىكتەن ەشكىم سىزدەرمەن كەزدەسپەي جاتىر، بارماي جاتىر دەگەن اڭگىمە ونشا شىندىققا جاناسپايتىن اڭگىمە شىعار. ەگەردە دارحان باۋىرىمىز بەن ەرالى توقجانوۆتىڭ دەڭگەيلەرى ازداۋ بولسا، وندا بۇگىن تۇستەن كەيىن كەزدەسەيىك. كەزدەسىپ ۇسىنىستاردىڭ ءبارن ايتىڭىز. ونىڭ ءبارىن ءبىز سەكرەتارياتقا بەرەيىك. ولار ءبارىن ەسكەرسىن. سوندىقتان بۇل جەردە دوكتريناعا وسىنداي ءبىر قازاققا قارسى پىكىرلەر كىرىپتى، دوكترينا قازاققا قارسى ەكەن، «قازاقستاندىق ۇلتتى» دامىتۋعا ارنالعان ەكەن دەگەن پىكىردىڭ ءبارى ول راس ەمەس. بۇل ماسەلەنى ەلباسى ەشقاشان وتكىزبەيدى بۇنداي دوكۋمەنتى، ەگەر ولاي بولاتىن بولسا. ونى سىزدەر وتكىزبەيسىزدەر. ونى قازاقتىڭ قوعامى وتكىزبەيدى. سوندىقتان وسىنى ناقتىلاپ، وسى جەردە ايتۋىمىز كەرەك. سوندىقتان ونى ەندى ءبارىمىز بىرىگىپ، دۇرىستاپ جاساساق، بۇل جاقسى ءبىر ەندى، شەتەلدە كورسەتەتىن دوكۋمەنت بولار دەپ ءوزىمىز ويلايمىز. سوندىقتان كەتىپ قالعان ەشنارسە جوق، قازاق ۇلتىنا قارسى جاسالىپ جاتقان ەشقانداي شارۋا جوق. وعان اپپاراتتاعى ازاماتتار دا، ەشكىم جول بەرمەيدى ونداي شارۋاعا، سوندىقتان ءبارىمىز بىرىگىپ، ارتىق اڭگىمەگە بارماي، ەلىمىزدىڭ ىشىندەگى تىنىشتىقتى ساقتاپ، ەلباسىنىڭ ساياساتىن ءارى قاراي جۇزەگە اسىرىپ، ءوستىپ بىرگە جۇمىس ىستەي بەرسەك، راس، مەملەكەتتىڭ الدىندا تۇرعان ماقساتتارعا جەتەمىز دەپ ءوزىم ويلايمىن. قازاقستاننىڭ دا، قازاق ءتىلىنىڭ دە بولاشاعى ۇلكەن. ءبارى دە ورنىنا كەلەتىنىنە ءوزىم سەنىمدىمىن. راحمەت!

قانات ساۋداباەۆ

مەن وسى رۋحاني سالاسىندا 68 جىلدان بەرى قولىمنان كەلگەنشە ەڭبەك جاساپ كەلەمىن. وسى كوپ قازىر قازاقتىڭ تىلىنە، قازاق حالقىنا جىلاۋشىلاردىڭ، جىلاۋشىلاردان كەم ەڭبەك جاساعان جوقپىن، جاسامايمىن دا. سىزدەر وسى يا، ءبىر داۋىس ەستىلمەگەن كەزدە ءبىز بۇل ماسەلەلەرمەن شۇعىلدانعان ادامبىز. ءمىنى ابەكەڭ وتىر، قۋانىش سۇلتانوۆيچ وتىر وسى جەردە، ەكەۋى دە اعام، مەنىڭ ارىپتەستەرىم. بۇگىن وسى قايبىر جىگىتتەر اسىرا سىلتەگەندە مەنىڭ دەنىم دۇرشىگەدى. سوندا سولار نۇرسۇلتان نازارباەۆتان كوپ جاسادى ما وسى قازاق حالقىنا. سىزدەر كەشە ءبىز قاي جەردە بولعانىمىزدى وسىنداي جىگىتتەر نەگە ۇمىتادى. نەگە بۇنى، يا، ساۋداعا سالادى، ساياسي ساۋداعا. ءبىز كەشە، كەشە عانا تاۋەلسىزدىك الدىندا مىنا ءسىز زاۆەدۋيۋششي، ءى-ءى-ءى يا، مادەنيەت بولمەنىڭ مەڭگەرۋشىسى، وتىراتىنبىز، ساناپ وتىراتىنبىز قازاق ءنومىرىن قانشا قوسامىز كونتسەرتكە، قانشا، يا، قازاقشا سويلەتۋ بولادى. سونىڭ كەزىندە ءبىز جاس جىگىتتەرمىز، اعالارىمىزعا رەنجي تۇعىنبىز. وسىلار-اق ءبارىن تارازىعا سالىپ قۇرتاتىن بولدى دەپ. سول كەزدە مەن سىزدەرگە ايتايىن، 86-شى جىلى سول ءبىراز اعايىندار وشىرەتكە تۇرعان قول قويامىز دەپ - وسى قازاقتىڭ جاستارى مىناۋ ۇلتتىق نەگە كەتىپ قالدى دەپ. «پراۆداعا» ءبىز حات جازامىز، تسك-عا حات جازامىز، سول جەردە وشىرەتكە تۇرعان، ويباي مەنى ۇمىتىپ كەتپەڭدەر، مەنىڭدە قولىمدى قويىپ حاتقا، اتى-ءجونىمدى جازىڭدار دەگەن. سولاردىڭ ءبىرازدارى قازىر، يا، سول تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن، يا، ويباي ءبىز جاناشىر بوپ شىقتىق. مەن وسىنداي ادىلەتسىزدىككە قارسىمىن. قۇدايعا شۇكىر، وسىنداي قيىن كەزەڭدە، قازاق حالقىنىڭ وسىنداي پەرزەنتى بولعان نۇرسلتان ناحارباەۆتاي. 38 پروتسەنت قازاق ەدى ءبىز تاۋەلسىزدىك العاندا. قايدا بولار ەدىك وسى، يا، وسىنداي پىكىرگە ءبىز قوسىلساق. كىم وسى جاۋاپكەرشىلىككە ايتار ەدى. ءاي مەن قازىر، مىناۋ، مەملەكەتتىك حاتشى رەتىندە ەمەس، وسى قازاقتىڭ ءبىر ۇلى رەتىندە ايتىپ وتىرمىن بۇل ماسەلەنى. پوەتومۋ ءار ءسوزدىڭ باعاسى بولۋ كەرەك، ءار سوزگە جاۋاپتى بولۋىمىز كەرەك جىگىتتەر. (قولداۋ ىزدەگەندەي جان جاعىنا قاراعاندا اشىمباەۆ ارالاستى سوزگە)

ماۋلەن اشىمباەۆ

مەن ءبىر ايتايىنشى، مۇحتار شاحانوۆتى ءبىز شاقىردىق وسى جينالىسقا. وسى جينالىسقا شاقىردىق قوي سماعۇل اعا، بىلەسىز عوي يا، ەندى نەگە كەلىپ ايتپايدى وسى جينالىسقا وسى جەردە. شاقىردىق، دارحان مىڭباي بىرنەشە رەت زۆوندادى، ءبىزدىڭ جىگىتتەر زۆوندادى. قايتا-قايتا شاقىردىق، كەلىڭىز، ايتىڭىز، وسى جەرگە نەگە كەلمەيدى وندا سوندا (بۇلقىنىپ ميكروفون تەتىگىن باسىپ قويدى اشىمباەۆ).

قانات ساۋداباەۆ:

بۇل مۇحتار شاحانوۆتىڭ ءوز باسىنىڭ ماسەلەسى ەمەس، مۇحتار شاحانوۆ تا يا، ءبىزدىڭ ارىاپتەسىمىز، باۋىرىمىز، ونىڭ يا، ءوزىنىڭ يا، مىنانداي جاعدايلارعا ايتاتۇعىن سوزدەرى دە بار، پىكىرى دە بار، بىراق، مۇنى مەن تاعى دا ايتام، بۇل ءتىل ماسەلەسى، قازاقتىڭ تاعدىرى، ءبىزدىڭ جاڭادان 18-گە كەلە جاتقان تاۋەلسىز مەملەكەتىمىزدىڭ تاعدىرى ول ەشقاشان ساياسي ساۋداعا سالىناتۇعىن تىرلىك ەمەس. مەن وسى ءۇشىن جاڭاعى يا، نۇرلان باۋىرىما، ىنىمە ايتقانىم: كوپ جاسالىپ جاتىر، قۇدايعا شۇكىر ءبىز قايدان شىققانىمىزدى بىلسەك، مىناۋ قولدا بار التىننىڭ باعاسى جوق دەگەن وسى. جاڭا مىرزەكەڭ جاقسى ايتتى، يا، شۇكىر دەيىك، شۇكىرگە باق قونادى دەيدى قازاقتا. بۇگىندە كوپ جاعدايلار جاسالىپ جاتىر. جاڭا مەن، يا، كىرىسپە سوزىمدە ءبىراز جاسالىپ جاتقان تىرلىكتەردى ايتىپ كەتتىم. قازىر دە مىنا پىكىر-ويلارىڭىزدى تاعى دا قاراپ، ءبىراز مەملەكەتتىك مەكەمەلەرگە تاپسىرما بەرىلەدى. مىنا زاڭعا ەنگەرىستەر ەنگىزۋ ماسەلەسى قارالادى. جاڭا ءۇش جاڭادان يا تەلەارنا 24 ساعات ىستەيتىن تەك قانا قازاق تىلىندە، سونداي جاعدايلار جاسالىپ جاتىر. قازىر مەن سىزدەرگە ايتايىن، 18 جىلدا وسى ەلباسىمىزدىڭ ارقاسىندا مىنا ءبىزدىڭ جاڭاعى وسمان اپاي جاقسى ايتىپ كەتتى، قازاق ءوزى باۋىرىنا تارتاتۇعىن حالىق. وسىنىڭ ارقاسىندا دا قۇدايعا شۇكىر، جالعىز-اق وسى ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىز قان توگىلمەي، ايقاي-شۋسىز مىنە 18 جىل كەلە جاتىرمىز. دۇنيە سونى قابىلداپ وتىر. دۇنيە وسىعان ۇلكەن باعا بەرىپ وتىر. ءبىز نەگە ءوز ارامىزدا وسىنداي بىلىق-بۇلشىك شىعارامىز. ونى حالىق جاساپ وتىرعان جوق. حالىق جاساپ وتىرعان جوق. حالىققا كوسەم سىماقتار جاساپ وتىر. ۆوت ءبىز سولارمەن حالىق ءۇشىن، قازاق ءتىلى ءۇشىن، ەلىمىز ءۇشىن، سولارمەن، يا، ءبىز دۇرىس جۇمىس جاساتۋىمىز كەرەك. ولار دا ءبىزدىڭ، يا، قوعامنىڭ ءبىر بولەگى. ولاردىڭ پىكىرىن سىيلايمىز، نەتەمىز، بىراق ءبىز ويلانۋىمىز كەرەك، قانداي جاعدايدى ءبىز، يا، وسىنداي ويىن تارازىسىنا قويىپ وتىرمىز.

«اباي-اقپارات»