ارقادا تۋعان قازاقتىڭ عاجايىپ اندەرiن كەمەل بيگiندە ورىنداپ جۇرگەن ەسiمi ەلگە تانىمال ءانشi, قاراعاندىلىق ەرلان تولەۋتاي وتكەن سارسەنبiدە «جاس قازاقتىڭ» شاڭىراعىنا قوناق بولىپ كەلە قالدى. رەداكتسيا ۇجىمى ەرلاننىڭ بiر-ەكi قايىرىپ ايتقان ءانiن تىڭداپ بولىسىمەن، ونى سوزگە تارقان ەدi. بiزبەن تومەندەگi سۇحباتىندا ول ءوزiنiڭ بالتىق جاعالاۋى ەلدەرiنە بارعان ساپارىنان ويلى بiر اڭگiمە ايتىپ بەردi.

«Superstar.KZ» ديۆەرسيالىق جوبا

ارقادا تۋعان قازاقتىڭ عاجايىپ اندەرiن كەمەل بيگiندە ورىنداپ جۇرگەن ەسiمi ەلگە تانىمال ءانشi, قاراعاندىلىق ەرلان تولەۋتاي وتكەن سارسەنبiدە «جاس قازاقتىڭ» شاڭىراعىنا قوناق بولىپ كەلە قالدى. رەداكتسيا ۇجىمى ەرلاننىڭ بiر-ەكi قايىرىپ ايتقان ءانiن تىڭداپ بولىسىمەن، ونى سوزگە تارقان ەدi. بiزبەن تومەندەگi سۇحباتىندا ول ءوزiنiڭ بالتىق جاعالاۋى ەلدەرiنە بارعان ساپارىنان ويلى بiر اڭگiمە ايتىپ بەردi.

«Superstar.KZ» ديۆەرسيالىق جوبا

جاس قازاق: «ارقاعا بارىپ ءانشiمiن دەمە...» دەپ جاتادى. ارقا ءان ونەرiنiڭ ومiرگە كەلۋi كەزدەيسوق جاي ەمەس شىعار؟
ەرلان تولەۋتاي: قازاق ءان ونەرiنiڭ التىن عاسىرى XIX عاسىردا قالىپتاستى. وعان دەيiن دە اندەر بولدى. بiراق XVIII عاسىردان بiزگە جەتكەنi جالعىز «ەلiم-اي» ءانi دەۋگە بولادى. ال ارقا اندەرiنiڭ نەگiزi XIX عاسىردىڭ ەكiنشi جارتىسىندا كوكشەتاۋ، قىزىلجار وڭiرiندەگi بiرجان سال، سەگiز سەرi, نياز سەرi, اقان سەرi, ۇكiلi ىبىراي، بالۋان شولاق باستاعان شوعىرمەن بiرگە قالىپتاستى. وسىلارمەن بiرگە باياناۋىل وڭiرiندەگi مۇستاپا بۇركiتبايۇلى، جاياۋ مۇسا، جارىلعاپبەردi سەكiلدi ونەر دۇلدۇلدەرiنiڭ ەشكiمگە ۇقسامايتىن دارىنى مەن تالانتى ارقا اندەرiنiڭ اسىل سۇيەگiن ءتۇزدi. وسى ءۇش ءوڭiر ارقا اندەرiن تۋدىرۋشى ورتا بولىپ سانالادى. قارقارالى وڭiرiندە ءان تۋدىرۋشىلار اسەت نايمانبايۇلى مەن ءمادي باپيۇلى بولسا، قۋان لەكەروۆ، جۇسiپبەك ەلەبەكوۆ، جاقىپ ەلەبەكوۆ، قالي بايجانوۆ، امiرە قاشاۋباەۆتار ءاندi ورىنداۋشىلىق جاعىنان دامىتتى. بۇل ءداستۇر سەمەيگە قاراي قانات جايىپ، ابايدىڭ اينالاسىنداعى ءۋايiس، تاۋكە سىندى انشiلەرمەن تولىعادى. مۇحامەتجان مايباسارۇلى، اعاشاياق دەگەن كiسiلەر ءان تۋدىرعانىمەن، ولار نەگiزiنەن ارقا ءان ونەرiن ورىنداۋشىلىق نەگiزدە ورiستەتتi. وعان قوياندى جارمەڭكەسiنiڭ اشىلۋى دا سەبەپ بولدى. مايرا ۋاليقىزى دا سول كەزدەردە جارقىراپ شىقتى. شiلدەدە اشىلعان جارمەڭكەنi بiرجان سال «بازارىڭ قۇتتى بولسىن، ارداقتى ەلiم» دەپ توبە باسىندا تۇرىپ، انمەن اشقان. اقمولا جاقتان عازيز، قۇلتۋمالار، قورعالجىننان قوسىمجان باباقوۆ اۋلەتi, كەرەكۋدەگi جىلقىباي بايعابىلدار دا ءان الەمiندە ءوز قولتاڭباسىن قالدىردى. XIX عاسىردا وسىنداي تالانتتاردىڭ ارقاسىندا ارقادا ءان دۇرiلدەپ تۇردى. ءاننiڭ قانات جايعانى سونشالىق شوقان ءۋاليحانوۆ، «جاناقتان كەيiن ەشكiم قولىنا قوبىز الىپ جىرشىلىقتى جالعاستىرمادى، ءبارi انگە اۋىپ كەتتi»، – دەپ ءوز رەنiشiن جازعانى بار.
جاس قازاق: قازiر، كەرiسiنشە، ءداستۇرلi انشiلiك السiرەپ، جۇرتتىڭ ىقىلاسى ەستراداعا اۋىپ كەتكەن سياقتى. مۇنىڭ سەبەبi نەدە؟
ەرلان تولەۋتاي: جاڭاعى شوقاننىڭ پiكiرiنە قاتىستى ءسوزiمدi اياقتاي سالايىن. شوقان جاسىنان جىر تىڭداپ وسكەندiكتەن، انشiلiك ونەرگە جاتىرقاي قاراعان. بiراق كەيiن جاياۋ مۇسامەن دوس بولدى، اندەرiن تىڭدادى. ال ەندi قازiر حالىق كومپوزيتورلارىنىڭ اندەرiنە زارمىز. قولداۋ جوق. اندا-ساندا كونكۋرس وتكiزگەن بولادى. ونى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ناسيحاتتاپ جاتقان جوق. مەملەكەتتiك ارنالار جىلت ەتكiزiپ قانا كورسەتەدi. ونىڭ قاسىندا «Superstar.KZ» دەگەندەرiڭiز اتقا شاپقانداي. حالىق كەيدە قانداي نارسەنiڭ ناسيحاتى كۇشتi بولسا، سونى كەرەمەت ەكەن دەپ ويلايدى. شىن مانiندە «Superstar.KZ» قازاققا بiردە-بiر ءانشi بەرگەن جوق.
جاس قازاق: الماس كiشكەنباەۆ، ماقپال يسابەكوۆا، قايرات تۇنتەكوۆ سەكiلدi جاس انشiلەر كەلگەن جوق پا؟
ەرلان تولەۋتاي: ولاردان حالىققا كەلەر تۇك پايدا جوق. ولاردىڭ اندەرiنە نە جۇرەگiڭ جىلىمايدى، نە بiر اسەر مەن سەزiمگە بولەنبەيسiڭ. ونداي اندەرگە مەن اكە-شەشەسi جوق تەكسiز دەگەن باعا بەرەر ەدiم.
جاس قازاق: جاستارىمىز ءسۇيiپ تىڭدايدى عوي؟
ەرلان تولەۋتاي: ەندi, وسى جاقسى دەپ جارقىراتىپ كورسەتە بەرگەن سوڭ، تىڭداماي قايتسiن. بiراق مەن سول جاستاردى ايايمىن. مەن ءوزiم انشiلiك ونەرگە جۇسiپبەك ەلەبەكوۆ، ماناربەك ەرجانوۆتاردى تىڭداۋ ارقىلى كەلدiم. باستاپقىدا ولاردى ءسابي كوڭiلiم تۇسiنبەي اڭىرۋشى ەدi. كەيiن قايرات بايبوسىنوۆتى تىڭداۋ ارقىلى سولاردىڭ الەمiنە بۇتiندەي كiردiم. مۇڭلىق-زارلىق، الپامىستى تىڭداپ ءوستiم. سودان رۋح الدىم. قازiرگi جاستاردى ايايتىنىم، ولار بۇل الەمگە كiرە المايدى. مۇگەدەك بولىپ قالعان. ولار جاڭاعىداي سەكەڭدەگەن جاي ىرعاقتى ءان دەپ مالدانىپ وسەدi. ولار ەرتەڭ قالاي ازامات بولادى. مۋزىكا دەگەنiڭiز – عاجايىپ كەڭدiك. ەۋروپانىڭ باح، بەتحوۆەن، موتسارت قاتارلى كلاسسيكالىق مۋزىكانىڭ نەگiزiن سالعان دۇلدۇلدەر شوعىرى بۇكiل حالىقتى تاربيەلەدi. سونى تىڭداعان ۇرپاق اقسۇيەككە اينالدى، بەكزاتتىق بولمىسقا يە بولدى، سول مۋزىكادان ءنار الىپ ءوستi. ارقا اندەرiمەن قوسا، مۇحيتتىڭ، كەنەننiڭ اندەرi قازاقتىڭ دا جان-دۇنيەسiن بايىتىپ، تەكتiلiككە، دەگدارلىققا جەتەلەگەن جوق پا. سول اندەردi تىڭداعاندا ساي-سۇيەگiڭiز سىرقىراپ، الدىڭىزدان جاڭا دا تىلسىم الەم اشىلادى. سول اندەردiڭ تەرەڭiنە بويلاي وتىرىپ، تىڭداي وتىرىپ، ءوزiڭiزدiڭ ادام بولىپ جاراتىلعانىڭىزعا شاتتاناسىز. ال جاڭاعى «Superstar.KZ»-تىڭ انشiلەرiنە اۋىزدارى اشىلىپ جۇرگەن قىز-جiگiتتەر ەرتەڭ كiم بولادى، قالاي ەل باسقارىپ، ۇلاعاتتى وي ايتادى؟ «Superstar.KZ» دەگەنiڭiز – ديۆەرسيالىق جوبا. ولار بiزدiڭ ۇلتتىق اۋەنiمiزدi بۇزدى. ونى ۇيىمداستىرعان ادامداردى جاۋاپقا تارتۋ كەرەك. «ازيا داۋىسى» دا سولاي. ولاردىڭ ءانiن تىڭداپ كورسەڭiز، قازاقتىڭ «i»، «ق»، «ڭ»، «ع» ارiپتەرi كەزدەسپەيدi. ەشقانداي كوركەمدiك جوق، بوياۋ جوق كەڭiردەكتەرiن جىرتىپ ءان ايتقان بولادى، ايتەۋiر. شىنىنا كەلسەك، مۇنداي جوبالاردىڭ باسىندا اقشاعا عانا قۇنىققان قۇلقىنى تەرەڭ توپتار عانا وتىر. مەن كەيدە جانiبەك كارمەنوۆ اعامىزدىڭ ەرتە ءولiپ قالعانىنا وكiنەمiن. ول ءوزi انشiلەردiڭ iشiنەن شىققان كۇرەسكەر تۇلعا ەدi. كوپ جەردە ءسوزiن وتكiزiپ، ۇلتتىق ونەردiڭ جاناشىرى بولا بiلەتiن. وكiنiشكە قاراي، بiزدە قازiر ونداي تۇلعا جوق. ەندiگi بار ءۇمiتiمiز – بەكبولات تiلەۋحان. بiراق ول كiسiنiڭ دە ساياساتتان قولى بوساماي بارا جاتقانعا ۇقسايدى.

قايرات بايبوسىنوۆ قاراعاندىدا بiر ءان ايتقان ەمەس

جاس قازاق: ەلوردادا جىل سايىن وتەتiن «جاس قانات» ءان بايقاۋىنىڭ قانداي ارتىقشىلىقتارى بار؟
ەرلان تولەۋتاي: بۇل دا جاڭاعى جوبالاردىڭ بiر سىڭارى. ءان الەمiنە تۇلعا بەرمەيدi. ەش ناتيجەسiز، اۋاعا شاشقان اقشا، جاس ۇرپاقتى اداستىرۋ، ۇلتتىق ءداستۇردi قورلاۋ. كەيدە وسىلاردىڭ تاساسىندا ۇلتتى جويۋدى كوزدەيتiن قاسكويلەر جۇرگەن جوق پا دەپ قورقامىن. مۋزىكادا حالىقتىڭ دiلi, ۇلتتىق كودى تۇر. جاسىرىن كۇشتەر بولسا سونى بۇزىپ كiرiپ، قازاقتىڭ جاقسى مەن جاماندى پارىقتاي الماي ايدالاعا لاعىپ كەتۋiن كۇتiپ وتىرعانداي. ال ۇلتتىق مۋزىكامەن، ونەرمەن سۋارىلعان ازاماتتار ۇلكەن شارۋالار تىندىرادى. جەڭiل اۋەن تىڭداپ وسكەن جاس ۇرپاقتان ەرتەڭ نيگيليستەر عانا شىعادى. ويتكەنi, ولاردىڭ ار جاعىندا ۇلتتىق نەگiز، وزەك جوق. ولار دومبىرانى جەك كورەدi. شىندىعىندا قازاق ەستراداسىن رامازان ستامعازيەۆ باستاپ، دومبىرامەن كەلگەن انشiلەر بايىتىپ جاتىر.
جاس قازاق: بۇل ادەت كەڭەس وداعى كەزiندەگi تاربيەنiڭ كەسiرi ەمەس پە؟
ەرلان تولەۋتاي: ولاي دەۋگە دە نەگiز جوق. بiز دە سول ءداۋiردiڭ بالاسىمىز عوي. 80-جىلدارى تەلەديداردا، قازاق راديوسىندا قايرات بايبوسىنوۆ پەن Iليا جاقانوۆتار، جانiبەك كارمەنوۆ پەن اقسەلەۋ سەيدiمبەكتەر بiرگiپ وتىرىپ كەرەمەت اڭگiمە-سۇحبات قۇراتىن. «جانiبەك ءان سالادى، اقسەلەۋ تامسانادى» دەگەن ءسوز سول كەزدە شىققان. بiز سول حابارلاردى، اندەردi تىڭداپ وستiك. ءاننiڭ قانداي كەرەمەت الەم ەكەنiن سەزiندiك. سول كەزدە Iلياس وماروۆ، وزبەكالi جانiبەكوۆ سەكiلدi ازاماتتار ۇلتتىڭ ونەرiن اسپەتتەيتiن ساياسات جۇرگiزدi. جانiبەك، قايرات اعالارىمىزدىڭ اندەرi ۇلتتىق ولشەم بولدى. ويتكەنi, ونى ناسيحاتتاعان يدەولوگيا مىقتى بولدى. ال ەكiنشi كەزەكتە ەرمەك سەركەباەۆ، بيبiگۇل تولەگەنوۆالار ورىندايتىن وپەرا تۇردى. بiرiنشi ورىندا دومبىرامەن شىرقالاتىن اندەر، ياعني، كلاسسيكالىق ونەر تۇردى.
جاس قازاق: قازiر ءداستۇرلi ونەر دەپ قولدانىپ ءجۇرمiز عوي؟
ەرلان تولەۋتاي: ول كەزدە سولاي اتالدى. XIX عاسىردا دۇنيەگە كەلگەن اندەردiڭ ءبارi كلاسسيكالىق مۋزىكا ەدi. مەنiڭشە، ءداستۇرلi دەپ اتاۋ دۇرىس ەمەس. ول قازاقتار ءۇشiن، تۇسiنگەن ادام ءۇشiن دۇرىس بولار. بiراق ورىستiلدiلەر مەن سونداي ۇعىمداعىلار ءۇشiن ۇلتتىق ءان ونەرiمiزدi فولكلورلىق دەڭگەيگە تۇسiرەتiن اتاۋ. وپەرانىڭ وتانى يتاليا دەسەك، بiرجان سال، اقان سەرi باستاعان كومپوزيتورلارىمىزدىڭ اندەرi – ولاردىڭ وپەراسىنان بiردە-بiر كەم ەمەس، تەرەزەسi تەڭ دۇنيە. مەن ءوزiم بىلتىر ەۋروپادا بولدىم. سوندا يتاليا، اۆستريا، اعىلشىن ەلدەرiنiڭ ءبارiنiڭ ءانi مەنiڭ بiر انiمە تاتىمادى دەسەم ماقتانعاندىق ەمەس. سول ساپاردا قازاق ءانiنiڭ قۇدiرەتiن تiپتi سەزiنiپ قايتتىم.
جاس قازاق: ول قانداي ساپار ەدi?
ەرلان تولەۋتاي: مىنا بالتىق جاعالاۋى ەلدەرi وزدەرiنiڭ ۇلتتىق ونەرiنە قاتتى ماڭىز بەرەدi. سولاردىڭ ليتۆادا بولعان كەزەكتi حالىقارالىق فەستيۆالiنە قازاق ەلiنiڭ اتىنان مەن جالعىز باردىم. العاشىندا بۇكiل ەۋروپا ونەرپازدارىنىڭ اراسىندا جۇرەكسiنگەنiم راس. فەستيۆالدiڭ مەرزiمi بiر اپتا. سودان ۇيىمداستىرۋشىلار كەلiپ «ەرتەڭ شۋركەۋدە انگليا مۋزىكانتتارىمەن بiرگە ونەر كورسەتەسiڭ، قازاقستانعا بەرiلگەن ۋاقىت جارتى ساعات» دەدi. جالعىز ەكەنiمدi ايتىپ ەدiم، بارلىق ەلگە بەرiلگەن ۋاقىت بiردەي ەكەنiن ەسكەرتتi. سونىمەن نە كەرەك، الدىمەن اعىلشىندار شىقتى. جۇرت ولاردى جاقسى قابىلدادى. ولاردان كەيiن مەن شىقتىم. اقان سەرiنiڭ، جاياۋ مۇسانىڭ، جارىلعاپبەردiنiڭ ەڭ مىقتى دەگەن اندەرiن شامامشا ايتىپ جاتىرمىن. ءار ءاندi ورىنداعان سايىن، بايقاسام، حالىقتىڭ ىقىلاسى بولەك، شاپالاقتى سۇمدىق سوعىپ جاتىر. سوسىن بiر كەزدە ءماديدiڭ «قاراكەسەك» ءانiن ورىندادىم. ءماديدiڭ بۇل تۋىندىسى ەۋروپالىق دەڭگەيدەگi كلاسسيكالىق ءان ەدi. قازاق ءان ونەرiن كلاسسيكالىق دەڭگەيدiڭ شىرقاۋ شىڭىنا جەتكiزiپ، تۇيiندەگەن ءان دەسە دە بولادى. ءاندi ايتىپ تۇرىپ، ءوزiم دە سول الەمگە ەنiپ كەتكەندەي بولدىم. بiر كەزدە كورەرمەندەر زالىنا كوزiم ءتۇسiپ ەدi, الدىندا عانا جايراڭداپ وتىرعان جۇرت سۇمدىق بiر قاسiرەتتiڭ قۇشاعىنا قۇلاعانداي حال كەشiپ وتىر ەكەن. ءبارi سۇلق ءتۇسiپ، تۇنجىراپ قالعان.
بiزدە كونكۋرسقا، فەستيۆالگە بارۋ دەگەن قيىننىڭ قيىنى عوي. قولداۋشى، قامقورشى دەگەن جوق. سول ونەردەن كورگەن ماشاقاتىم ءمادي انiندەگi «ناۋقاسىم جانعا باتىپ جاتقان كەزدە، بولمادى جان اشيتىن تۋىسقانىم» دەيتiن جەرi مەنiڭ دە جۇرەگiمدi تiلiپ كەتكەندەي، كوزiمنەن جاس پارلاپ كەتتi. بiراق ءان ايتىپ تۇرعان سوڭ داۋىسىمدى دiرiلدەتپەي ءوزiمدi ۇستاپ الدىم. ءاندi «ۋھ» دەپ اياقتاعان سوڭ، قۋ جانىم قالعانداي بولدى. زالعا قاراسام، حالىق تىپ-تىنىش، ءۇن جوق. بiراز ۋاقىت ءوتتi. الدىندا عانا قول سوعىپ وتىرعان. مەن ساحنادان كەتەرiمدi, نە كەتپەسiمدi بiلمەي قالدىم. «اپىر-اۋ، ءانiم ۇناماعان بولدى عوي» دەپ قوبالجي باستادىم. بiر كەزدە «شارت» ەتكەن جالعىز الاقان قاعىسى شىعىپ ەدi, ارتى شiركەۋدi جاڭعىرىقتىرعان قول سوعۋ سالتاناتىنا ۇلاسىپ جۇرە بەردi. كورەرمەن تۇرىپ الىپ، ۇزاق قوشەمەت كورسەتتi. كونتسەرت اياقتالعان سوڭ جۋرناليستەردiڭ ءبارi لاپ قويدى. ءبارiنiڭ بiلگiسi كەلەتiنi «جاڭاعى نە تۋرالى ءان؟» دەگەن سۇراقتىڭ جاۋابى. سوسىن ولارعا بۇل ءاننiڭ اۆتورى ءمادي باپيۇلى دەگەن كومپوزيتورىمىز ەكەنiن، ءانشiنiڭ ارداقتى ءومiرi وكiنiشپەن تۇرمەدە وتكەنiن، كەيiن 1921 جىلى قىزىل ۇكiمەت ايگiلi كومپوزيتور-ءانشiنi اتىپ ولتiرگەنiن ايتىپ بەردiم. ەرتەڭiندە بۇكiل باق سول تاقىرىپتى جازدى. ال ساحنادا تۇرعان كەزiمدە ليتۆاعا ساپارمەن كەلiپ، فەستيۆالگە قوناق بولعان جاپونيا يمپەراتورى 10 مىڭ كورەرمەننiڭ الدىنا شىعىپ مەنiڭ قولىمدى الىپ، ريزالىعىن بiلدiردi. مەنiڭ قازاق ەلiنiڭ ازاماتى ەكەنiمدi ەستiگەن سوڭ، مەملەكەتiمiزدi جاقسى بiلەتiنiن ايتتى. سول جەردە جۇبايىمەن ليتۆا پرەزيدەنتi دە بولدى.
مiنە، وسىنداي قۇدiرەتكە يە اندەرiمiز قازiر كەرەكسiز بولىپ قالعانداي. قاراعاندىدا جىل سايىن رەترو-فەستيۆال دەگەن وتەدi. وعان كەلەتiندەر رەسەيدiڭ انشiلەرi. قازاقتىڭ اقشاسىن قالتالارىنا باسىپ، ءۇرiپ iشiپ، شايقاپ توگiپ تايراڭداپ كەتە بارادى. ونى كورەتiندەر دە جاي حالىق ەمەس، اكiم-قارالار عانا. وتكەن جولى  مەنiڭ شاكiرتiم ەرجان بازاربەكوۆ دەگەن ءانشi باۋىرىمىز شىعارماشىلىق كەشiن وتكiزدi. سوندا وسى جايىندا قايرات بايبوسىنوۆ اعامىز جاقسى ايتتى. سول كiسi ءوزiنiڭ ەلi قاراعاندىدا 20 جىل بويى بiر ءان ايتپاپتى. بiر شىعارماشىلىق كەشiن جاساي الماپتى. ال قاراعاندىدا ءان ايتپاعان ادام جوق . رەسەيدiڭ اللا پۋگاچەۆاسىنان تارتىپ ديما بيلانعا دەيiن كەلمەگەنi قالمادى. سوندا قايرات اعامىز «شەتەلدەن كوگiلدiرلەر كەلiپ، ءان ايتىپ، اسفالتكە قولىنىڭ تاڭباسىن باسىپ كەتەدi, اتتارىن قالدىرادى، سولارعا بەرگەن اقشامەن فيلارمونيانى ەكi جىل اسىراۋعا بولار ەدi. ال بiز اسفالتكە قولىمىزدى باسپادىق دەپ وكiنبەيمiز، بiزدiڭ ساۋساعىمىزدىڭ iزi حالىقتىڭ جۇرەگiندە» دەگەنi بار. اعامىزدىڭ اشىنعانى كورiنiپ تۇر. سوندا قازاق ءان ونەرiن الەمدiك دارەجەدە تانىتا بiلگەن ادامنىڭ ءوز ەلiندە بiر ءان ايتا الماۋى سۇمدىق ەمەس پە. راسىن ايتساق، بۇگiن بiزدiڭ قوعامدا ۇلتتىق ونەردi ءولتiرۋ ويىنى ءجۇرiپ جاتىر.

ساراي ءانشiسi بولعاندى سۋقانىم سۇيمەيدi

جاس قازاق: قازiر توي-جيىنداردا ءداستۇلi انشiلەر جاقسى سۇرانىسقا يە بولا باستادى دەپ ەستيمiز عوي؟
ەرلان تولەۋتاي: ءيا، جۇرت فونوگراممامەن ايتاتىن جەڭiل اۋەندەردەن جالىقتى. ولاردى ابدەن تىڭداپ، مەزi بولدى. ادام تەرەڭنەن بiر ساعىنىش باستالعاندا ناعىز ءاندi اڭسايتىن سەكiلدi. مەن تۋعان اۋىلىم – جاڭاارقاعا بارعان كەزدەردە بايقايمىن، جۇرت قىزۋ قارسى الىپ، جىلى نيەت تانىتىپ جاتادى. قازiر تويلاردا، باسقا دا جيىنداردا وسى ءۇردiس جاپ-جاقسى جالعاسىن تاۋىپ كەلەدi. مىسالى، قاراعاندىنىڭ شەت اۋدانىندا وتكەن بiر استا ۇيىمداستىرۋشىلار ءداستۇرلi اندەر بايگەسiن وتكiزدi. ايتىس تا بولدى. بiراق باستى مازمۇن ۇلتتىق انگە بەرiلدi.
جاس قازاق: ءوزiڭiز انشiلiكتەن تىس، وسى ونەرگە قانداي ۇلەس قوسىپ ءجۇرسiز؟
ەرلان تولەۋتاي: قازiر ارقانىڭ انشiلiك ونەرiن تۇتاس الىپ قاراستىرۋ جۇمىسىن قولعا الىپ جاتىرمىن. بۇيىرتسا، بۇل ەڭبەگiمدە ءار وڭiردەگi مەكتەپتەردiڭ ەرەكشەلiكتەرiنە توقتالىپ وتەتiن بولامىن. وندا ورىنداۋشىلار، شىعارۋشىلار، اندەردiڭ تاريحى – ءبارi قامتىلاتىن بولادى دەپ جوسپارلاپ وتىرمىن. ەسترادا دا بiرەر اندەرiم ايتىلىپ ءجۇر. ماقپال ءجۇنiسوۆا «ياپۋراي» ءانiمدi, مەرۋەرت تۇسiپباەۆا «سەن جانە مەن» دەگەن ءانiمدi ورىنداپ، كليپ ءتۇسiردi.
جاس قازاق: وسىنداي ونەرiڭiزبەن جوعارى جاقتاعى ورىنداردا، باسشىلاردىڭ اينالاسىندا الشاڭ باسىپ جۇرۋگە بولادى عوي؟
ەرلان تولەۋتاي: مەن ەشقاشان ولاي ويلاپ كورگەن ەمەسپiن. وعان مەنiڭ تابيعاتىم دا كەلمەيدi. ساراي ءانشiسi بولۋدى سۋقانىم سۇيمەيدi. اكiم-قارالاردىڭ اراسى ونەردi تۇسiنبەيدi, تۇنشىقتىرىپ ولتiرەدi. ۇلىققا جاعىنۋ مەنiڭ جولىم ەمەس ەكەنiن، مiنەزiم ارقىلى دا تالاي دالەلدەدiم. جۇمىستان دا كەتتiم. مەن تەك حالىقتىڭ ىقىلاسىنا بولەنسەم بولدى. بiزدiڭ ءان ونەرiنiڭ الىپتارى دا تەك حالىقتىڭ جاعىندا بولىپ، سولار ءۇشiن، ونەرi ءۇشiن، ادال ارىن ساقتاپ، جانىن پيدا ەتكەن جوق پا؟

مۇرات الماسبەكۇلى
«جاس قازاق»، №33, 2008