الماتى. 14 ءساۋىر. قازتاگ – يگور كيندوپ. بىرقاتار مەملەكەتتەردىڭ داعدارىسقا قارسى شارالار رەتىندە ەكونوميكانى فيسكالدى ىنتالاندىرۋ ونى ودان دا تەرەڭ داعدارىسقا دۋشار ەتەدى. رەسەيدىڭ «ەكونوميكالىق ساراپتاما ينستيتۋتى» قورىنىڭ پرەزيدەنتى، كاتون ينستيتۋتىنىڭ اعا عىلىمي قىزمەتكەرى اندرەي يللاريونوۆ وسىنداي پىكىر ءبىلدىردى.

«سوڭعى ەكى جىلدا بىرقاتار ەلدەردىڭ ۇكىمەتتەرى ەكونوميكالارىن داعدارىستان شىعارۋ ماقساتىندا وزدەرى ماڭىزدى جانە قاجەت دەپ تاپقان شارالار قابىلدادى. ول شارالار ەكونوميكانى قازىنا قاراجاتىمەن ىنتالاندىرۋ بولدى. بۇل ءۇشىن بيۋدجەت ارقىلى ەڭ الدىمەن وندىرىستىك سەكتورلار قوسىمشا قارجىلاندىرىلدى»، - دەدى ول سارسەنبى كۇنى الماتىدا ءوتىپ جاتقان تاۋەكەل-مەنەدجمەنت جونىندەگى التىنشى حالىقارالىق كونفەرەنتسيادا سويلەگەن سوزىندە.

ساراپشى وسىنىڭ ناتيجەسىندە شىعىن ەلەۋلى ۇلعايىپ، كەيبىر جاعدايدا بيۋدجەتتىڭ كىرىس بولىگى قىسقارىپ، مەملەكەت بيۋدجەتىنىڭ تاپشىلىعىنىڭ كولەمى كۇرت وسكەنىن ايتادى. كەيبىر مەملەكەتتەر ىنتالاندىرۋدى ۆاليۋتالىق رەزەرۆتەردىڭ كومەگىمەن ىسكە اسىرىپ، وزدەرىنىڭ رەزەرۆتەرىنىڭ ايتارلىقتاي بولىگىن بانك جۇيەسى مەن ناقتى سەكتوردى قولداۋعا جۇمساعان.

«مۇنىڭ بارلىعى ەكونوميكانىڭ ءوسۋى مەن ءوندىرىستىڭ كۇرت قۇلدىراماۋى، ەكونوميكالىق رەتسەسسيانىڭ كەزەڭىن قىسقارتۋ مەن ەكونوميكالىق قالپىنا كەلتىرۋ ۇدەرىسىن تەزدەتۋ قامى ءۇشىن جاسالدى»، - دەدى ا. يللاريونوۆ.

الماتى. 14 ءساۋىر. قازتاگ – يگور كيندوپ. بىرقاتار مەملەكەتتەردىڭ داعدارىسقا قارسى شارالار رەتىندە ەكونوميكانى فيسكالدى ىنتالاندىرۋ ونى ودان دا تەرەڭ داعدارىسقا دۋشار ەتەدى. رەسەيدىڭ «ەكونوميكالىق ساراپتاما ينستيتۋتى» قورىنىڭ پرەزيدەنتى، كاتون ينستيتۋتىنىڭ اعا عىلىمي قىزمەتكەرى اندرەي يللاريونوۆ وسىنداي پىكىر ءبىلدىردى.

«سوڭعى ەكى جىلدا بىرقاتار ەلدەردىڭ ۇكىمەتتەرى ەكونوميكالارىن داعدارىستان شىعارۋ ماقساتىندا وزدەرى ماڭىزدى جانە قاجەت دەپ تاپقان شارالار قابىلدادى. ول شارالار ەكونوميكانى قازىنا قاراجاتىمەن ىنتالاندىرۋ بولدى. بۇل ءۇشىن بيۋدجەت ارقىلى ەڭ الدىمەن وندىرىستىك سەكتورلار قوسىمشا قارجىلاندىرىلدى»، - دەدى ول سارسەنبى كۇنى الماتىدا ءوتىپ جاتقان تاۋەكەل-مەنەدجمەنت جونىندەگى التىنشى حالىقارالىق كونفەرەنتسيادا سويلەگەن سوزىندە.

ساراپشى وسىنىڭ ناتيجەسىندە شىعىن ەلەۋلى ۇلعايىپ، كەيبىر جاعدايدا بيۋدجەتتىڭ كىرىس بولىگى قىسقارىپ، مەملەكەت بيۋدجەتىنىڭ تاپشىلىعىنىڭ كولەمى كۇرت وسكەنىن ايتادى. كەيبىر مەملەكەتتەر ىنتالاندىرۋدى ۆاليۋتالىق رەزەرۆتەردىڭ كومەگىمەن ىسكە اسىرىپ، وزدەرىنىڭ رەزەرۆتەرىنىڭ ايتارلىقتاي بولىگىن بانك جۇيەسى مەن ناقتى سەكتوردى قولداۋعا جۇمساعان.

«مۇنىڭ بارلىعى ەكونوميكانىڭ ءوسۋى مەن ءوندىرىستىڭ كۇرت قۇلدىراماۋى، ەكونوميكالىق رەتسەسسيانىڭ كەزەڭىن قىسقارتۋ مەن ەكونوميكالىق قالپىنا كەلتىرۋ ۇدەرىسىن تەزدەتۋ قامى ءۇشىن جاسالدى»، - دەدى ا. يللاريونوۆ.

داعدارىسقا قارسى فيسكالدىق ىنتالاندىرۋ شارالارىنىڭ ناتيجەسىن تالداۋ ءۇشىن ونىڭ جۇمىس توبىنىڭ قىزمەتكەرلەرى يندەكس قۇرىپ، ال ول يندەكس مەملەكەتتىك شارالاردىڭ دوللارداعى ءىجو-گە تەرىس اسەرىن ناقتى كورسەتىپ بەرگەن. 

«ءبىز فيسكالدىق ىنتالاندىرۋدىڭ ارنايى يندەكسىن جاسادىق. ول ءىجو-ءنىڭ پايىزى تۇرىندەگى فيسكالدىق ىنتالاندىرۋدىڭ جيىنتىق كولەمى مەن ءىجو-ءنىڭ پايىزى تۇرىندەگى ۆاليۋتالىق رەزەرۆتىڭ شىعىندارى تۇرىندە بولدى... ءبىزدىڭ تالداما كورسەتكەندەي، فيسكالدىق قولداۋ مەيلىنشە كوپ بولعان مەملەكەتتەردە ءىجو-ءنىڭ قۇلدىراۋى دا كوپ بولعان. ال ىنتالاندىرۋ از بولعان نەمەسە، ءتىپتى بولماعان ەلدەردە دوللارلىق ءىجو-ءنىڭ قۇلدىراۋى از بولعان، نەمەسە ءتىپتى بولماعان»، - دەدى ساراپشى. 

ونىڭ باعالاۋىنشا، «باسقاشا ايتساق، سوڭعى ەكى جىلدىڭ ىشىندە بىرقاتار ەلدەردىڭ باسشىلارى، ونىڭ ىشىندە ەڭ الدىمەن اقش، ەۋروپا مەن رەسەي ەكونوميكانى ىنتالاندىرۋ دەگەن باعدارلامانى جۇزەگە اسىرىپ، سونىڭ ناتيجەسىندە ولاردىڭ ەكونوميكالارى ودان دا تومەن قۇلدىراۋعا دۋشار بولدى». «ەگەر ول شارالار ىسكە اسىرىلماعاندا، ءىجو قۇلدىراۋ ماسشتابى ەلەۋلى تومەن بولار ەدى. ءسويتىپ، ادەبيەتتە ايتىلىپ جۇرگەن – مەملەكەت ءوزىنىڭ ينتەرۆەنتسيونيزم، ەكونوميكالىق تىرشىلىككە ارالاسۋ ماسشتابىن ارتتىرعاندا، ونىڭ ناتيجەسىندە ەكونوميكالىق ءوسۋدىڭ قارقىنى ارتپايدى، كەرىسىنشە، ەكونوميكالىق داعدارىس تەرەڭدەي تۇسەدى دەگەن زاڭدىلىق تاعى قۋاتتالدى»، - دەپ اتاپ كورسەتتى ا. يللاريونوۆ. 

ءوزىنىڭ ءسوزىن قورىتىندىلاي كەلىپ، ول، جۇمىس توبىمەن ۇسىنعان نۇسقا «ەلدە ەكونوميكالىق داعدارىس جاساۋدىڭ ۇلگىسى» بولىپ تابىلاتىنىن اتاپ ءوتتى.

«باسقاشا ايتقاندا، ءبىزدىڭ ۇلگىمىز ەكونوميكالىق قۇلدىراۋدىڭ ەڭ كوپ شاماسىنا قالاي قول جەتكىزۋگە بولاتىندىعى جانە ەكونوميكالىق داعدارىستى قالاي تۋدىرۋعا بولاتىدىعى جونىندە ناقتى ۇسىنىستار بەرەدى. ول ءۇشىن مەملەكەتتىك قولداۋدى ۇلعايتىپ، فيسكالدىق ىنتالاندىرۋدى ارتتىرۋ كەرەك. جانە ول ءۇشىن سىزدەردىڭ ۆاليۋتالىق رەزەرۆتەرىڭىزدى ناقتى سەكتوردى قولداۋعا جۇمساۋ كەرەك. بۇل قانشالىقتى دەڭگەيدە كوپ بولسا، سونشالىقتى دەڭگەيدە ەكونوميكالىق داعدارىسقا قول جەتكىزەسىز»، - دەپ مىسقىلدادى، «ەكونوميكالىق ساراپتاما ينستيتۋتى» قورىنىڭ پرەزيدەنتى.

فيسكالدىق ساياسات – مەملەكەتتىڭ بيۋدجەت پەن سالىق سالۋ سالاسىنداعى حالىقتى جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتۋ مەن ۇلتتىق ەكونوميكاداعى تسيكلدىق تەجەۋىلدەن شىعۋعا باعىتتالعان ۇكىمەت ساياساتى. فيسكالدىق ساياساتتىڭ جاريالانعان ماقساتى سالىق پەن مەملەكەت بيۋدجەتىنىڭ شىعىندارىنا اكىمشىلدىك باسقارۋ جۇرگىزۋ ارقىلى ورىندالادى. فيسكالدىق ىنتالاندىرۋ شارالارى سالىقتاردىڭ تومەندەۋى جانە/نەمەسە ەكونوميكانىڭ رەتسەسسيادان تەزىرەك شىعارۋ ماقساتىندا مەملەكەتتىك شىعىنداردىڭ ارتۋىن قاراستىرادى.