ەندى ءبىر ون جىلدان كەيىن قازاقستاندا قازاق ءتىلى تولىق ۇستەمدىك قۇرۋى قاجەت. مينيسترلەر كابينەتىنىڭ كەشەگى جيىنىندا ۇكىمەتباسى كارىم ءماسىموۆ وسىنداي مالىمدەمە جاسادى. ارينە، مۇنى ەستىپ، «بالەدەن ماشايىق قاشىپتى» دەگەندەي، ۇكىمەتتەگىلەر ءتىل ساياساتىنا تىكەلەي قاتىستى كىلتيپانداردى شەشۋدى كوپ جىلعا كەيىن شەگەرىپ تاستاماقشى بولىپ جاتقان جوق پا؟!» دەگەن كۇدىك تۋى مۇمكىن.

بىراق ۇكىمەت باسشىسى الداعى ون جىلعا باعدارلانعان تىلدەردى دامىتۋ باعدارلاماسى قابىلداناتىنىن، الگىندە جاريا ەتىلگەن مىندەتتەمە سونىڭ تۇپكى ناتيجەسى بولۋعا تيىستىگىن نىقتادى. «ءبىز ءتىل ساياساتى سالاسىندا بيىل نە ىستەيتىندىگىمىز، كەلەسى جىلى نەنى قولعا الاتىندىعىمىز جانە ون جىلدا نە بىتىرەتىندىگىمىز كورسەتىلەتىن ناقتى باعدارلامانى ازىرلەۋىمىز قاجەت! - دەدى پرەمەر، - 10 جىلدان كەيىن ءاربىر ازاماتىمىز مەملەكەتتىك تىلدە سويلەۋگە ءتيىس. ءبىزدىڭ ماقساتىمىز - وسى!»

ەندى ءبىر ون جىلدان كەيىن قازاقستاندا قازاق ءتىلى تولىق ۇستەمدىك قۇرۋى قاجەت. مينيسترلەر كابينەتىنىڭ كەشەگى جيىنىندا ۇكىمەتباسى كارىم ءماسىموۆ وسىنداي مالىمدەمە جاسادى. ارينە، مۇنى ەستىپ، «بالەدەن ماشايىق قاشىپتى» دەگەندەي، ۇكىمەتتەگىلەر ءتىل ساياساتىنا تىكەلەي قاتىستى كىلتيپانداردى شەشۋدى كوپ جىلعا كەيىن شەگەرىپ تاستاماقشى بولىپ جاتقان جوق پا؟!» دەگەن كۇدىك تۋى مۇمكىن.

بىراق ۇكىمەت باسشىسى الداعى ون جىلعا باعدارلانعان تىلدەردى دامىتۋ باعدارلاماسى قابىلداناتىنىن، الگىندە جاريا ەتىلگەن مىندەتتەمە سونىڭ تۇپكى ناتيجەسى بولۋعا تيىستىگىن نىقتادى. «ءبىز ءتىل ساياساتى سالاسىندا بيىل نە ىستەيتىندىگىمىز، كەلەسى جىلى نەنى قولعا الاتىندىعىمىز جانە ون جىلدا نە بىتىرەتىندىگىمىز كورسەتىلەتىن ناقتى باعدارلامانى ازىرلەۋىمىز قاجەت! - دەدى پرەمەر، - 10 جىلدان كەيىن ءاربىر ازاماتىمىز مەملەكەتتىك تىلدە سويلەۋگە ءتيىس. ءبىزدىڭ ماقساتىمىز - وسى!»

تىلدەر تۋرالى باعدارلاما قوعام تالقىلاۋىنا شىعارىلادى
مەملەكەتتىڭ ىرگەسىن بەرىك، ال حالقىن بىرلىكتە ۇستاۋ ءۇشىن مەملەكەت قۇراۋشى حالىقتىڭ مۇددەسىن ويلاۋ، سونىڭ جانايقايىنا قۇلاق ءتۇرۋ قاجەتتىگىن بيلىك بىرتە-بىرتە ءتۇسىنىپ كەلە جاتىر. كوزسىز ماقتاۋعا ۇرىنعالى وتىرعان جوقپىز، الايدا ءادىلىن ايتساق، قازىر ۇلت قامىن ويلاۋدان تۋعان جاڭالىقتار ءجيى ەستىلە باستاعانداي. بيلىك قوعاممەن بۇرىنعىداي بىرجاقتى نە ىستەلىنگەندىگى، قانداي بولعانىمىز توڭىرەگىندە عانا ەمەس، نە بار، نە جوق، قالاي بولۋى كەرەكتىگى تۋراسىندا سۇحباتتاسۋعا دەن قويۋدا. كەلەشەگىنە كوز جىبەرمەگەن ەلدىڭ ارى قاراي كەمەلدەنۋى قيىن. كەشە دە ەل ۇكىمەتىنىڭ قازاقستاننىڭ ورلەۋى ماسەلەسىن قاۋزاعاندا، بۇل ماسەلەنىڭ تەك ەكونوميكالىق قىرىمەن شەكتەلمەۋى، الەۋمەتتىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋمەن قاتار، ونىڭ ءتانى مەن جانىنىڭ ساۋلىعىن، قوعامىمىزدىڭ رۋحاني ورلەۋىن قوسا قاراستىرۋى قۋانتتى. قازاقستاننىڭ قازىنالىق بايلىعى - مينەرالدىق شيكىزاتتىڭ قايتىپ قالپىنا كەلمەيتىن جادىعات ەكەنى، ءارى قانداي كەن ورنىنىڭ ءوزى ۋاقىت وتە كەلە سارقىلاتىنى امبەگە ايان، بۇل بولاشاقتا اۋەلى ەكونوميكالىق، كەيىن ساياسي تاۋەلسىزدىگىمىزدەن ايىرىلىپ قالۋىمىزعا اكەلىپ سوعۋى مۇمكىن. سوندىقتان ەلباسى ءماسىموۆتىڭ كومانداسىنا ادامي كاپيتالدى دامىتۋعا باسا كوڭىل ءبولۋدى قاداپ تاپسىرعان. مەملەكەت باسشىسىنىڭ وسى باعىتتاعى مىندەتتەردى جۇزەگە اسىرۋداعى، وسىناۋ بيىك مۇراتقا جەتۋدەگى كوپ تالاپتارىنىڭ ىشىنەن حالىق سانىن 20 ميلليونعا جەتكىزۋگە، جاپپاي جاڭا بالا باقشالار اشۋعا، ءبىلىم مەن عىلىمدى يننوۆاتسياعا نەگىزدەپ، قايتا قۇرۋعا، جاڭا دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىن ەندىرۋگە ايرىقشا نازار اۋدارتۋى اركىمنىڭ ىشىنە ۇيالايدى. بۇل ىستە وسى ۋاقىتقا دەيىن بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە بىرقالىپتى اعىسپەن كەلە جاتقان بولساق، ەندى كوپ ماسەلەدە كۇرت بەتبۇرىستار، سەرپىلىستەر جاساۋ كەرەكتىگى بايقالادى. بۇعان قازاقستان كوشباسشىسىنىڭ ەلىمىزدىڭ داعدارىستان كەيىنگى دامۋىن، ورلەۋىن جاريالاعان جاڭا ساياساتى تۇرتكى بولۋدا. كەشە ۇكىمەت ورىندالۋىن تىكەلەي ەل باسشىلىعى ءوز باقىلاۋىنا الاتىن ۇدەمەلى يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسىن ماقۇلداعان سوڭ، پرەمەر ك.ءماسىموۆ ونىڭ ءىزىن الا، ەلباسىنىڭ نازارىندا بولاتىن تاعى ءۇش قۇجات - ءبىلىم بەرۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە تىلدەردى دامىتۋ جونىندەگى باعدارلامالار ومىرگە جولداما الۋعا تيىستىگىن ءمالىم ەتتى، ولار قازىرگى كەزدە پىسىقتالىپ جاتقان كورىنەدى. ايتپاقشى، ۇكىمەت ونى قوعامنىڭ كەڭ تالقىلاۋىنا شىعارۋعا نيەتتى.
- تاعى ءۇش باعدارلاما بىزگە تاياپ كەلىپ قالدى، - دەدى مينيسترلەر كابينەتىنىڭ مۇشەلەرىن شولا قاراعان پرەمەر كارىم ءماسىموۆ. - ولار ەكونوميكالىق ساياسات جونىندەگى كەڭەستە قىزۋ تالقىلانۋدا. الدا تاعى ءبىر كەزەڭ بار، سوندا بۇل باعدارلامالاردى ساراپشىلار ورتاسىندا جانە قوعامدا تالقىعا سالۋ قاجەت. اتاپ ايتساق، بۇلار - ءبىلىم بەرۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە تىلدەردى دامىتۋ باعدارلامالارى، - دەپ تۇسىندىرگەن كارىم قاجىمقانۇلى بارلىق ءۇش باعدارلامانىڭ بوس دەكلاراتسيا ەمەس، «وتە ناقتى»، ءارى قازاقستاننىڭ 2030 جىلعا دەيىنگى دامۋ ستراتەگياسىمەن جانە ۇدەمەلى يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق باعدارلاماسىمەن ءوزارا ۇشتاستىرىلعان قۇجات بولۋلارى تيىستىگىن قاداپ ايتتى.

مۇلدەم جاڭا تۇرپاتتى جوسپار ازىرلەنىپتى

كەشە ۇكىمەت ارنايى قاۋلىمەن «ۇدەمەلى يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ جونىندەگى 2010-2014 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلامانى» ىسكە اسىرۋعا باعىتتالعان ءىس-شارالار جوسپارىن بەكىتتى. ال بايانداما جاساعان يندۋستريا جانە جاڭا تەحنولوگيالار ۆيتسە-ءمينيسترى ا.راۋدىڭ ايتۋىنشا، بۇل قۇجات جوباسى بارلىق مۇددەلى مينيسترلىكتەرمەن، مەملەكەتتىك مەكەمەلەرمەن، اكىمدەرمەن، «سامۇرىق-قازىنا» ءال-اۋقات قورىمەن، «قازاگرو» حولدينگىمەن كەلىسىلگەن. ياعني كەيىن «بەسجىلدىق ستراتەگيا نەنى قاراستىراتىن ەدى؟» دەگەندە، بيلىكتە «بىلمەيتىن ەدىم» دەيتىندەر بولماۋعا ءتيىس.
ايتپاقشى، البەرت راۋدىڭ مالىمدەۋىنشە، ءۇيد باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قازاقستاندىق تاجىريبەدە تۇڭعىش رەت، «كەشەندى باعدارلامالاردى ىسكە اسىرۋدىڭ حالىقارالىق تاجىريبەسىن تالداۋ نەگىزىندە» تۇزىلگەن، جاڭا تۇرپاتتى ءىس-شارالار جوسپارى دايارلانىپتى ء(دال سونداي جوسپار قازاق تىلىنە قاتىستى باعدارلاما ءۇشىن دە ازىرلەنسە، قۇبا-قۇپ). «ءىس-شارالار جوسپارىن ازىرلەۋگە مۇلدە جاڭا ءتاسىل ۇسىنىلدى، - دەدى ۆيتسە-مينيستر ا.راۋ. - بىرىنشىدەن، جوسپار ستراتەگيالىق باعىتتاردىڭ ناقتى، شەكتەۋلى سانىمەن دارالانادى. ەكىنشىدەن، وسى باعىتتاردىڭ ارقايسىسى ءۇشىن باعدارلامالىق ماقساتتى نىسانا قولدانىلادى، بۇلار - ماقساتتارى، مىندەتتەرى، كورسەتكىشتەرى جانە ىسكە اسىرۋ مەرزىمدەرى. بۇلاردىڭ بارلىعى مەمباعدارلامانىڭ تۇپكى ماقساتتارىنا قول جەتكىزۋگە باعىتتالعان جانە تىكەلەي سوعان باعىندىرىلعان. ۇشىنشىدەن، ءاربىر ماقساتتىڭ جۇزەگە اسۋىنا تەك ءبىر عانا مەمورگان نەمەسە مەكەمە جاۋاپ بەرەدى! تورتىنشىدەن، ءىس-شارالار جوسپارىن ىسكە اسىرۋ كەزىندە ۇدايى مونيتورينگ قاراستىرىلعان، ول تۇتاستاي جوسپار بويىنشا دا، ونىڭ جەكەلەگەن باعىتتارى دەڭگەيىندە دە جۇرەتىن بولادى». وسى قاۋلىمەن بىرگە ەل ۇكىمەتى «يندۋستريالاندىرۋدىڭ رەسپۋبليكالىق قارتاسىن» ماقۇلدادى. البەرت راۋدىڭ مالىمەتىنشە، وسى قۇجات اياسىندا جالپى قۇنى 6,8 تريلليون تەڭگەنى قۇرايتىن 101 جوبا، ياعني زاۋىت-فابريكالار قولدانىسقا بەرىلمەك. ناتيجەسىندە 90 مىڭ تۇراقتى جۇمىس ورنى قۇرىلادى دەپ كۇتىلۋدە. ەستەرىڭىزدە بولسا، ەلباسىنىڭ الدىندا ۇكىمەتباسى دا، يندۋستريا جانە جاڭا تەحنولوگيالار ءمينيسترى دە وسى يندۋستريالاندىرۋ باعدارلاماسىنىڭ ورىندالاتىندىعىنا ۋادە ەتىپ، «باستارىن باسكە تىككەن» بولاتىن. سوندىقتان كەشە كارىم ءماسىموۆ اسەت يسەكەشەۆكە «وسى باعدارلامانى بەلسەندى ىسكە اسىرۋعا دۇرىستاپ تۇرىپ كىرىسۋدى» شەگەلەي تاپسىردى. «بۇل - جوعارى دەڭگەيدە قارالعان قۇجات. سوندىقتان ونى ورىنداۋ كەرەك!» دەدى ۇكىمەتباسى.

ايحان ءشارىپ

«ايقىن» گازەتى، 14.04.10.