تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور حانگەلدى ابجانوۆپەن Baq.kz سايتىنىڭ سۇحباتى

حانگەلدى اعا، كەڭەستىك كە­زەڭدە تاريح «قازاق – تاريحسىز حالىق، ولاردا بۇرىن-سوڭدى مەملەكەت بولماعان، قازاقتاردىڭ ساناسى قاراڭعى» دەگەن سىڭايدا جازىلىپ كەلدى. ودان كەيىنگى تاريحىمىزدا دا كوپ دۇنيەلەر اشىق ايتىلمادى. جالپى قازاق تاريحى قالاي جازىلۋ كەرەك؟
– كەڭەستىك داۋىردەگى قازاقستان تاريحى ماركستىك-لەنيندىك ءىلىم تۇرعىسىنان جانە تاپتىق نەگىزدە جازىلدى. قازاق دالاسىنداعى ەرەكشەلىكتەر ەسكەرىلمەدى. ول قانداي ەرەكشەلىك ەدى؟
بىرىنشىدەن، تاپتىق ءىلىم بويىن­شا قاناۋشى-قانالۋشى بولىپ بىرىمەن-ءبىرى الىسۋى كەرەك. ال قازاق قوعامىندا، ارينە، تاپتىق جىكتەلۋ بولدى، بىراق تۋرا ەۋروپاداعىداي ادامدى قورلاۋ، 17-18 ساعات جۇمىسقا سالۋ، جەردىڭ استىنداعى رۋدنيككە بايلاۋ دەگەن سياقتا قاناۋدىڭ ءتۇرى بولعان ەمەس. ەكىنشىدەن، ءبىز رۋلىق-تايپالىق، قاۋىمدىق قاتىناستارمەن ءومىر سۇرگەن حالىق ەدىك. قازاقتا «ۋ ىشسەڭ رۋىڭمەن ءىش» دەگەن ءسوز بار ەمەس پە؟! اۋىل-اۋىل بولىپ تۇرعاندا سولار ءبىر رۋدىڭ بالالارى بولعاندىقتان، ءبىر اتانىڭ بالاسىمىز دەگەن ۇعىممەن جۇرەدى دە الگى قاناۋدىڭ سوراقى تۇرىنە بارا بەرمەيدى. ارينە، كەدەيلەرى باقۋاتتىنىڭ مالىن باعادى، شارۋاسىن باپتايدى، سونىڭ ايتقانىمەن جۇرەدى. ەۋروپا مەن قازاق دالاسىنداعى ادامداردىڭ قاتىناسىنا تەڭدىك بەلگىسىن قويۋعا بولمايدى. مىنەكي، وسىنداي قاتە ۇعىمنان بارىپ، ءبىزدىڭ تاريحىمىز دۇرىس جازىلمادى. تاريحىمىزدان تاپتىق كۇرەس ىزدەدىك، يدەولوگيالىق قايشىلىق ىزدەدىك، سونداي ۇستانىم نەگىزىندە ءجۇرىپ، دەرەكتەردى دە سوعان بەيىمدەپ جيناعانىمىز راس. ال قازىر ازاتتىقتىڭ تۇسىندا ۇلتتىق تاريحىمىزدى جازۋعا اقيقات بيىگىنە شىعۋ ءۇشىن ۇمتىلىپ جاتىرمىز. بۇل جەردە ەندىگى تاريحتى قازاقتىڭ ۇلتتىق مۇددەسى تۇرعىسىنان جانە قازاق مەملەكەتتىلىگى تۇرعىسىنان جازۋىمىز كەرەك. سايىن دالامىزدا قازاقتىڭ مەملەكەتى بولعانى شىن. قازاق دەگەن حالىق وسى مەملەكەتتە ءومىر ءسۇرىپ، ءوز زامانىنىڭ باسەكەسىنە توتەپ بەرگەنى اقيقات. ەگەر قازاق حالقى ءوز زامانىنىڭ باسەكەسىنە توتەپ بەرە الماعان بولسا، مەملەكەت قۇرا الماس ەدى، بۇگىنگە جەتپەي، باسقا بىرەۋدىڭ قۇرامىنا ءسىڭىپ كەتەر ەدى. ءتىل دە، سالت-ءداستۇر دە، ءان-جىر دا ساقتالماس ەدى. بىزدە بەس مىڭ كۇي بار ەكەن. ءجۇز تومدىق بابالار ءسوزى شىعىپ جاتىر، قازاق ءتىلىنىڭ تۇسىندىرمە سوزدىگى ون بەس توم بولىپ جاريالاندى. وسىنداي باي مۇراسى بار حالىقتى باسەكەگە قابىلەتتى دەۋگە ابدەن بولادى. ءبىز قۇدايعا شۇكىر بۇۇ-نىڭ مۇشەسىمىز، الەمدە جەر كولەمى جاعىنان توعىزىنشى ورىندامىز. بۇل بابالارىمىزدىڭ ءىرى بولعاندىعىنىڭ، كەڭەستىك قى­سىمعا دا توتەپ بەرە العاندىعىنىڭ دالەلى.
– تاريحقا زەر سالساق، قازاق دالاسىندا ءىرىلى-ۇساقتى 300-دەن اسا ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىستەر بولدى. دەگەنمەن، قازىرگى ءبىزدىڭ قوعامداعى ۇدەرىستەر وسى كوتەرىلىستەردى جوققا شىعارىپ جاتقان جوق پا؟ بۇگىنگى جاسالىپ جاتقان ءتۇرلى رەفورمالار ەلدىڭ ۇدەسىنەن شىعا الدى ما؟
– ماسەلە ساندا ەمەس، ساپادا. ارينە، كەيىن سان-ساپاعا اينالاتىن كەزدەر بولادى. ءبىزدىڭ دالامىز رەسەيگە تولىق باعىنۋ ءۇشىن 130 جىل كەرەك بولدى. 1731 جىلدان 1965 جىلعا دەيىن قازاق دالاسى رەسەيدىڭ قۇرامىنا كىرىپ بولدى. ال وزبەك، قىرعىز، تاجىك، تۇركمەندەر 20-30 جىلدىڭ ىشىندە باعىندى. ءبىزدىڭ بابالارىمىز 130 جىل بويى شايقاستى. بۇل باسەكەگە قابىلەتتى، ازاتتىقتى قاستەرلەي بىلەتىن ەلدىڭ قاسيەتى. باسقا حالىقتار قاستەرلەمەدى دەي المايمىن. بىراق ولار قازاق حالقى سياقتى رەسەي وتارلاۋشىلارىنا قارسى تۇرا العان جوق. ەلىمىزدە قازىر ءجۇرىپ جاتقان ەكونوميكاداعى، ساياساتتاعى، ءبىلىم مەن عىلىمداعى رەفورمالاردى جاھاندانۋ كەزەڭىنە ساي دەپ تانۋعا بولادى. ەگەر وسى رەفورمالاردى وسىلاي جۇرگىزبەسەك، كەي رەسپۋبليكالار سياقتى اياعىمىزدان تىك تۇرىپ كەتە الماس ەدىك. بىزگە نارىققا كوشۋ كەرەك بولدى. اشىق ازاماتتىق قوعام ورناتۋعا كۇش سالدىق. ءبىز قازىر سول جولداعى كەيبىر ماسەلەلەردى شەشىپ جاتىرمىز. ارينە، مۇنىڭ قازاق بولمىسىنا ساي كەلمەيتىن تۇستارى دا بار. ماسەلەن، ەكونو­م­يكاداعى نارىقتىق قاتىناس جايباراقاتتىقتى، قوناق­جاي­لىلىقتى، سالت-ءداستۇردى ساق­تاپ، ۋاقىت وتكىزۋدى كوتەرمەيدى. ونىڭ ءتارتىبى بويىنشا، قولعا العان ءىستى اياعىنا دەيىن جەتكىزۋ كەرەك. ەڭ باستىسى ءبىز سونداي نارىققا ىلەسە العان حالىقپىز. ارينە، كەيدە ءتىلىمىزدىڭ، سالتىمىزدىڭ كەنجە قالىپ جاتقاندىعى جايىندا ءسوز بولادى. ءتۇيىنى شەشىلمەگەن تۇيتكىلدى ماسەلەلەردىڭ بارى راس. دەگەنمەن، الدىمەن ەكونوميكا سوسىن يدەولوگيا دەگەن قاعيدات نارىقتىڭ زاڭىنا ءدوپ كەلەدى. بۇل جەردە ەكونوميكالىق زاڭدىلىقتان تىس، باسقا ءبىر قۇندىلىققا جۇگىنىپ وتىرساق ۇتىلىپ، زامانعا ىلەسە الماي قالامىز. كەشەگى كەڭەستىك ساياسات كەزىندە حالقىمىز اشارشىلىق زاۋالىن باستان كەشتى، زيالىلارىمىز رەپرەسسياعا ۇشىرادى. سول كەزدە ەلىمىز الەمدىك تەحنيكالىق ۇدەرىسكە ىلەسە الماي قالدى. ەندى وسى ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرۋىمىز كەرەك. مىنە وسى تۇستا باتىل قيمىلداماساق بولمايدى. مۇنداي ۇردىسكە قازاق حالقى دايىن بولدى، قيىنشىلىقتى جەڭە ءبىلدى. قازىر قارقىندى دامۋ جاعىنان الەمدە ءۇشىنشى ورىنداعى مەملەكەتپىز. 21 جىل ىشىندە ىشكى جيىنتىق ءونىم ءاربىر ادامعا 12 مىڭ دوللاردان كەلدى. مۇنداي قارقىن بىردە-ءبىر ازات ەلدە بولماعان. ونى ەلباسىمىز دايەكتەپ بەردى. جانە ونى كوزىمىز كورىپ، قولىمىزبەن ۇستاپ وتىرمىز. تەڭگە العاش شىققان كەزدە جوعارى وقۋ ورنىنداعى پروفەسسورلار 20 دوللار العان بولسا، قازىر مىڭ دوللاردان كەم جالاقى المايدى. عىلىمعا ءبولىنىپ جاتقان قارجى كولەمى سوڭعى ەكى جىلدا ءۇش ەسەگە ارتتى. وسىنىڭ ءبارى قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ تابىسقا جەتكەندىگىن كورسەتەدى. دەمەك ءبىز كەشەگى كۇننىڭ جوعىن جوقتاپ وتىرىپ بۇگىنگى زامانعا لايىق بولا المايمىز. كەشەگىنىڭ قارىزىن وتەي وتىرىپ، بۇگىنگىنىڭ تالابىنا لايىق قادام جاساۋىمىز كەرەك. قازىرگى رەفورمالار سول ۇدەدەن شىعىپ جاتىر.
– ەلباسى بيىلعى جولداۋىندا «قازاق ءتىلىن شىن مانىندەگى مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسىنە كوتەرگەندە عانا ءبىز قازاق مەملەكەتى اتانامىز» دەگەن ەدى. بۇل رەتتە ۇلتتىق يدەولوگيا، ۇلتتىق پاتريوتيزم ماسەلەسى ءبىرىنشى كەزەكتە تۇرعانى انىق. قازاق مەملەكەتى اتانۋ جولىنداعى ۇلتتىق يدەولوگيا قانداي بولۋى كەرەك؟
– مەنىڭ ويىمشا، بۇل جەردە باستى ەكى شارت ورىندالسا جەتىپ جاتىر. بىرىنشىدەن، اتقارۋشى، زاڭ شىعارۋشى، سوت بيلىگى قازاقشا سويلەسە، ەكىنشىدەن، مەملەكەتتىك قىزمەتكە مەملەكەتتىك ءتىلدى بى­لەتىندەر عانا قابىلدانسا بار­لىعى ەرتەڭ-اق قازاقشا سويلەپ كەتەتىنىنە كۇمانىم جوق. وسى ەكى شارت ورىندالماي جاتىر. ۇلتتىڭ تىرەگى دە، نەگىزى دە، تامىرى دا ونىڭ تىلىندە. بىزدە قازاق ءتىلى مەملەكەتتىك ءتىل دەڭگەيىنە ءىس جۇزىندە تولىق دارەجەسىندە كوتەرىلە الماي كەلەدى. دەمەك، ۇلتتىق يدەولوگيامىزدى كۇشەيتۋىمىز كەرەك. تەگىمىزدە قوسارلانعان «وۆ» پەن «ەۆ»-ءتى تولقۇجاتتان الىپ تاستاۋعا ءالى باتا الماي ءجۇرمىز. ورالماندار التى اي، ءبىر جىل بويى تولقۇجات الا الماي جۇرەدى. ەگەر ۇلتتىڭ ءتىلى قۇرمەتتەلىپ، قوعامداعى ءرولى باسىم بولسا سوندا عانا ۇلتتىق يدەو­لوگيا تۋرالى سويلەۋگە بولادى. ۇلتتىق يدەولوگيا ۇلتتىق بۋرجۋا­زيا باردا جۇمىس ىستەي باستايدى. قازىر ەلىمىزدە قازاقتان شىققان بۋرجۋازيا قالىپتاستى دەپ ايتۋ قيىن.
ەكونوميكامىز ۇلتتىڭ بۋر­جۋازياسىنىڭ قولىنا وتكەندە ۇلتتىق يدەولوگيا دا جاندانا باستايدى. مىنەكي، ۇلتتىق بۋرجۋازيا قالىپتاستىرۋ جانە مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مارتەبەسىن اسقاقتاتۋدا كوپتەگەن ماسەلە شەشىمىن كۇتۋدە.
– ۇلتتىق بۋرجۋازيانى قالىپ­تاستىرۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟
–ۇلتتىق بۋرجۋازيانى قالىپ­تاستىرۋ ءۇشىن حالىقتىڭ بايلىعى حالىقتىڭ قو­لىندا بولۋى كەرەك. ال ءبىز جەكەشەلەندىرەمىز دەپ ءبىراز دۇنيەنى شەتەلدىكتەردىڭ قارا­ماعىنا 10-20 جىلعا جالعا بەرىپ قويدىق. ەندى مەرزىم اياق­تالۋعا جاقىنداعاندا ولاردىڭ بارلىعىن ۇلتىمىزدىڭ قالتالى ازاماتتارىنىڭ مەنشىگىنە وت­كىزۋگە جۇمىس ىستەۋىمىز كەرەك. ەگەر وزىمىزدەن شىققان قالتالى ازا­ماتتار ءوز بايلىعىن حالىقتىڭ مۇددەسىنە جاراتسا، وندا ۇلتتىق بۋرجۋازيانىڭ ۇلتىنا ىستەگەن قىزمەتى بولار ەدى.
ء– بىز الاش قايراتكەرلەرى ارماندا­عانداي مەملەكەت قۇرا الدىق پا؟
– ءبىز الاش قايراتكەرلەرى ارمانداعانداي مەملەكەت قۇرا الدىق دەپ ايتا الامىز. قۇرا الدىق دەگەنىمىز – الاشتىقتار قازاقتىڭ ازات مەملەكەت بولعانىن قالادى. ءبىزدىڭ ازاتتىعىمىز دا، مەملەكەتتىگىمىز دە بار. الاشتىقتار قازاق مەملەكەتىنىڭ پارلامەنتتىك-پرەزيدەنتتىك رەسپۋب­ليكا بولۋىن قالادى. ال ءبىز قازىر پرەزيدەنتتىك بيلىك نىسانىنداعى رەسپۋبليكامىز. ايىرماشىلىق وسىندا. ەندى 2007 جىلعى مامىر ايىن­داعى كوستيتۋتسيالىق رەفورما بويىنشا ءبىزدىڭ پارلامەنتكە ءبىراز وكىلەتتىلىك بەرىلدى. ءبىز قازىر پرەزيدەنتتىك رەسپۋبليكادان پرەزيدەنتتىك-پارلامەنتتىك رەسپۋبليكاعا كوشۋگە قادام جاساپ جاتىرمىز. مىنە، الاشتىڭ ارمانى جۇزەگە استى. ەرتەڭ قازاق حالقىنا ءتان دەموكراتيالىق قۇن­دىلىقتار ورنىققاندا، ءۇش عاسىردان كەيىن قۇرىلعان مەم­لەكەتىمىزدى باسقارۋعا بۇكىل حالىق ارالاساتىنداي بيىككە كوتەرىلگەندە، الاشتىڭ ارمان­داعان پارلامەنتتىك رەسپۋب­ليكاسىنا دا جەتەمىز دەپ ويلايمىن. ال 1991 جىلى قالاي مەملەكەت بولاتىنىمىز شەشىلمەي، اينالامىزداعى ەكونوميكالىق بايلانىس قۇلدىراعان تۇستا ءبىر كەمەلدىڭ قولىنا ەكى تىزگىن، ءبىر شىلبىردى بەرگەنىمىز وتە دۇرىس بولدى. قاي مەملەكەتتە بولسىن قيىن قىستاۋ ساتتە مەملەكەتتىڭ تاعدىرىن قولىنا الاتىن تۇلعا شىعادى. ول تۇلعا ءبىزدىڭ ەلدە نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆ بولدى. نۇرسۇلتان ءابىشۇلى العاش كونستيتۋتسيانى قابىلدادى. وندا پارلامەنتتىك-پرەزيدەنتتىك رەسپۋب­ليكا بولىپ تۇردى. وسىدان كەيىن ءومىردىڭ ءوزى ءبىزدى پرەزيدەنتتىك رەسپۋبليكاعا الىپ كەلدى. پرە­زيدەنتتىك رەسپۋبليكا ءوزىن اقتادى. ءبىزدىڭ جيىرما ءبىر جىلدىڭ ىشىندەگى تابىسىمىز بىرىنشىدەن، حالىقتىڭ جانقيارلىق ەڭبەگى، حالقىمىزدىڭ تولەرانتتىلىعى. ەكىنشىدەن، وسىنداي پرەزيدەنتتىڭ بولعانى. مەن بۇل ەڭبەكتى ەلۋ دە ەلۋ دەپ ايتار ەدىم. ەلۋ پايىزى حالىقتىڭ، ەلۋ پايىزى ەلباسىنىڭ ەڭبەگى. پرەزيدەنت حالىققا سەندى، حالىق پرەزيدەنتكە سەندى. وسى ەكى سەنىم ەلىمىزدى ورگە سۇيرەپ الىپ شىقتى.
– ازاتتىعىمىزدىڭ قا­دىرى مەن قاسيەتى ەلىمىز ءۇشىن ەرەك­شە عوي. تاريحشى رەتىندە مەملەكەتىمىزدىڭ ءجۇرىپ وتكەن جولىنا كوز جىبەرسەڭىز…
– «مەن – قازاقپىن مىڭ ءولىپ،
مىڭ تىرىلگەن.
جورگەگىمدە تانىستىم
مۇڭ تىلىمەن.
جىلاعاندا جۇرەگىم
كۇن تۇتىلىپ،
قۋانعاندا كۇلكىمنەن
ءتۇن تۇرىلگەن»
دەپ كەلەتىن جۇبان اعامىزدىڭ ولەڭى بار عوي. ارينە، ولگەن ادام تىرىلمەيدى. بۇل قازاقتىڭ باسىنداعى قاسىرەتتى بەينەلەۋ ءۇشىن قولدانعان ءتاسىل عوي. ءدىني سەنىممەن ايتساق، قازاق قۇدايدىڭ راحىمىنا ىلىككەن حالىق ەكەن. ايتپەسە سونشا اشارشىلىق، قۋعىن-سۇرگىن، ادى­لەتسىزدىكتەن كەيىن قازاقتىڭ جەر بەتىندە قالۋى مۇمكىن ەمەس ەدى. 1959 جىلى قازاقستانداعى قازاقتىڭ ۇلەسى 29-اق پايىز بولعان. ياعني جويىلۋدىڭ از-اق الدىندا بولعان. سويتسە دە تاسپەن اتقاندى اسپەن ات دەگەندى ۇستاندى. تاڭعى اس تاڭىردەن دەپ ەرتەڭگى كۇنگە وپتيميزم­مەن قارادى. يماني قاسيەتىن بۇزبا­دى. قوناقجايلىلىق بۇرىنعى قالپىندا قالدى. ادىلەتتىلىك بار ەكەن. قازاقتىڭ ماڭدايى اشىلدى. بىراق وتكەنگە وكپەلەمەيىك. تاريحتان تاعىلىم الۋىمىز كەرەك. سول ارقىلى وتانسۇيگىشتىكتى قالىپتاستىرۋىمىز كەرەك.
ء– بىز سول بابالار اماناتىن ورىنداي الدىق پا؟
– بابالار اماناتىن ورىنداۋ ءۇشىن جيىرما جىل ازدىق ەتەدى. ءالى دە بولسا ەڭبەك ەتۋىمىز كەرەك. الدا شەشەتىن ماسەلە كوپ. بۇگىنگى جەتكەن ازىن-اۋلاق تابىسقا توقمەيىلسۋگە بولمايدى. قازىر توقمەيىلسيتىن ۋاقىت ەمەس. ماسەلەن، وڭتۇستىك كورەيا مەملەكەتى كەشە عانا كەدەي مەملەكەت بولاتىن، قازىر تەحنولوگيانىڭ ماڭدايالدىسىنا اينالدى. ءبىز دە سونداي بيىككە كوتەرىلۋىمىز كەرەك. ءبىر ارناعا ءتۇسىپ الساق، ءوزىمىز دە باسەكەلەسە بەرەتىن بولامىز. تابىسقا جەتتىم دەپ تويلاتا بەرسەك قاتەلەسكەنىمىز.
– مەملەكەت باسشىسى ءوز جولداۋىندا «ينتەلليگەنتسيا قالىپتاسقان مەملەكەت كەزەڭىندە جاڭا جالپىۇلتتىق قۇندىلىقتار جاساۋدا الدىڭعى قاتارلى كۇش بول­ۋى كەرەك» دەپ زيالى قاۋىمنىڭ قوعامداعى ءرولىن ايقىن كورسەتتى. ەندىگى جەردە ءبىزدىڭ قازىرگى جانە بولاشاق ينتەلليگەنتسيامىز قانداي قادامدار جاساۋى ءتيىس؟
– قازاق حالقى كەشە وتار ەل بولعاندا، ءۇش توپقا جىكتەلىپ ەدى. ونىڭ سيپاتىن اباي دا ايتىپ كەتكەن. ءبىرى جاقسى مەن جاماندى ايىرۋدان قالعان قارا حالىق. ەكىنشىسى اناۋ وتارلاۋشىلاردىڭ سويىلىن سوققاندار. ءۇشىنشىسى حالقىنىڭ وسىنداي حالگە تۇسكەنىن تۇسىنە بىلگەن زيالىلار.
ءبىزدىڭ زيالىلار مەملەكەت قۇرۋدا، باسقا دا شارۋادا الدىمەن ءوزىنىڭ ۇلتتىق نەگىزىن ويلاۋ كەرەك. الەمدىك ءتىلدى بىلسە دە تابانى ۇلتتىق توپىراقتا تۇرىپ، جان دۇنيەسى وسى ۇلتتىق بولمىسپەن استاسىپ جاتۋى كەرەك. ول امەريكادا جۇرسە دە «ەلىم، قازاعىم» دەپ ءجۇرۋى ءتيىس. ءبىز ءالى وسىعان جەتكەن جوقپىز. بىزدە «قازاق ءتىلىنىڭ بولاشاعى جوق» دەپ جۇرگەن زيا­لىلارىمىز بار. ارقايسىسى ءوزىنىڭ ۇستانىمى بويىنشا ءسوز سويلەيدى. ولاي جاساۋعا بولمايدى. ءبىز ۇلتتىق تۇتاستىققا، بىرلىككە جەتىپ الۋىمىز كەرەك. سوندا ءبىز باسقالارعا ۇلگى بولىپ، اينالامىزعا توپتاستىرىپ، باسقالاردىڭ ءبارىنىڭ تاعدىرىن دا شەشە الاتىن بولامىز. ءبىزدىڭ زيالىلارىمىز ەڭ الدىمەن ۇلتتى ۇيىستىراتىن يدەيالاردىڭ كوشباسشىسى بولعانى ابزال. قازاق ەلى ەكەنىمىزدى ءتىل ارقىلى، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ارقىلى جان-جاقتى كورسەتۋىمىز كەرەك. مەنىڭ ويىمشا بۇگىنگى ۇلتتىق يدەولوگيانىڭ فورمۋلاسى قازاق ەلى، ازاتتىق، بىرلىك دەگەن يدەولوگيامەن سيپاتتالادى. وسىنداي ۇدەدەن شىققاندا، ءبىزدىڭ زيالىلارىمىز شىنىندا دا مەملەكەتىمىزدىڭ كۇش-قۋاتىن ارتتىرادى. ەلباسىمىزدىڭ باستامالارىن جۇزەگە اسىرۋعا تولىقتاي اتسالىسادى. حالقىمىزدىڭ ال­دىڭعى شەپتەگى توبى بولادى. سوندا عانا ەلىمىزدىڭ بولاشاعى باياندى، ىرگەسى بەرىك بولادى دەپ باعامدايمىن.

بەيبىتگۇل ابدىعاپپارقىزى

تاپسىرىس بەرۋشى:

مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى. ورىنداعان "اباي-اقپارات" قازاق ينتەرنەتى كەڭىستىگىن دامىتۋ قورى" قوعامدىق قورى. 2013