1979 جىلى الماتىداعى «جالىن» باسپاسىنان شىققان «مەنىڭ قۇرداستارىم» اتتى 532 بەتتىك ۇلكەن ءبىر تومدىق شىعارمالار جيناعى ساتتار ەرۋباەۆتىڭ ەشقاشان تالانت قاينارى سارقىلمايتىن، اق بۇلاعى تارتىلمايتىن، جىلدارمەن جاسارا، جاڭعىرا جارقىلدايتىن حالقىمىزدىڭ اياۋلى پەرزەنتى ەكەندىگىن ايقىن­داي تۇسەدى. كىتاپتا «مەنىڭ قۇرداستارىم» اتتى رومانىنان وزگە، ونىڭ نوۆەللالارى، باللادالارى مەن  ولەڭ-جىرلارى، پۋبليتسيستيكاسى، ساتيرالىق سۋرەتتەمەلەرى مەن پاروديالارى، سىن ماقالالارى جانە ساتتار ەرۋباەۆتى كوزى كورگەن  تۇستاستارىنىڭ ەستەلىكتەرى جاريالانعان ەدى.
ادەبيەت الەمىندە جارىق جۇلدىزداي جالت ەتىپ اعىپ وتكەن قىرشىن جاس، زور تالانت يەسى ساتتار ەرۋباەۆ ومىرگە سۇيگەن جارداي عاشىق بولعانداردىڭ ءبىرى ەدى. تالانتتى  جاس قازاق ادەبيەتىندە دارىن دارالىعىمەن، وزىندىك ستيل ەرەكشەلىگىمەن كورىنە ءبىلدى. ونىڭ شىعارماشىلىعىنان وزىندىك بەتى بار، ەستەتيكالىق تالعامى كۇشتى، مادەنيەتتى جازۋشىنىڭ تۇلعاسى ايقىن اڭعارىلادى. جالىن جاستىق، باياندى باقىت پەن ءمولدىر ماحاباتتى تامىلجىتا جىرلاعان ساتتار ەرۋباەۆ – جيىرما ءۇش جىل عانا عۇمىر كەشىپ، از جاساپ، كوپ ءىس تىندىرىپ ۇلگەرگەن حالقىمىزدىڭ اياۋلى پەرزەنتتەرىنىڭ ءبىرى. ول شىن مانىندەگى جاڭا تۇرپاتتاعى  تاماشا مادەنيەتتى جازۋشى بولدى.
وسىناۋ ءححى عاسىرعا اياق باسقان داۋىردە ۇلتتىق ونەرىمىز تاۋەلسىزدىك تۋى استىندا وركەندەپ، مادەنيەتىمىز مارقايىپ، وقىر­مان­دارىمىزدىڭ ەستەتيكالىق تالعامى ءوستى. سوعان قاراماستان، ساتتار ەرۋباەۆتىڭ شوقتىعى بيىك شىعارمالارىنىڭ سيقىر كۇشى بيىكتەمەسە، الاسارعان ەمەس. اسقان دارىن يەسىنىڭ جانىنىڭ تازا، ءمولدىر قاينارى ءارى كاۋسار، ءارى تۇنىق. ادامزاتتىڭ اسىل  مۇراتتارىنا قىزمەت ەتىپ كەلە جاتقان ساتتار ەرۋباەۆ ءوز وقىرمانىن ەمىرەنتە ەلجىرەتپەي، ءۇمىت ۇشقىنىن اۋلاۋلاتپاي، ارمان-ويلارىن جالاۋلاتپاي بەيقام قالدىرا المايدى.ءسوز باسىندا ايتا كەتەر ءبىر جايت، ساتتار ەرۋباەۆ سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى، دارىندى، وتكىر ويلى، قوسشىلىققا دا، باسشىلىققا دا جاراي بىلگەن ۇلكەن ۇيىمداستىرۋشى بولعان. ول ءومىر تاۋقىمەتىن تارتا ءجۇرىپ، ءوزىنىڭ العىرلىعىمەن دارالانىپ، لەنينگرادتاعى فيلوسوفيا-لينگۆيستيكا ينسيتۋتىن بىتىرگەننەن كەيىن قازاق مادەنيەتى مەن ادەبيەتىنىڭ، ونەرىنىڭ تۋىن كوتەرۋگە اتسالىستى.
ول قازاق تاريحىندا تۇڭعىش اشىلعان مۋزىكالىق تەاتردىڭ العاشقى ديرەكتورى (كازىرگى اباي اتىنداعى وپەرا جانە بالەت تەاترى), اباي اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك پەداگوگيكا ينستيتۋتىنىڭ دوتسەنتى، «لەنينسكايا سمەنا» گازەتىنىڭ ءبولىم مەڭگەرۋشىسى، «لە­نينشىل جاس» گازەتى رەداكتورىنىڭ ورىنباسارى، «قاراعاندى پرولەتارياتى» گازەتى  رەداكتورىنىڭ ورىنباسارى، لەنينگرادتاعى  تاريح-لينگۆيستيكا ينستيتۋتىنىڭ اسپيرانتى بولدى. مىنە، ونىڭ قىسقا ومىرىندەگى داڭعىل جولى وسىنداي. شىعارمالارىنىڭ ارقاۋى – باقىت، جاستىق پەن ءومىر تۋرالى جىرلانعان. سوزگە شەشەن، كوپشىلىكتى كوشكە ەرتە بىلگەن تۇلعا. جارىق دۇنيەگە، ونەر الەمىنە نار جۇگىن كوتەرەر ارمانىمەن ءوزىمسىنىپ، ەركەلەي ەنىپ، ۇزىن جولدىڭ ورىندە، جاڭا عانا كوزگە ءتۇسىپ، ەل اۋزىنا ءىلىنىپ كەلە جاتقان شاعىندا اتاجۇرتىن ەگىلدىرىپ كەتكەن ەدى. قازىر 20-30 جاستاعىلار ءالى جاسپىز عوي دەيدى. ال ساتتار ەرۋباەۆ قازاقتىڭ «ون ۇشتە وتاۋ يەسى» دەگەن ءسوزىن دالەلدەپ، انىقتاپ كەتتى.
ول جيىرمادان اسار-اسپاس شاعىندا «مە­نىڭ قۇرداستارىم» اتتى رومانىن جازدى. بۇل شىعارما سول كەزەڭدە، ياكي 30-جىلدارى مۇلدە ەرەكشە فورما، ستيل، جاڭاشا  كوركەمدىك ادىسپەن جازىلدى. ونىڭ كومپوزيتسيالىق، سيۋجەت قۇرىلىمىنا، ءسوز ورنەگىنە كوز جۇگىرتسەڭىز، تاڭدانباسقا لاجىڭىز جوق. ونى وقي وتىرىپ، ساتتار ەرۋباەۆتىڭ شالقار بىلىمدارلىعى بىردەن-اق اڭعارىلادى. ونىڭ ەۋروپا ەلدەرى ما­دەنيەتىنەن حابارىنىڭ مولدىعى، فيلوسوفيا، گەولوگيا، تاريح، گەوگرافيا، استرونوميا سياقتى  سان قىرلى عىلىمدى زەرتتەپ، بىلگەنىنە كۋا بولاسىز. ينستيۋت، اسپيرانتۋرا، كۇندەلىكتى قات-قابات جۇمىس – وسىنىڭ بارلىعىنا قالاي ۋاقىت تابا بىلگەن، بۇل نە دەگەن جانكەشتىلىك دەپ قايران قالاسىز. مۇنىڭ ۇستىنە، ول اۋىر دەرتپەن دە ايقاسقا ءتۇستى. ەمدەلۋگە، ءوز جانىن كۇتۋگە دە ۋاقىتى بولماعان سياقتى.
وسىدان سەكسەن جىلداي بۇرىن جازىلسا دا، «مەنىڭ قۇرداستارىمداعى» كۇن ساۋلەسىنە قولىن جايعان جاس ازاماتتىڭ جان سىرىنداي ءبىر نازىك  اۋەن بۇگىن دە كوكەيگە قاز-قالپىندا قۇيىلىپ جاتقانداي سەزىمدە بولاسىز. راحمەت، ليزالار شاحتالاردا عانا ەمەس جالپى كۇندەلىكتى ومىردە كەزدەسىپ جۇرگەن دوس قۇربىلارىمىزداي سەكىلدى. ساتتار ەرۋباەۆ شاحتەرلەر ءومىرىن سول كەزدەگى شاحتەردىڭ وزىنەن ارتىق بىلمەسە، كەم بىلمەگەن. قالاي بولعاندا دا، بۇل روماندا سول ءومىردىڭ ناعىز شىندىعى، اقيقات تىرلىك-تىنىسى سەزىلەدى.
روماننىڭ كەيىننەن كىتاپ بولىپ جاريالان­عانىن جاس ساتتار ەرۋباەۆ  كورە الماي كەتتى.  سول رومانىمەن ول قازاق ادەبيەتىندە وزىندىك دارا ورىن الدى. ارينە، بۇل روماندى تالداپ جازۋ، ونى ناسيحاتتاي ءبىلۋ كەيىنگى ادەبيەتشى، فيلولوگ عالىمداردىڭ ەنشىسى بولماق. مەن ءوز باسىم ساتتار ەرۋباەۆ شىعارماشىلىعىن تەرەڭ تالداپ، زەرتتەگەن دۇنيەلەردى ونشا كەز­دەستىرە العان جوقپىن.
ساتتار ەرۋباەۆ شىعارمالارىنان ونىڭ ءوز ءومىرىن، ءوز ارمانى مەن ءوز مۇڭىن، كوڭىل-كۇيىن كورەمىز. ونىڭ مىناۋ ءبىر وي-تولعامدارىن  بۇگىنگى كۇندە تەبىرەنبەي وقىپ شىعۋ مۇمكىن ەمەس.
«مەنىڭ ءبىر جولداسىم بولدى. ول قاراپ كەلە جاتىپ ايقايلاعىم كەلەدى، كورىنگەن جۇرتتى قۇشاقتاپ سۇيگىم كەلەدى دەيتىن. باقىتتىلىقتان عوي دەيمىن…»، «ادام بالاسىن باقىتتى ەتەتىن ءسوزدى تاڭداپ جاتىپ ادامنىڭ ولگەنىن سەزبەي  قالۋى مۇمكىن بە؟ ومىرگە سۇيگەن جارداي عاشىق  بولعانداردىڭ ءبىرى مەنمىن».
بۇل – «مەنىڭ قۇرداستارىمنىڭ» العاشقى بەتىنەن كەلتىرىپ وتىرعان ءۇزىندى. بۇل – ساتتار ەرۋباەۆتىڭ ءوز جۇرەك ءلۇپىلى، ءوز ءۇنى.
ء«ومىر دەگەن تۇڭعيىقتىڭ تۇبىندە مەن
ءجۇر ەدىم،
ءولىم دەگەن سۋىق ءسوزدىڭ تىلىندە مەن ءجۇر ەدىم.
ءومىر دەگەن وكسىگىمدى باسا الماستان ءجۇر ەدىم.
ءبىر جابىققان كوڭىلىمدى اشا الماستان
ءجۇر ەدىم.

ءبىر ادامنىڭ ءبىر ءومىرى ماعان از عوي دەۋشى ەدىم،
تۋىپ، ءولىپ كەتۋدى ماعان از عوي دەۋشى ەدىم.
ءومىر دەگەن وكسىگىمدى باس الماستان ءجۇر ەدىم…
ونەرىمنىڭ بارلىق گۇلىن اشا الماستان
ءجۇر ەدىم.
بۇل روماننىڭ ۋۆەرتيۋراسى «ماڭگىلىك ءومىر تۋرالى جىر» دەپ اتالادى. راس، ساتتار ەرۋباەۆ  ءومىردى قۇر  جالاڭ «سۇيەمىن» دەپ جىرلامايدى. ءومىردى كىم سۇيمەيدى. بىراق ءومىردى نە ءۇشىن، قالاي ءسۇيۋدى ساتتارشا ايتاپ كەتۋ ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلە بەرمەسى حاق. سەن ومىرگە نە بەردىڭ، ءومىر ساعان نە بەردى؟ بۇل ومىردە نە تىندىرىپ، نە ءبىتىرىپ كەلە جاتىرسىڭ؟ قازىرگى بىرقاتار جاستارىمىز «جۇمىس جوق، اناۋ جوق، مىناۋ جوق» دەپ، جالقاۋلىقتى الدىنا سالىپ، زارجاقتانادى. ۇردا-جىق «كوللەكتيۆتەندىرۋ» ءداۋىرى مەن قازىرگى دەموكراتيالىق زاماندى سالىستىرۋعا كەلە مە؟ سوندىقتان ءومىردىڭ ءمانى مەن ءسانىن ساتتار ەرۋباەۆشا ويلانا، تولعانا، بىلسەك، وزىمىزدەن-ءوزىمىز ۇيالىپ، جەر شۇقىرىمىز انىق.
سونداي-اق، ساتتار ەرۋباەۆ تۋا بىتكەن دارىندى اقىن عوي. ول قارا ءسوزدى قۇيىسقاندا، ءوز ۋىسىندا ۇستاي بىلسە، ولەڭ ءسوزدى ورگە سۇيرەپ ورنەكتەپ، شىڭعا شىعارا ءبىلدى. جوعارىداعى ء«ومىر دەگەن تۇڭعيىقتىڭ تۇبىندە مەن ءجۇر ەدىم» دەپ باستالاتىن ولەڭى قازاق پوەزياسىنا تىڭنان سوقپاق سالدى. مۇنداي تۇردە ول كەزدە ەشكىم جازا قويماعان. مۇنداي ىلعي  جاڭا ءسوز تىركەستەرى بىردەن-اق وقىرمانىن  ءۇيىرىپ اكەتەدى. «اۋىلىما باقىتتى الىپ كەلە جاتىر ەدىم» دەگەن جولدار قانداي اسەرلى. ونىڭ پوەزياداعى جاڭاشىلدىعى، تىڭ وبرازدى سوزدەرى سونشاما سونى ەتىلەدى. قازىردە دە وزەكتىلىگىن جويعان جوق. ءار اقىننىڭ ءوز ءستيلى، ءوز مانەرى، مىنە، وسى  بولار. ساتتاردىڭ «كومباين تۋرالى جىر» پوەماسىنىڭ دا ادەبيەتىمىزدەگى ورنى ەرەكشە. ء«ومىر تۋرالى پاسپورت»، «ماڭگىلىك ءومىر تۋرالى جىر»، «مەرۋەرت القا»، «كۇزگى فراگمەنت»، ء«ۇش شاحتەر تۋرالى باللادا» – اقىننىڭ ەڭ ءبىر ەتيكالىق تۋىندىلارى.
ساتتار ەرۋباەۆتىڭ اسقاقتاعان ۇشقىر قيالدى نوۆەللالارى: «باقىت»، «ماڭگىلىك ءومىر»، ء«ومىر كوركەمدىگى»، «كەلەسى سوعىس تۋرالى» كۇنى بۇگىنگە دەيىن ءوز ماڭىزىن جويعان جوق. ال ونىڭ ء«تورت قىز»، ء«ومىر كەلبەتى» اتتى سىرلى سەزىمگە تولى وچەركتەرى دە كوركەم شىعارما دارەجەسىنە كوتەرىلگەن ەدى. ول ۋىتتى ساتيرالىق شىعارمالارىمەن قاتار، ادەبيەتىمىزدە العاش رەت، پاروديا مەن ەپيگرامما، باللادا جانرىن قالىپتاستىرىپ كەتتى.
قىسقاسى، س.ەرۋباەۆ ءوزى ءومىر سۇرگەن ءداۋىرىنىڭ قالامگەرى، شىن سۋرەتكەرى بولدى. بۇگىنگى كۇنى ونىڭ شىعارمالارىن وقىپ وتىرىپ، قايسىبىرەۋلەر «سوۆەتتىك ءداۋىردى جىرلاعان، سوتسياليستىك قۇرىلىستىڭ جارشىسى بولعان ەكەن» دەپ ايتا سالۋى مۇمكىن. ارينە، بۇلاي ويلاۋ ۇستىرتتىك. بۇل رەتتە ۇلى جازۋشى مۇحتار اۋەزوۆ: ء«پالى، ءوز ءداۋىرىنىڭ جىرشىسى بولماعان، ونى سانانىڭ ايناسىنا، تاريح جۇزىنە تۇسىرمەگەن جازۋشى جازۋشى ما ەكەن!»  دەگەن جوق پا ەدى. ال ساتتار ەرۋباەۆ بولسا، ءوزىنىڭ «مەنى» ارقىلى زامانداستارىنىڭ، ءوز قۇربىلاستارىنىڭ ولمەس بەينەلەرىن سومدادى.
ءيا، ايتا بەرسەك ساتتار ەرۋباەۆ تۋرالى سىر ساندىعى اشىلا تۇسپەك. ونىڭ قالامىنان تۋعان تۋىندىلار سان الۋان، سان قىرلى. قاتىگەز دە، قاتال ءومىردى ءوزىنىڭ شىعارمالارىمەن جەڭگەن ول سانالى، قىسقا عۇمىرىندا وقىرمانعا تاڭداي قاقتىرىپ، تامساندىراتىن، وي سا­لىپ، قۋانىشقا بولەگەن، جاستىق جالىنعا، ءورشىل رومانتيكاعا تولى وشپەس، ۇمىتىلماس ماڭگىلىك ادەبي مۇرا قالدىردى.
ساتتار ەرۋباەۆ تۋرالى ونى كوز كورگەندەر مەن كەيىنگى اتاقتى اقىن-جازۋشىلارىمىز قالام تەربەۋمەن كەلەدى. بۇل تۇستا م.قاراتاەۆ، ءا.تاجىباەۆ، ع.قايىربەكوۆ، ز.شاشكين، د.يسا­بەكوۆ، ا.لەكەروۆ جانە باسقالارى تەبىرەنە جازدى. ونىڭ ونەر جولى مەن شىعار­ماشىلىعى تۋرالى تولىمدى سىر شەرتتى. اقىندار دا جىر-تولعاۋلارىن ارناماي قالعان جوق. قازاقتىڭ بەلگىلى اقىنى نۇرسۇلتان الىمقۇلوۆ ءوزىنىڭ «سارجايلاۋ» دەگەن ولەڭدەر جيناعىندا «ساتتار ەرۋباەۆقا» دەگەن ارناۋ جىرىن جاريالاعان ەكەن. سوندا بىلاي دەپ تولعانادى:
«سەن ءومىردى سونشا ءسۇيىپ، سول ومىردەن،
ءدام تاتا الماي ءوتتىڭ بە؟
بۇرقاپ تاسقان ءور كەۋدەڭنەن،
ۇرپاقتارعا  ءدان شاشا الماي كەتتىڭ بە؟
ءومىر دەگەن وكسىگىڭدى 23 جىلدا،
ءبىر باسا الماي كەتتىڭ بە؟
بولاشاقتىڭ بازارىندا بىزدەرمەنەن،
سىرلاسا الماي كەتتىڭ بە؟
مەرۋەرتتى سونشا ءسۇيىپ…
ونى ادامشا اڭساي الماي كەتتىڭ بە؟
ماحابباتتىڭ سىرىن ءتۇيىپ،
وعان ارناپ ءان سالا الماي كەتتىڭ بە؟
باقىتىڭدى ىزدەپ بارىپ،
عاشىعىڭا جىر جازا الماي كەتتىڭ بە؟
ءسۇيىپ، قۇشىپ، ماۋقىڭ باسىپ،
ءوز ۇنىڭمەن جىرلاي الماي كەتتىڭ بە؟
بولاشاققا باستاپ ءبىزدى قايرات ءبىر،
سەنىڭ قىرلى ولەڭدەرىڭ ءالى كۇنگە،
كەۋدەمىزدە سايراپ تۇر.
جۇرەگىنەن ۇشقىن اتقان اقىنداردى.
كەلەشەكتەن ىزدەپ ەڭ،
ساتتار اعا، بارمىز، مىنە،
ءالى كۇنگە ءتىرى ءجۇرسىڭ بىزبەنەن….!»
وسى ءسوز  بۇگىنگى ۇرپاقتاردىڭ دا، كەلەر كۇنگى ۇرپاقتاردىڭ دا ءسوزى بولىپ قالا بەرمەك!..

اللابەرگەن قونارباەۆ،
حالىقارالىق  جازۋشىلار
وداعىنىڭ مۇشەسى
ماڭعىستاۋ وبلىسى
ماڭعىستاۋ اۋدانى

انا ءتىلى گازەتى