Google-اۋدارماعا مەملەكەتتىك ءتىلىمىز قوسىلاتىن بولدى دەپ، بوركىمىزدى اسپانعا اتقالى جۇرگەندە، «اعىلشىننان قازاقشاعا اۋدارعىشتاردىڭ» اۋپىرىمدەرىن كورىپ، اتتان اۋىپ قالا جازدادىق. قازاقتىڭ ءتىلى مازاق بولمايتىن كۇن بولار ما ەكەن دەيسىڭ وسىندايدا. مەملەكەتتىك ءتىلدى قاداعالايتىن ورگاندارىمىزدىڭ بار ەكەنىنە ءشۇبا كەلتىرەسىڭ...

ايتپاعىمىز اۋدارما جايلى بولعان سوڭ، ءسوزىمىزدى اعىلشىننىڭ «supremacist» دەگەن سوزىنەن باستايىق. اعىلشىننىڭ ايگىلى «وكسفورد سوزدىگىنىڭ» تۇسىندىرمەسى بويىنشا اتالعان اعىلشىن ءسوزىنىڭ انىقتاماسى بىلاي بەرىلىپتى: «noun. Supremacist - An advocate of the supermacy of a particular group, especially one determined by race or sex. For example, a white supremacist». قازاقشاسى: بەلگىلى ءبىر توپتىڭ، اسىرەسە، ناسىلدىك نەمەسە جىنىستىق ايىرماشىلىعىنا بايلانىستى وكتەمدىگىن قۋاتتايتىندار. ياعني، اعىلشىندار بەلگىلى ءبىر توپتىڭ زورەكەرلىگىن دارىپتەيتىندەردى «supremacist» دەپ اتايدى. ماسەلەن، «white supremacist» دەسە، ول اق ناسىلدىلەردىڭ وكتەمدىگىن دارىپتەيتىندەردى مەڭزەيدى. ال بۇل ءسوزدىڭ سينونيمدەرى racist ء(ناسىلشىل), fascist (فاشيست) دەگەن سوزدەر ەكەن. ءبىزدى شالقامىزدان تۇسىرگەن جاعداي ءدال وسى ارادان باستالادى.

ساۋساقپەن ساناپ الارلىقتاي اعىلشىننان قازاقشاعا اۋداراتىن ينتەرنەت-اۋدارما باعدارلامارىنىڭ ىشىندە، مەكەن-جايى www.online.translate.ua دەگەن سايت بار. وسى سايتتىڭ اۋدارماسىماعىندا قازاق ءسوزىنىڭ «باسى جارىلىپ، كوزى شىعىپ جاتسا دا»، زارداپ شەككەن قازاق ءتىلىنىڭ قۇقىعىن قورعايتىن ۇكىمەت بولماي تۇر. ءجا، وعان دا كونەلىك. سويتسەك، قۋىرداقتىڭ كوكەسى supremacist-تىڭ ءتارجىماسىن كورگەندە بولدى. جاڭاعى ناسىلشىلدىك پەن بولىنۋشىلىكتىڭ     ماعىناسىن بەرەتىن «supremacist» دەگەن اعىلشىن ءسوزىنىڭ قازاقشا اۋدارماسى اتالعان «ينتەرنەتتىك اۋدارعىشتىڭ» ءتارجىماسى بويىنشا «الاشورداشىلار» ەكەن. ال كەرەك بولسا! قازاقتىڭ ماڭدايىنا باسقان ارداقتىلارى، الاشوردانىڭ ارداگەرلەرى سۋپرەماتيست بولدى. اۋ، ءتىل كوميتەتىندەگى كوكەلەر، قايدا قاراپ وتىرسىزدار؟! ءبىز سىزدەردى، سىزدەر ءبىزدى تۇسىنبەي ءوتىپ كەتەتىن بولدىق-اۋ، بۇ جالعاننان...

سوندا قازىرگە دەيىن وسى ينتەرنەتتىك اۋدارما ارقىلى الاشورداشىلاردىڭ كىم ەكەندىگىن بىلگىسى كەلەتىن اعىلشىن تىلدىلەردىڭ بارلىعى احمەت بايتۇرسىنۇلى، ءاليحان بوكەيحان باستاعان ارىستارىمىزدى سۋپرەماتيستەر، ناسىلشىلدەر، فاشيستەر دەپ ءتۇسىنىپ كەلدى دەگەن ءسوز! سوندا بۇل «اۋدارعىش» شىن شاتاسىپ ءجۇر مە، جوق الدە مۇندا ءبىر گاپ بار ما؟..

وسىدان كەيىن: «ويباي، وسى supremacist-تىڭ قازاقشاسى جوق پا؟»- دەپ، قولىمىز جەتكەن اۋدارما باعدارلامالارىن تۇگەل اقتاردىق. اقىرى تاپتىق. الايدا، ءبىزدىڭ تاپقانىمىز، وتاندىق ەمەس، قىتايداعى قانداستارىمىز جاساعان «اعىلشىنشا-قازاقشا-قىتايشا اۋدارما باعدارلاماسى» بولدى. سونىمەن اۋدارىپ كوردىك، «اعىلشىنشا-قازاقشا-قىتايشا اۋدارما باعدارلاماسى»  «supremacist»-ءتى الاشورداشىلار دەگەن جوق، ء«مالىم ادامداردى ەڭ جوعارى ساناۋشىلار»،-دەدى. ء«ۇھ»،-دەدىك. «Supremacist»-ءتى قازاقشاعا اۋداراتىن باعدارلاما شەتەلدەگى قانداستارىمىزدا بولسا دا بار ەكەن عوي....

ەندى وسى ماسقارا جايتتى ەستىگەن سوڭ ءتيىستى ورىندار ءبىر شەشىم قابىلدايتىن بولار دەپ ۇمىتتەنەمىز. سەبەبى، اتالعان سايتتىڭ قولدانۋشىلارى از ەمەس. سولاردىڭ ءبارى الاشورداشىلار – ناسىلشىلەر، فاشيستەر دەپ تۇسىنسە، ۇلتتىق مۇراتىمىزدى مانسۇقتاعانىمىز بولىپ شىقپاي ما؟!.

تالعار دالەلعازى

Abai.kz