تۇرسىنبەك كاكىشۇلى،
ادەبيەتتانۋشى، سىنشى:

ءبىز جاقسى بولسىن، جامان بولسىن، وتىرىك بولسىن، شىن بولسىن، سول ەسكى جولمەن ءجۇرىپ كەلە جاتقان ەلمىز. سوندىقتان سوتسياليزم زامانىندا كورگەن قورلىقتارىمىزدى ايتۋعا جۇرەكسىنەمىز. نەدەن قورقاتىنىمىزدى ءوزى­مىز دە بىلمەيمىز. ال ەندى، اشتىق پەن قۋعىن-سۇرگىن جايىنداعى تالاس وماربەكوۆتىڭ زەرت­تەۋلەرى دۇرىس. باسقالارى كينوگەرلەر، ت.ب. وسى سالادا جۇرگەندەر ءبىر نارسەنى كورەدى دە سودان ءوربىتىپ الىپ كەتە بەرەدى. ال تالاس تالاي ەل­دەر­دىڭ ار­حيۆتەرىندە بولىپ، وتە قۇندى دەرەك­تەردى جيناپ، تۇبەگەيلى ەڭبەك جاساعانىن بى­لە­مىز. سوندىقتان ءبىز كوپ جاعدايدا تالاس­تىڭ وي-پى­كىر­لەرىنە ويىس­قانىمىز تەرىس بولماس.
مۇنداي قيىن جاعدايعا قازاق حالقى قا­لاي تاپ بولدى دەگەنگە كەلەتىن بولساق، بايا­عى­دا ورتالىق پارتيا كوميتەتىنىڭ حاتشىسى نۇرىمبەك جانگەلدين باسشى بولعان تۇستا «قازاق ۇلت بولىپ جەتىلمەگەن حالىق» دەگەندى ايتقان. 1957 جىلداردان باستاپ، راح­مانقۇل بەردىباەۆ جانە ورتالىق پارتيا كوميتەتىنىڭ جانىنداعى پارتيا تاريحى ينستيتۋتىنىڭ بىرنەشە قىزمەتكەرىمەن بىرگە، قازاق ءتىلىن، قازاق مەكتەبىن، مادەنيەتىن جوق­تاعان ماقالالار جازعان ەدىك. سوعان بايلانىستى 1957جىلى 10 جەلتوقساندا ورتالىق پارتيا كوميتەتىنىڭ كەرەمەت قاۋلىسى شىقتى. ول قاۋلى «قازاق مادەنيەتىن ودان ءارى ور­كەن­دەتەيىك» دەگەن اتپەن شىقتى. بىراق ونىڭ بار­لىعى بىزدەردىڭ جازعان ماقا­لا­لارى­مىز­داعى كەتكەن قاتەلىكتەردى ايتۋ، ءسويتىپ بارىپ جونگە سالۋ ماسەلەسى ەدى. ۇلت بولىپ جەتىلمەگەن حالىق دەگەننەن كەيىن كۇنى بۇگىنگە دەيىن ۇلت­تىق يدەولوگيا جونىندە قاۋلى-قارار قابىلداي الماي ءجۇرمىز. ۇلتتىق يدەولوگيا حالىقتىڭ سانا-سەزىمى بىرىككەن ۋاقىتىندا قالىپتاساتىن دۇنيە. وتارشىلدار، اسىرەسە، ورىس وتارشىلدارى سوناۋ پەتردان باستاپ ادەيى بىتىراتىپ، ءبۇلدىرىپ، قازاق حالقىنىڭ باسىن بىرىك­تىر­مەۋدىڭ امالدارىن جاسادى. تاعى ءبىر ايتا كە­تە­تىن جايت، اشارشىلىق قولدان جاسالعان دۇ­نيە ەمەس. ول جاعدايدى سولاي الىپ كەلگەن بي­لىك. اسىرەسە، كولحوزداستىرۋ كەزىندە قازاق­تىڭ مالىن تارتىپ الىپ، اشتىققا ۇشىراتۋ گولوششەكيننىڭ ساياساتى دەپ جاتىرمىز عوي، شىندىعىنا كەلگەندە وتارشىلداردىڭ بايا­عى­دان بەرگى ۇستانىپ كەلە جاتقان ساياساتى. ونى مىقتاپ جۇزەگە اسىرعان كوممۋنيزم بول­دى.
قاي تاريحىمىز بولماسىن تۇگەل بۇر­ما­لان­عان. باسقانىڭ كوزىمەن، باسقانىڭ ويىمەن جازىلعان. وزىمىزگە كەرەكتى نارسەلەردى، تاري­حىمىزداعى بولعان تراگەديالاردى ۇمىتىپ كەتەتىن كەزدەرىمىز وتە كوپ. كوپ جاعدايدا كورىپ تۇرعان ىسكە ەمەس، سوزگە سەنىپ جاتامىز. ال وتىرىقشى حالىقتار ءوزىنىڭ تاريحىن دەرەكتەرگە سۇيەنىپ جازادى. ءبىز دە قازاق جىراۋلارىنىڭ ەڭبەگىن شىعارىپ، «جىراۋ جانە تاريح» دەگەن زەرتتەۋ جاساساق، ءيا بولماسا «قازاق حاندىعى قۇرىلعانعا دەيىن­گى قازاق تاريحى، ودان كەيىنگى قازاق تاريحى، سوۆەت زامانىنداعى قازاق تاريحى» دە­گەن تاراۋلاردى جەكە-جەكە جازىپ، ەل-جۇ­رت­­قا جەتكىزسەك، ونىڭ بارلىعىن تەرەڭ عىلىمي تۇردە ارحيۆكە نەگىزدەپ وتىرىپ ايتساق، ءبىزدىڭ سانامىزدى ءوسىرىپ-جەتىلدىرەتىن ەدى. قازاققا ۇلتجاندىلىق، ۇلتىن ءسۇيۋ جە­تىسپەيدى.

پروفەسسور تۇرسىنبەك كاكىشەۆتىڭ «قازاق ادەبيەت» گازەتى ۇيىمداستىرعان اشتىق جانە ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنىنە وراي وتكىزگەن دوڭگەلەك ۇستەلدە ايتقان ءسوزى.

دەرەككوز: «قازاق ادەبيەتى» گازەتى