«تاۋەلسىزدىك» – بۇگىندە ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ اۋزىنان تۇسپەيتىن سوزگە اينالدى. وتاۋىمىز وڭاشالانعالى بەرى ءالى تامسانىپ تاۋىساتىن ءتۇرىمىز جوق. نە تۋرالى ءسوز قوزعاساق تا، «تاۋەلسىز جاس مەملەكەتىمىز»-ءدىڭ «ميىن اشىتپاي» ەشتەڭە باستامايمىز. سول ءسوزدى قوسىپ سويلەمەسەك، تابان استىندا تاۋەلسىز بولماي قالاتىن سياقتىمىز. الدە تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ نىشانى كۇندەلىكتى ومىردە ونشا بايقالا بەرمەيتىندىكتەن، «ەگەمەن ەل ەكەنىمىز ەسىمىزدەن شىعىپ كەتىپ جۇرمەسىن» دەپ، كۇن سايىن ناقتىلاي تۇسەمىز بە؟
سوڭعى سويلەم كەيبىرەۋلەردىڭ قارسى پىكىرىن تۋدىرۋى دا ىقتيمال. ولاردىڭ اسا وتانشىل دا نامىسشىل بولىگىنىڭ «تاپا-تال تۇستە ەلىمىزدەگى تاۋەلسىزدىك بەلگىلەرىن بايقاي الماي جۇرگەن بۇل نەعىلعان بەيباق؟» دەپ ماعان جاندارى اشۋى دا عاجاپ ەمەس. راس، ەلىمىز ەگەمەندىكتەن مۇلدەم جۇرداي دەگەلى وتىرعان مەن جوق. بىراق بىزدە ناقتى تاۋەلسىزدىكتەن گورى ونىڭ سىرتقى، دەكوراتسيالىق اتريبۋتتارى باسىمىراق: ەلتاڭبامىز بار، قۇدايعا شۇكىر، كوك بايراعىمىز جەلبىرەپ تۇر، ءوز ءانۇرانىمىز بار، اسكەرىمىز دە، پرەزيدەنت، پارلامەنت، ۇكىمەت، سوتىمىز دا بار. ەگەر ەگەمەندىك دەگەن تەك وسىلاردىڭ بار ەكەنىنە عانا بايلانىستى نارسە بولسا، وندا ەش ۋايىم جوق. 
ارينە، قازىرگى زاماندا ءبىر ەلدىڭ وزگە ەلدەردەن ەكونوميكالىق تۇرعىدان تۇتاستاي تاۋەلسىز بولۋى – نەعايبىل نارسە. ال ۇلتتىڭ رۋحاني-مادەني تاۋەلسىزدىگى شە؟ ەڭ بولماسا وسى جاعىن رەتتەۋگە بولار ەدى عوي! جوق، بۇكىل اقپاراتتىق كەڭىستىكتى بيلىكتىڭ وزىنە اۋاداي قاجەت تىلدەگى باق-تىڭ جاۋلاپ الۋىنا سانالى تۇردە جول بەرىلدى. ورىس ءتىلىن سول 90-جىلداردىڭ ورتاسىندا-اق ويقاستاتپاي، ءوز ورنىنا قويۋعا بولار ەدى، بىراق بيلىكتىڭ وعان نە باتىلى جەتپەدى، نە قازاقستاندا سول ءتىلدىڭ ۇستەمدىك قۇرۋىنا ءوزى مۇددەلى بولدى. وسىنداي «كەڭپەيىلدىلىكتىڭ» سالدارىنان قازاق ءتىلى كەڭەستىك كەزەڭدەگى كۇنىن "تاۋەلسىزدىك داۋىرىندە" دە كەشىپ كەلەدى.
بۇل از دەسەڭىز، ۇلتتىق يدەولوگياسىنىڭ ۇشقىنى دا جوق ەلدىڭ ەركىن شەكاراسى جاتجۇرتتىق مادەني باسقىنشىلىققا داليعان داڭعىل جول اشىپ قويىپ وتىر. كۇندىز-ءتۇنى ەستيتىنىڭىز – رەسەيلىك راديوستانسالار، كورەتىنىڭىز – رەسەيلىك تەلەارنالار نەمەسە سولاردى رەترانسلياتسيا جاسايتىن ءوزىمىزدىڭ كوممەرتسيالىق كانالدار، كوشە-كوشەدە ءيىن تىرەسىپ تۇرعان – رەسەيلىك گازەت-جۋرنالدار. اپتا قۇرعاتپاي گاسترولدىك ساپارلارمەن كەلىپ جاتقان ماسكەۋلىك ارتىستەر، قۇدايدىڭ قۇتتى كۇنى سولاردىڭ اندەرىن بەرىپ، اڭگىمەلەرىن جەتكىزىپ جاتقان ءوزىمىزدىڭ ءورىستىلدى باق. ۇلكەندى-كىشىلى جيىن-تويدىڭ وزىنە ءانشى مەن اسابانى سول ەلدەن الدىرامىز.
وسىنىڭ ءبارىن كورە-بىلە تۇرا، بيلىك باسىنداعىلار ءبىزدىڭ «ەگەمەن ەلدە ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىمىزدى ماقتان تۇتىپ، تاۋەلسىزدىكتى قاستەرلەي ءبىلۋىمىز كەرەك» ەكەنىن تاپتىشتەپ ايتا بەرەدى. قىزىق، حالىقتىڭ قارجىسىن اياماي قارپىسا دا، اباقتىعا ءبىر كۇن تۇنەمەي قۇتىلىپ كەتىپ جاتقان نەبىر جەبىر شەنەۋنىك; ەلباسى روكيروۆكا جاساعانعا دەيىن ءوز قۇلقىنىن تىعىنداپ الۋدى عانا ويلايتىن الۋان اكىم; اقشا بەرسە بولدى، قىلمىسكەردى دە زاڭسىز تاۋارمەن شەكارادان وتكىزە سالاتىن كەدەنشى; تاۋىق ۇرلاعان سورلىنى قاماپ، كىسى ولتىرگەندى ەسەبىن تاۋىپ، اراشالاپ الا سالاتىن سوت قادىرلەمەيتىن تاۋەلسىزدىكتى نەگە قاراپايىم حالىق قانا قاستەرلەۋى كەرەك؟
تاۋەلسىزدىك بارىمىزگە ورتاق پا – دەمەك، ونى باياندى ەتۋگە بارىن سالۋ وكىمەتتەگىلەردىڭ وزدەرىنەن باستالسىن. بيلىك باسىنداعىلار كىم كورىنگەنگە ۇلەستىرە بەرمەي، قازاقتىڭ سىنىق سۇيەم جەرىن بولسا دا جات قولىندا قالدىرماس ءۇشىن بارىنە دايىن ەكەنىن، ءوز حالقىنىڭ ءال-اۋقاتىن جاقسارتۋدى ويلاپ، جارعاق قۇلاعى جاستىققا تيمەيتىنىن ناقتى ىسپەن دالەلدەسىن. بايشىكەشتەرىمىز «حالىقتىڭ جارتىسى كەدەيشىلىكتە وتىرعاندا، ءبىر باسىما مىڭداعان-ميلليونداعان دوللاردىڭ (ونىڭ قانشاسىنىڭ مەملەكەتتەن قارپىپ العان قارجى ەكەنىن ءبىر قۇدايدىڭ ءوزى ءبىلسىن) قاجەتى نە، ودان دا ەل يگىلىگىنە جاراپ، تاۋەلسىزدىك جولىندا پيدا بولسىن» دەپ، قايىرىمدىلىق شارالارىنا اتسالىسىپ، ۇلكەندى-كىشىلى كاسىپورىندار قۇرىپ، جاڭا جۇمىس ورىندارىنىڭ اشىلۋىنا مۇرىندىق بولىپ، ءوزىنىڭ ناعىز پاتريوت ەكەنىن ءىس جۇزىندە بايقاتسىن. سوندا، ەلدە دە ەس بار عوي، بيلىكتەگىلەردىڭ وزدەرىمەن ء«بىر كەمەدە» ەكەنىن سەزىنىپ، ولارعا دەگەن سەنىمى بەكي تۇسەر ەدى. ال بيلىك پەن زيالى قاۋىم ويتە المايدى ەكەن، ءوز قولدارىنان كەلمەيتىن شارۋانى قاراپايىم بۇقارادان تالاپ ەتۋگە ۇيالسىن!
ەلدەگى بۇگىنگى احۋالعا ءسال نارازىلىعىڭدى بىلدىرسەڭ بولدى، بيلىك «ەسەسىنە، ءبىز تاۋەلسىزبىز!» «بىزدە – تىنىشتىق، انا شەشەن مەن تاجىكتى كوردىڭ بە، سولارداي جانجالداسىپ جاتساڭ، قايتەر ەڭ؟!» دەپ دەرەۋ اۋزىڭدى جاۋىپ، تاۋبەڭە كەلتىرە قويادى. ءسويتىپ، جاعدايدىڭ اياق الىسىنا الاڭداعانىڭ ءۇشىن جازىقتى بوپ، ول از بولسا، «تاۋەلسىزدىكتى باعالاي المايتىن، ءتىپتى وعان قارسى كوزقاراستاعى» ادامداردىڭ قاتارىنا قوسىلىپ كەتە بارۋىڭ دا عاجاپ ەمەس.
تۇپتەپ كەلگەندە، بوستاندىقتى مانسۇقتاعالى وتىرعان ەشكىم جوق. ماسەلە – ونىڭ سىلدىر ءسوز تۇرىندە ەمەس، ناقتى ءىس جۇزىندە كورىنىس تابۋىندا بولىپ تۇر. ال بىزدەگى بيلىكتىڭ قازىرگى كەيبىر ارەكەتى (دۇرىسىن ايتقاندا، ارەكەتسىزدىگى) حالىقتى تاۋەلسىزدىكتى قاستەرلەۋگە ەمەس، كەرىسىنشە، ودان جەرىندىرۋگە جەتەلەپ بارادى...»
 

(2001 جىل، «جاس الاش»)

Abai.kz