سوڭعى 20 جىلدان استام ۋاقىت بويى باسقا ءوڭىردىڭ تۋماسى باسقارىپ كورمەگەن الماتى وبلىسىنا اماندىق باتالوۆ اكىم بولىپ تاعايىندالعاندا، ەكى جاعداي ەسكە ءتۇستى. ءبىرى – ونىڭ وسى وبلىستا ون ءۇش جىل قاتارىنان اكىمنىڭ ورىنباسارى بولعانى: جاڭا اكىممەن بىرگە ەرە كەلەتىن اپىر-توپىر اۋىس-تۇيىستەردىڭ بىردە-بىرىندە شالبايدان باستاپ، ۇمبەتوۆ قوستاپ، مۇساحانوۆ جالعاپ، ەشبىرى اماندىقتى ورنىنان قوزعاماپتى.

گاپ نەدە؟ گاپ – جاڭا اكىمگە دە جۇمىس ىستەيتىن ءبىر ادام كەرەك قوي. قوساعىنا قويداي كوگەندەپ ەرتىپ كەلەتىندەرى – شاشباۋ كوتەرۋشىلەر. ولار وبلىستى ءبىلىپ بولدىم دەگەنشە، دەلقۇلى دەپەشا دەدەك قاعىپ، اقورداعا جەتىپ بارادى: جاڭا اكىم شىبىق باسىن سىندىرماي جاتىر دەپ. مۇندايدان اماندىق سياقتى امان الىپ قالاتىن ادام كەرەك...

ەكىنشى ەسكە تۇسكەنى – ەل پرەزيدەنتى ءوزى تۋعان وبلىسقا جۇمىس ساپارىمەن كەلگەن سايىن، سول شالباي باستاعان، ۇمبەتوۆ قوستاعان، مۇساحانوۆ جالعاعان اكىمدەردىڭ قىسقاشا بايانداماسىن تىڭداپ الىپ: «ال، اماندىق، ايتشى، جاعدايدى سەن جاقسى بىلەسىڭ عوي...» – دەيدى ەكەن باتالوۆقا بۇرىلىپ. سوندا ءشۇم-دەر ءشۇلميىپ تۇرادى ەكەن – ورىنباسارىنىڭ پرەزيدەنتى ءتانتى ەتكەن سوزىنە ەرىكسىز باس شۇلعىپ. ء«ايدا، نازارباەۆ!..» – ارەكەتى ءالسىز اكىمدى ءادىرام قالدىرۋدىڭ بۇدان اسقان امالىن ويلاپ تابۋ مۇمكىن ەمەس شىعار!

الدە وسى ەكى جاعداي تۇرتكى بولدى ما، الدە سەيتقازى اعاتايىم مەنى «تۇزۋلەردىڭ» تىزىمىنە تىعىپ جىبەردى مە – باتالوۆتىڭ باق باسشىلارىمەن كەزدەسۋىنە بەلسەنە باردىم. وسى ءبىر بايسالدى بۋرىل جىگىتتى جورتا دەمەپ، ايىرىقشا ايماقتاعى باسشىلىق قادامىنا قولدان كەلەر قوسشىلىق قىلعىم كەلدى.

ايتپاقشى، الماتى وبلىسىن «ايىرىقشا» دەمەسكە بولمايدى. ول «ايىرىقشالىقتى» جۇزىكتەپ جىپكە تىزسەڭ، الا تاڭعا ايتىلار اڭگىمە. ەكى ميلليونعا جۋىق حالقى بار الماتىمەن ارالاس-قۇرالاس جاتقانى – ءوز الدىنا، ءتىپتى سول قالادان شىققان قوقسىققا دەيىن وبلىسپەن ورتاق اڭگىمە ەكەن. ەسىموۆتىڭ شاڭ باسقان قالاسى توڭىرەكتى بىلىقتىرادى، اماندىقتىڭ وبلىسى وعان جاۋاپتاس. وسى جاعدايدى اكىمنىڭ اۋزىنان ەستىگەندە، «اركىم ءوز بوقتىعىن ءوزى نەگە جيىپ-تەرىپ المايدى ەكەن...» دەگەن وي كەلدى. نونسەنس! «ەسىموۆ نەگە وبلىستىڭ ەگىنىنە كومەك ەتپەيدى...».

بۇنىڭ ءبارى بەر جاقتاعى بالانىڭ ويىنى. بارىنەن بۇرىن وبلىستى ورتاق «باسقارعىسى» كەلەتىن ارعى جاقتاعى ارقىراعان اعالاردى ايتساڭشى! ءبىرى-بىرىنەن وتەدى: قاسكەلەڭ – ۇلكەن اعانىڭ ءىنىسى ىندەگەن «اۆتونوميا»; ۇزىناعاشتىڭ جارتى جەرى – ۇمبەتوۆتىڭ ۇمبەتى; كۇرتىنىڭ كۇللى قۇمى – مۇساحانوۆتىڭ مىڭعىرعان جىلقىسى جاتقان جايىلىم; جاركەنت جاق – كەدەننەن كىرە تارتقان كوكەلەردىڭ «كوك جايلاۋى»; كامەنكادان قاسكەلەڭگە دەيىن سىرەسىپ جاتقان «جاقسىلار مەن جايساڭدارعا» سوقتىعىپ كور – اتاجاۋ اتاناسىڭ; ەسىكتەن ارى – زاعيپالار زاڭ قۇرعان ايماق; قاپشاعاي – قالىڭ قالتالى جايلاعان «زونا»; تالعار – تالدىقورعاندى ۇرمايىن دەپ تۇرعان جوق; بۇعان بولات-باۋىردى «كرىشا» قىلعان تۇرىكتەر مەن كۇردتەردىڭ سالىق دەگەن تۇسىنىكتى «تۇرتپەيتىن» قالىڭ قاۋىمىن قوس...

وسىلار عوي – وبلىستى «وسوبىي» قىلاتىن ويباي. وسىنىڭ ءبارى – باتالوۆپەن بيلىكتى بولىسە باسقارسام دەيتىن دوكەيلەر. وسىلاردىڭ ءبارى دوڭعالاققا تاياق تىقپاسا، اماندىق الماتىنىڭ ايماعىن امان باسقارسىن دەيتىن توتە تىلەكشى ەمەس.

سوندا باتالوۆقا نە قالادى؟ قالاتىنى – پرەزيدەنتتىڭ دارمەن ەتەر جارلىعى عانا: اماندىقتى اكىم قىلعان. ەگەر ەرتەڭگى كۇنى پرەزيدەنت سىبىرلاقتار مەن جىبىرلاقتاردىڭ سوزىنە دەس بەرىپ، وبلىس اكىمى وڭ جامباسىنا «جاتپاسا»، ول دا ءبىر ك...ت سۇرتۋگە كەلمەيتىن كوپ قاعازدىڭ ءبىرى بوپ قالادى...

بىراق نازارباەۆتىڭ: «اماندىق، سەن ايتشى...» دەيتىنى داتكە قۋات. قاتارىنان ون ءۇش جىل «زام» بولعان ادام وبلىستىڭ وزىعى مەن وسالىن ون ساۋساعىنداي ءبىلىپ وتىرعانى تاعى بار. ەندەشە ەلىنىڭ ىشىندەگى «ەلىنە» باسشىلىق ەتەر ەر ازاماتقا پارمەن ەتەر ءپاتۋانى پرەزيدەنت تە ايتقانى انىق. سول پارمەن كوڭىلىنە مەدەۋ شىعار. ايتپەسە شالىس باسقانىن شوتقا سوعار «شاتاقشىلار» الاقان ىسقىلاپ وتىرعانىن ول دا ويلاپ جۇرگەن بولار...

ايتپاقشى، سول كەزدەسۋدە قالي قۇرداسىمنىڭ («الماتى اقشامى») دەگەنى بار ەدى: وسى جىلدار اراسىندا وبلىستا «قيسىق پەن تەرىس» جاتقاندى ابدەن كوردىڭىز – سىزگە تەك سولاردى «ورىن-ورنىنا قويۋ» عانا قالدى دەپ. ءدال ايتتى: «امەريكا اشاتىن» ەمەس، اماندىققا قىزمەت قىلۋدى تۇزەۋ عانا كەرەك. ونى بيلىكشىل باسىلىمدار «حالىققا قالتقىسىز قىزمەت» دەيدى، «اكىم بول – حالقىڭا جاقىن بول» دەيدى، بىراق وزدەرى وسى حالىققا وپپوزيتسيا بوپ جۇرگەنىن بىلمەيدى-اۋ، بىلمەيدى. ولارعا دا نە داۋا – «بىلدىرتپەستەن» باسىپ وزىپ، قايدا بارسىن؟

مەن دە ءبىر نەنى ءبىلىپ، ماردىمسىپ وتىر دەرسىز؟ بىلەتىنىم – ءبىر-اق ءجايت: اماندىقتىڭ ءتورتىنشى اتاسى شاڭقى – ورتا جۇزگە تانىمال شەشەن، بي بولعان ادام ەكەن. بىردە ارعىندا ۇلكەن اس بەرىلەدى. سول ۇلى دۇبىردە قىزمەت ەتىپ جۇرگەن ون جاسار شاڭقى ۇلكەندەرگە قىمىز اكەلە جاتىپ، ابايسىزدا شالىنىپ جىعىلادى. سوندا ەل اراسىندا بي اتالىپ جۇرگەن بىرەۋ شاڭقىنىڭ اعايىندارىنا قاراپ، بەيكۇنا بالانى مازاق ەتىپ كۇلەدى. شاڭقى سول كەزدىڭ وزىندە قىرشاڭقى بالا بولسا كەرەك – ورنىنان اتىپ تۇرىپ:

كۇن – كۇن بولا ما،

قىزارىپ بارىپ باتپاسا.

تاڭ – تاڭ بولا ما،

سازارىپ بارىپ اتپاسا.

توي – توي بولا ما،

بالالار قۇلاپ جاتپاسا.

يت – يت بولا ما،

قۇلاپ جاتقان بالانى

بالاقتان الىپ قاپپاسا! –

دەگەن ەكەن. سوندا الگى بي ءوز كەمىستىگىن جۋىپ-شايىپ، ورنىنان تۇرىپ بارىپ، شاڭقىنىڭ ماڭدايىنان سۇيگەن ەكەن.

بۇنى سول كەزدەسۋگە جينالعان ءمۇيىزى قاراعايداي جۋرناليستەر الدىندا اماندىقتىڭ ءوزى ايتتى. ونى دا وزدىگىنەن ەمەس، ينتەرنەت يىرىمىنەن تاپقانىمدى ءسوز ەتىپ: «اماندىقتىڭ ءتورتىنشى اتاسى بي بولعان ەكەن...» دەگەن سوڭ، مەنىڭ جاڭساق كەتپەگەنىمدى دالەلدەمەك بولدى ما ەكەن – امالسىزدان ايتقان ەدى.

...قاس قارايا تالدىقورعاننان قايتار جول بويى شاڭقى ءبيدىڭ سول ايتقانى ەسىمنەن كەتپەدى... «بالاقتان الىپ قاپپاسا...» دەدى، ءا؟..

ەرمۇرات باپي.

(دەرەككوز: «وبششەستۆەننايا پوزيتسيا» گازەتى. (پروەكت «DAT» № 01 (272) وت 08 يانۆاريا 2015 گ.) 

اباي.kz