بۇگىن - «Abai.kz» اقپاراتتىق پورتالىنىڭ اق ادال دوسى، شىن جاناشىرى، كورنەكتى اقىن، بەلگىلى پۋبليتسيست تالعاش ەشەنۇلىنىڭ تۋعان كۇنى.

رەداكتسيا ۇجىمى اتىنان تالعات ەشەنۇلىن تۋعان كۇنىمەن قۇتتىقتاي وتىرىپ، شاڭىراعىنا باقىت، شىعارماشىلىعىنا تابىستار تىلەيمىز.

تومەندە تالعات ەشەنۇلىنىڭ ءبىر توپ ولەڭدەرىن ۇسىنىپ وتىرمىز.

«Abai.kz»

 

كوكتەمسىز...

يىرىمنەن كۇلكى ءۇيىرىپ،

ءدىر ەتە قالىپ، تولقىنداپ،

ۇزىلە بەرە قۇيىلىپ،

راۋانداي ويناپ، جارقىلداپ -

 

اينەككە قونعان ءموپ-ءمولدىر،

گۇل مويىنىنا ىلىنگەن

مونشاقتارىنان كوكتەمنىڭ

ءسىزدى كوردىم عوي بۇگىن مەن!

 

توڭازىپ تۇنگى جاڭبىردان،

كوكتەمگى شىقتى تاڭ اتا

تەرىپ ءجۇر ەكەم، قالدىرعان

ءسىز ەكەن دەيمىن، و، بوتام!

 

تەرەزەدەگى لاعىل شىق،

بايشەشەكتەگى لاعىل شىق -

جان نۇرىممەنەن شاعىلىسىپ،

تاڭىمنان ءار كەز تابىلشى!

 

قارايمىن كوككە مەيىرمەن،

ءمولدىر اسپاننىڭ ءانى - ءسىز.

قارايمىن جەرگە مەيىرمەن،

مولدىرەگەننىڭ ءبارى - ءسىز.

 

سىزگە اينالىپ كەتتى ەندى

دۇنيە مىناۋ، نە قىلام ؟..

ءسىز دەپ اعادى كوكتەمگى

كوزىمنىڭ تامشىلارى دا!

 

الماتى ۆوكزالى

الماتى ۆوكزالى.

جول - تاراۋ، تەرىسايىرىق.

ءتۇن.

شويىن رەلستەر تىنشىعان.

تىنشىعان دۇنيەنىڭ كوكىرەگىن قارس ايىرىپ،

پەرروندا ءان ايتتى ءبىر سىعان.

 

ءان ايتتى ءبىر سىعان، كوڭىلىمدى بوساتتى -اققۋدىڭ داۋىسى سىڭسىعان.

كوزىمنەن شىم-شىمداپ ىپ-ىستىق جاس اقتى،

جاس دەيمىن ورتەگەن مۇڭ شىعار ؟!

 

ورتەگەن مۇڭ شىعار - جانىمنىڭ ۋ-بالى،

ءبولىسىپ ىشۋگە كىم شىدار ؟

كىم شىدار، ويلادىم مەن ءوزىڭ تۋرالى،

كىمدى ويلاپ تۇر ەكەن بۇل سىعان ؟

 

الماتى ۆوكزالى.

جول - تاراۋ، تەرىسايىرىق.

مۇڭعا قۇل - ءبىر قازاق، ءبىر سىعان.

...دەرت العان اسەرشىل جۇرەكتى قارس ايىرىپ،

بەۋ، عۇمىر، ءبىر كۇنى تىنشىعار

 

دەجاۆيۋ

جاڭبىرلى كۇز جەتكەن كەزدە

جولىعىستىق، تاعدىر ما ؟

بۇل نە، ءمولت-ءمولت ەتكەن كوزدە -

جاس پا، الدە، جاڭبىر ما ؟

جاڭبىرلى كۇز جەتكەن كەزدە

ايىرىلىستىق، تاعدىر ما ؟

بۇل نە، ءمولت-ءمولت ەتكەن كوزدە -

جاس پا، الدە، جاڭبىر ما ؟

 

ورەكپىگەن ءوتتى كەز دە،

جاس قۇرعاعان، جاڭبىر دا...

بىردەڭە ءمولت ەتتى كوزدە،

بۇل نە تاعى، تاعدىر ما؟!

 

ەستەلىكتەر

ەستەلىكتەر - كوكتەمدى ويلاپ قۇسا تولى ءومىرىڭدى ۇزارتۋ;

ەستەلىكتەر - وتكەن جاز بەن قايتقان قاز ءھام كەتكەن جار;

ەستەلىكتەر - ءلاززاتى مول ازاپتارعا قۇمارتۋ،

نەتكەن ۋ بۇل، نەتكەن بال ؟!

 

ەستەلىكتەر - اقىر سوڭى باتار كۇندەي، كولەڭكەدەي جوعالار،

تامىزىقتاپ جانعان اسپان استىنداعى سەندەلۋ;

ەستەلىكتەر - شىر-شىر ەتىپ كوكىرەگىڭدى پانالار

ساعىنىشپەن ەمدەلۋ;

 

ەستەلىكتەر - ۋاقىت پەن سەزىمىڭنىڭ تۇتقىنىنان شىعا الماۋ;

ەستەلىكتەر - توي، قۋانىش، مۇڭ، وكىنىش، ۇرەي، كەك;

ەستەلىكتەر جۇرەگىمنىڭ كۇل-پارشاسىن شىعاردى-اۋ،

ۋاتقانداي شىنى اينەك!

 

سىزگە...ءى-ولەڭ.

قويىلماعان ساۋالدار،

الىنباعان جاۋاپتار،

ياعني،

ۇيالشاقتىق قىپ-قىزىل،

سامارقاۋلىق تاكاپپار

بەلگىلى دە بەلگىسىزدەۋ سەبەپپەن،

كۇندە، كەيدە كەنەتتەن

قۇلازىعان تاعدىرىمىزدى استاڭ-كەستەڭ ەتكەندە،

اۋىر ءارى اياۋلى ءبىر مۇڭ كەشتىك.

 

...مۋزىكاعا ەلىگىپ،

مەنىڭ وسىنى ايتقىم كەلگەن.

 

تىڭدامايسىز، تىناسىز.

كولەڭكەڭىزگە اشىنا ءسىزدى ىرىقسىز تۇسىنەم،

سىزدىكى دە دۇرىس شىعار.

سەزىم اقىل ەمەس قوي،

ماحابباتتا اقىل جوق!

ال، مەنىڭ ايتپاق بولعانداعىم -

بايشەشەكتەي ارماندارىم،

بالكىم، مەنىكىنىڭ ءبارى سوندا،

بىلمەستىك؟

 

راسىندا ويلاسام شە،

ورالمايتىن ىڭكارلىكتەر قىزىققا،

قۇشتارلىقتار ەرلىككە;

سۇيىلمەگەن ەرىندەر مەن بيلەنبەگەن ۆالستەر;

ۋادەسى مول كەشتەر بولسىن،

جەتپەي قالعان ۋاقىت تا،

جالپى،

«وسى ەستەلىكتەر - وتكىر پىشاق ءتارىزدى»

مىڭعا ءمانسىز،

كىمگە ىستىق؟

 

بىراق بار عوي،

كۇزدى ۇزاتقان تىرنالاردىڭ انىنەن;

كوكتەم ءيىسى بۇرقىراعان بۇلتتاردان;

ءار قىز سىيلاعان ادەمىلىكتەن،

ادەمىلىك بوپ جەگەن ۇمىتتەن;

توسۋ مەن ايىرىلىسۋدان;

قاشۋ مەن ساعىنىشتان;

تاعى، تاعى، تاعىسىنان

جەرىنىپ ءجۇرىپ، ءبارىبىر،

جەتى ىشەكتىڭ قوڭىراۋلاعانىنداي

تاپسام دەيسىڭ ۇندەستىك!

 

...مۋزىكاعا ەلىگىپ،

ءسىزدىڭ دە وسىنى ايتقىڭىز كەلەتىندەي.

 

تۇنگى نوۆەللا

قىتىقتايدى مازاقتاپ،

سامساعان شام جىمىڭى.

شاقىرادى لاززاتقا

الماتىنىڭ ءىڭىرى.

 

تاڭدى ۇرىپ تاڭدارعا،

ۇكى-جاندار ءجۇر ساۋلاپ،

كافەلەردە، بارلاردا

شولمەكتەردەن كۇلكى اۋلاپ.

 

ءبىز دە سونداي ەكەنبىز،

ەلەۋرەگەن ەكى ەركە!

اڭگىمە ايتتىق ەكەۋمىز،

ءالدي ايتتى بوتەلكە.

 

ءسىز ايتاسىز:

- ءبارى ماس!

- ماستىققا جىن ەرەدى.

- جالعىزدىق شە؟

- ول، راس،

مۇڭعا سۇيرەي بەرەدى.

 

مەن ايتامىن:

- ءبىر ساتتىك

ءلاززات قۇنى - توسەكتە!

ءسىز قۇپتايسىز:

- بۇل شاتتىق -

ءازازىل، نە دەسەك تە...

 

قىسىقكوز شام سىعىرايىپ،

بىلتەسىندە ءتۇن ەرىپ،

ءسىز قالاسىز مۇڭايىپ،

مەن قالامىن تۇنەرىپ.

 

تولقيدى اۋەن تالايسىز،

تاعدىرى بوپ تالايدىڭ.

تەرەزەگە قارايسىز،

تەرەزەگە قارايمىن.

 

كوز بەن الەم - كوكتۇنەك،

تاعى شاراپ العىزدىق.

جۇرەك ءتورىن تەپكىلەپ،

تۆيست بيلەيدى جالعىزدىق.

 

جاقىندايسىز ابايسىز،

قۇشاعىما ورايمىن.

كوكجيەككە قارايسىز،

كوكجيەككە قارايمىن.

 

بودا-بوداسى شىعىپ،

اي بوزدايدى - سىڭارسىز.

بىرەۋدى جان ۇشىرىپ،

ءسىز دە ىزدەيتىن شىعارسىز.

 

مەن دە وڭىمدە، تۇسىمدە

ىزدەپ جۇرەم - ماڭگىگە

جالعىز قالماۋ ءۇشىن دە.

...ايتىڭىزشى اڭگىمە !

 

تابيعاتتىڭ بالالارى

اسپاق ەدىم وڭ قولىمدى

جۇپ-جۇمىر اق توسىڭە،

جانارىڭمەن تاڭقالۋلى

قارادىڭ دا تەسىلە،

 

سولق-سولق ەتىپ جىلاي بەردىڭ،

سوسىن جاسپەن تازارىپ،

قۇشاعىما قۇلاي بەردىڭ -

ىسىپ، سۋىپ، بوزارىپ.

 

كوڭىلدەگىڭ، كوزىڭدەگىڭ -

ورەكپىگەن، وپكەنىڭ.

ۇزىلگەنىڭ، ەزىلگەنىڭ -

انتەك ءدىر-ءدىر ەتكەنىڭ.

 

ءالىڭ قۇرىپ، كوز ىلگەنىڭ -

ءبىر راحات كۇي شەككەنىڭ.

گۇلدەپ ءتانىڭ، سەزىمدەرىڭ،

گۇل بوپ نەگە كەتپەدىڭ!

 

...جامالىڭدى بۇركەپ، قىزىق،

كەرىلدىڭ دە، كوسىلە،

وڭ قولىڭدى سىلق ەتكىزىپ

اسا سالدىڭ توسىمە.

 

ۆيۆالدي. مەزگىل ەلەگياسى

قىسقى بۇرقاسىن ساعىزداي سوزعان تۇندەردىڭ

تاسباقا كۇيى - كەۋدەمدە.

تاس توبەمە اكەپ ايدى شالقادان ىلگەن كىم،

تاعى دا ءبىر ءتۇن كەلگەن بە؟

 

قار استىنداعى كوكتەمدى كۇتكەن گۇلدەردىڭ

ساعىنىشتارى - بويىمدا.

ءساۋىر تۋدى عوي، ساعىنتىپ مەنى جۇرگەن كىم،

سالعىزىپ سارىۋايىمعا؟

 

جازعى باقتاعى جالعىزاياقتى سۇرلەۋدىڭ

ساياق تاعدىرى - باسىمدا.

كىمنىڭ سوقپاعى قايدا باستارىن بىلگەن كىم؟

دوسىڭ با ءومىر، قاسىڭ با؟

 

كۇزگى جەل ۇزگەن جاپىراقتارداي كۇندەردىڭ

شاراسىزدىعى - كوزىمدە.

تۋ سىرتىمداعى اينادان سىلق-سىلق كۇلگەن كىم؟

ۋاقىت پا؟

ۋاقىت ءوزىم بە؟

 

سىزگە. ءىىى-ولەڭ

سىزبەن بىرگە جۇرگەن ۋاقىتتىڭ

مولدىرەگەن تامشىداي،

جاۋدىرەگەن بوتانىڭ كوزىندەي مونشاقتارىن

ۇلبىرەگەن شالىدەي جۇرەگىمە وراپ،

جان ادامعا كورسەتپەي تىعىپ قويعام.

 

جالعىز قالسام جان ادامعا بىلدىرمەي

سونى عانا الدانىش قىپ وتىرار ەدىم.

قارا ماقپال ءتۇننىڭ جانارىنداي ايدىڭ ساۋلەسىنە،

شام جارىعىنا ويناتىپ،

شاشۋ ەتىپ شاشار ەدىم:

 

تۇنگى قالا اسپانىنداعى كوڭىلدى فەيەرۆەرك پە;

تەڭىز تابانىنداعى وتتى تەترا بالىقتارىنىڭ سالتانات ءبيى مە;

ۇستا بالعاسىنىڭ استىنداعى شوق ۇشقىندارى ما;

ءسىزدىڭ ءشايى كويلەگىڭىزدىڭ ەتەگىن كومكەرگەن جىلتىراق اشەكەيلەر مە؟..

ايتەۋىر، الەم نۇرعا شوماتىن.

 

نۇرعا شومىپ وتىرىپ كۇلەر ەدىم -

تاپقانىم ءۇشىن قۋانعانىم با؟

جىلار ەدىم -

جوعالتقانىم ءۇشىن وكىنگەنىم بە؟

ساعىنار ەدىم -

ساعىنىش جاسىن كوكتەمگى سەرگەك جەلدىڭ ءوزى قۇرعاتىپ ۇلگەرە الماس ەدى.

 

بىرتە-بىرتە جان ازابى اينىماس دەرتكە الماساتىن.

دەرت مەنىڭ ماڭگىلىك تىنشىمايتىن قيماس انىمە اينالاتىن.

تىنشىماي، تىنباي، ۇزدىكتىرىپ، ءۇزىلتىپ شىرقالىپ جاتاتىن.

 

سول ساتتەگى اسەرشىل جۇرەكتىڭ كۇيىن ايتساڭىزشى:

سىعان گيتارىنىڭ اۋەزدى ىشەكتەرىندەي مە;

بۇلبۇلدىڭ كومەيىندەگى نازىك بۇلكىلدەي مە;

گۇلمەن ويناعان كوبەلەك قاناتىنىڭ تەربەلىسىندەي مە;

ءسىزدىڭ قاس قاعىسىڭىزداي ما؟

 

...سىزبەن بىرگە جۇرگەن ۋاقىتتىڭ

مولدىرەگەن تامشىداي،

جاۋدىرەگەن بوتانىڭ كوزىندەي مونشاقتارىن

ۇلبىرەگەن شالىدەي جۇرەگىمە وراپ، ايالاپ ساقتاپ ءجۇرمىن.

 

جان ادامعا كورسەتپەيمىن.

جان ادامعا بىلدىرمەيمىن.

تەك ءوزىڭىز كەلسەڭىز كورسەتەم.

تەك ءوزىڭىز كەلسەڭىز بىلدىرەم.

 

ميلوستا تۋعان ۆەنەرا

«اق مارماردەن قاشالعان

ءتاڭىرىنىڭ سۇلباسى».

ءتاڭىرى سوندا...

قاشاننان،

ءتاڭىرى سوندا ۇرعاشى؟!

 

ەركەلىك كەرنەپ بويىڭدى،

قارايسىڭ انتەك ۇزىلە.

سەنى كىم قولدان ايىردى،

قولى جەتپەستىڭ ءبىرى مە؟

 

جانىڭدى جەگەن ويىڭدى،

بايلايسىڭ ءۇنسىز تىلىڭە.

سەنى كىم تىلدەن ايىردى،

ءتىلى جەتپەستىڭ ءبىرى مە؟

 

نە مولدىرەگەن كوزىڭدە،

جۇزىڭە تۇنعان مىڭ سۇراۋ؟

تاكاپپارلىعىڭدى سەزىمگە

جەڭدىرگىڭ كەلمەي تۇرسىڭ-اۋ.

 

مىندەت پە، بىراق ايتىلۋ،

سوزدەن دە بيىك بار قۇداي.

ادامعا بۇيىرمايتۇعىن

ءتاڭىرى مىنەز پاڭدىق-اي !

 

قالايشا ويلاپ تاپقامىز:

ءتاڭىرىنىڭ سۇلباسى -

جۇپ-جۇمساق قانا اق ءبادىز،

ءناپ-نازىك قانا ۇرعاشى.

 

بەتحوۆەن. «اي سوناتاسى»

ەلەگزىتپەسىن ەسسىز ءتۇن،

«اي سوناتاسىن» قوي، پانام:

 

ءومىر وزگەشە ايتار سىر،

ءومىر وزگەشە ايتار ءان;

 

ادىرا قالار ءسوز بەن ءتىل،

ارىدا ويىن-توي قالار;

 

تومەننەن قارا جەر قارار،

توبەڭنەن سارى اي قارار;

 

قوڭىر قونجىقتاي بۇلتتاردان

قوڭىردان قوڭىر وي تامار;

 

شام جارىعىنان دەنە ىسىپ،

قۇس قاناتىنان بوي توڭار;

 

ءاپ-ساتتە ۋىز سەزىمىڭ

اق جۇمىرتقاداي شايقالار;

 

جالپىدان قالعان كوڭىلىڭ

جالقى قالعاننان جاي تابار -

 

قايتادان، تاعى قايتادان،

«اي سوناتاسىن» قوي، پانام!

 

باۋىرىما

ۋا، باۋىرىم!

قوبدالىق،

تاشكەندىك ءھام ولگەيلىك!

قازاقتىڭ ءبىر بالاسى

تىلدەي وسى قاعازعا

داتىن جازدى كولدەي قىپ.

 

التايداي زور ەڭسەلىم!

جارىق كۇندە جاۋ ءتيىپ،

جاتتان قۇقاي كورسە ەلىم،

قۇيىسقانىم كوتەرىلسە،

سۋىرىلار دەپ قىنىنان

ەس تۇتاتىن سەمسەرىم!

 

قارا ورمانىم!

تەلەگەي كوك تەڭىزىم!

ابادانداي اتامنىڭ،

التىن قۇرساقتى انامنىڭ

ماحابباتىنان جاراتىلعان ەگىزىم!

ءتىلىن تىعىپ اۋىزىنا،

ءدىلىن تىعىپ باۋىرىنا، 

سارى مايداي ساقتاپ وتىرعان نەگىزىم!

 

قونىسى ەكى جارىلعان،

ءورىس-وتى تارىلعان

بايتاعىم!

شالدارىنىڭ ەت جۇرەگى ەلجىرەپ،

بالالارىنىڭ تۇلىمشاعى جەلبىرەپ،

اتاجۇرتقا قاشان، قالاي قايتارىن

كىم بىلەدى؟

سوقىر، مىلقاۋ، كەرەڭ بولسا ۇلىعىم،

ارىزىمدى كىمگە بارىپ ايتامىن؟..

 

قاماۋداعى قاسقىر بوپ،

ساعىنىشىڭ تاسقىن بوپ،

سەن دە ءجۇرسىڭ،

قانشا رەت

قارا تۇندە قاجىتايداي قاشقىڭ كەپ.

مەن دە ءجۇرمىن،

قانشا رەت

قارا تۇندە ەسىگىمدى اشتىم كەپ –

جالعىز قارا كورىنسە ەمىرەنە قۇشاعىما باسقىم كەپ.

 

سەن ول جاقتا كوزىڭ جاسقا تۇنىپ ءبىر،

مەن بۇل جاقتا كوكىرەگىم ۇلىپ ءبىر،

قارعا ادىمدا قاۋىشا الماي وتىرمىز –

شەكارادا قۇلىپ تۇر.

 

ۋا، باۋىرىم!

كىلت تورەسى - جۇرەكتەگى كىلت بۇل.

اشىلمايتىن ەسىكتى توپساسىمەن جۇلىپ كىر!

قارا باسىڭ قاندى سايدا قالسا دا –  

ەمشەكتەگى بالانى ەل شەتىنە ىلىكتىر!

 

مويىنىمىزعا زامان سالعان سىناق بۇل،

ءبىر جاۋابىن ءبىز عانا تابا الاتىن سۇراق بۇل:

قۋات قىلساڭ – ءوز ەلىڭدى قۋات قىل،

سۋات قىلساڭ – ءوز جەرىڭدى سۋات قىل.

جىلاساڭ دا، كۇلسەڭ دە

وتانىڭدا جىلاپ، كۇل!

قارا باسىڭ قاندى سايدا قالسا دا –

ۇلدى جەتكىز –

«اللا جار» دەپ ارتىنان جۇگەنىڭدى لاقتىر!

 

سەنىڭ باسىڭ – نوقتالى،

مەنىڭ باسىم – وق-ءدارى:

ۇلى دالا ويانىپ، اق تاڭىمنىڭ اتقانى،

ۇل-قىزىمنىڭ شۇرقىراسىپ جاتقانى،

استانانىڭ جىمىڭ قاققان وتتارى،

ماسايراعان، ماۋجىراعان شاقتارى – 

ءبارى-ءبارى قۋانتادى،

قورقىتادى ناق تاعى.

شاڭىراعىمدا قىرىق رۋلى ۇلىس بار،

قازاقستان كوگەرسە ەكەن دەپ تىلەپ،

زار قىپ جۇرگەن جوق ءبارى.

 

جۇرتتى كورىپ ماڭايداعى بۇلىنگەن،

ۇلتتى كورىپ ءوز جانىنان تۇڭىلگەن،

سەن قورقاسىڭ ايىرىلام دەپ تىلىمنەن،

ايىرىلام دەپ دىلىمنەن.

ول قورقىنىش قورقىنىش پا،

مەن قورقام:

ايىرىلام با دەپ ەلدەن مىنا تۇرىممەن!

 

ءبارىن قازاق كوتەرگەن،

بارىنە دە ەتى ولگەن: 

قايىر كۇتپەي بىرەۋدەن يا بۇگىننەن،

قىسىلعاندا قۇدايىنا عانا جۇگىنگەن.

تەك مەملەكەتىمنىڭ بولاشاعىنان قورقامىن –

ارنەگە ءبىر جالتاقتاپ،

اركىمگە ءبىر جۇگىرگەن.

 

ۋا، باۋىرىم!

مەنىڭ جانىم، سەنىڭ جانىڭ تەگىننەن

بابالارىمنىڭ قان مەن تەرى توگىلگەن،

انالارىمنىڭ جاس پەن ءسۇتى توگىلگەن

جەرۇيىقتى ساقتاۋ ءۇشىن

قارىزعا عانا بەرىلگەن:

قارىس سۇيەم جەرىمىزدەن ايىرىلساق،

بىزگە ۇجماق بولا المايدى ءومىر دە،

بىزگە جازا بولا المايدى ءولىم دە!

 

ۋا، باۋىرىم!

قوبدالىق،

تاشكەندىك ءھام ولگەيلىك!

قازاقتىڭ ءبىر بالاسى

تىلدەي وسى قاعازعا

داتىن جازدى كولدەي قىپ.

 

اۋەلدەن-اق تاعدىرىمىز الاعاي دا بۇلاعاي،

سەن ەشكىمگە قاراماي،

ەشتەڭەگە قاراماي،

كوشىڭ تۇزە!

بۇقاراڭدى باستا، كەل.

ازاپپەن كەل، توزاقپەن كەل،

قاش تا كەل،

ۇرىم-قىرىم اس تا كەل.

كوشىڭ تۇزە!

كۇتپەسە دە ۇلىعى،

كوزى ءتورت بوپ توسقان ەل.

 

كورسەك – بىرگە،

تۋعان ەلدىڭ تويىندا

بوستاندىقتىڭ ءشاربات ءدامىن تاتايىق.

ولسەك – بىرگە،

تۋعان جەردىڭ سايىندا

قۇشاعىمىز اجىراماي جاتايىق!

 

استانا

Abai.kz