اكەڭ دە وسى جەردە ولەر ەندى،

ءتاڭىردىڭ جازۋىنا كونەر ەندى

و، جالعان، ساعىندىم عوي تىم بولماسا

الىپ كەپ ءبىر يىسكەتشى نەمەرەمدى...

(التىنبەك قورازباەۆ. «قارا شال» ءانى)

كۇندەلىكتى كۇيبىڭ تىرشىلىكپەن كوپ نارسەنى ەلەمەيتىنىمىز راس.  بىردە  ۋاقىتتى سىلتاۋراتساق، كەيدە قىسقا ءجىپتىڭ  كۇرمەۋگە كەلمەيتىنىن ايتىپ  اقتالىپ جاتامىز. قاراپايىم وتباسىلىق جىلۋعا  ءزارۋ  جاندار تەك جىلىنا ءبىر كەلەتىن مەرەكە  كەزىندە عانا  ءوز تۋىستارىنا  بولماسا دا،  قوعامعا قاجەت ەكەندىكتەرىن سەزىنەدى.

ايتۋلى مەيرام قارساڭىندا  ءبىز دە  اقتوبەدەگى  قارتتار مەن  مۇگەدەكتەر  ۇيىنە باس سۇقتىق. مەرەكەگە جينالعان  تاعدىرلاستاردىڭ قۋانىشىندا شەك جوق.   كەيبىرى  ستۋدەنتتەر  مەن   وقۋشىلار  شىرقاعان اندەرگە بيلەپ جاتىر. الايدا، بىرجولعى مەرەكە قاريالارعا پەرزەنت قامقورلىعىنىڭ ورنىن تولتىرا الا ما؟

56  جاستاعى بايعانيندىك  نايزبەك ساتقاننىڭ  مۇندا كەلگەنىنە كوپ بولا قويماپتى. 2-توپتاعى  مۇگەدەك  جان جۇمىسقا  جارامسىز بولعاندىقتان،  وتباسىلى بالالارىنا سالماق سالعىسى كەلمەگەنىن ايتادى. 

ال بولات  اتانىڭ   ەكى كوزى سۋ قاراڭعى. بۇل جەردى پانالاعانىنا 2 جىلدان اسىپتى. كىشكەنتايىنان ءاندى جانىنا سەرىك ەتكەن اقساقال از ۋاقىتتا  ءوز ورتاسىنىڭ  ماقتانىشى بولىپ ۇلگەرگەن.

بولات  مۇحانوۆ، قارتتار  مەن مۇگەدەكتەر  ءۇيىنىڭ تۇرعىنى:

-         ءبىرىنشى كوزىم قىزىلشادان كورمەي قالدى. ەكىنشىسىنەن جۇمىس بارىسىندا  ايرىلدىم. قاندىاعاشتان 15 شاقىرىم قاشىقتىقتاعى  جارىق دەگەن جەردە تۇرعام.  35 جىل شوپان بولدىم.  ءبىر قىزىم، ءبىر ۇلىم بار. ۇلىم بەلگىلى ءبىر سەبەپتەرمەن 7 جىلعا سوتتالىپ  كەتتى. قازاق حالقى قىزدىڭ قولىندا تۇرماعان عوي. سوسىن وسىندا كەلۋدى ۇيعاردىم. كەلگەنىمە 2 جىلدان استى. باستاپقىدا 2-3 اي قيىن بولدى. كوز كورمەگەندىكتەن،  اسحاناعا  جەتۋدىڭ ءوزى  مۇڭ  ەدى. قازىر ۇيرەندىم. شايىمدى ءوزىم  قۇيىپ ىشەم،  راديونى قوسىپ،  حابار تىڭدايمىن.  

ء «ان  قورجىنىمدا» زاتتىبەك كوپبوسىنۇلىنىڭ  10-عا جۋىق ءانى بار، -- دەپ اتاي ءوزىنىڭ قوڭىر داۋسىمەن ءانشىنىڭ  «بالاپان باقىت» ءانىن ورىنداپ بەردى.

تاعدىردان وپىق جەگەن قاريانى  ارام نيەتتى ادامدار دا اينالىپ وتپەپتى. ەمبى تۇرمەسىندە  وتىرعان   بالاسىن  قۇتقارام  دەپ نەسيە العان بولات زەينەتاقىسىن بانككە  بەرۋگە ءماجبۇر. ايتۋىنشا، ۋادە بەرگەن ادام ءىزىن سۋىتقانعا ۇقسايدى.  الايدا  قارتتىڭ ءۇمىتى ۇزىلگەن ەمەس.

كەلەر كۇنگە  ۇلكەن سەنىممەن قارايتىنداردىڭ ءبىرى – 41 جاستاعى  الپىسباي  نارىمباەۆ.  كوزى كورمەسە دە،  كوڭىلى  وياۋ جىگىت اعاسىنىڭ   وتباسىن  قۇرسام دەگەن  ويى بار. كەلۋ سەبەبىن سۇراعانىمىزدا ءسوزىن:  «بويداقپىن، بۇل ورتاعا نەگىزىندە وزىمە تەڭ جار ىزدەپ كەلدىم. بىراق  ازىرگە رەتى بولماي تۇر» دەپ  ازىلمەن باستادى. 27 جاسىندا تامىرى بايلانىپ وڭ  كوزى مۇلدەم  كورۋدەن قالعان. سول جاق كوزى  تەك اياق استىنداعى  جارىقتى عانا اجاراتادى. اتا-اناسىنان  15 جاسىندا ايرىلعان.

الپىسباي نارىمباەۆ، قارتتار  مەن مۇگەدەكتەر   ءۇيىنىڭ تۇرعىنى:

-         بەس اعايىندىمىز.  اۋىلدا 15 جىل ۇلكەن اعامنىڭ قولىندا تۇردىم.  كەيىن قالادا ءۇش جىل تۇردىم. بالكونعا شىعاسىڭ... كوزىڭ كورمەگەسىن سىيمايسىڭ عوي. سويلەسەتىن ادام  دا  جوق.  بۇل جەردەن وزىمە جاقىن دوستار تاپتىم.  كوڭىلىم بولىنەدى. جۇمىس تا جاساعىم كەلەدى....

قارتتار ۇيىندە كوڭىل جاراستىرىپ، جۇبايلىق باقىتقا جەتكەندەر دە بار. ولگا لىمار  مەن  گەننادي  گولۋبەنكونىڭ  ءبىر بولمەدە تۇرىپ جاتقاندارىنا كوپ بولا قويعان جوق.   مەكەمە قىزمەتكەرلەرى  وسىدان كەيىن بۇرىن قاڭعىباستىققا سالىنىپ، كۇتۋسىز  جۇرگەن گەنناديدىڭ  دەنساۋلىعى  جاقسارعانىن، ءۇستى-باسى تۇزەلگەنىن ايتادى.

اياداي بولمەدەن جىلۋلىقتىڭ لەبى ەسەدى. بىراق  ءوز وتباسىڭا   نە جەتسىن؟!  ءسوز اراسىندا  ولگا  كونستانتينوۆنا  بالالارىنا دەگەن وكپەسىن دە جاسىرمادى.

ولگا لىمار، 65 جاستا: 

-         ەكىنشى توپتاعى مۇگەدەكپىن. ءوز ەركىممەن كەلدىم. ەكى بالام بار. بىرەۋى - ماسكەۋدە، ەكىنشىسى - ورىنبوردا تۇرادى. جاعدايلارى جاقسى، بىراق  كومەكتەسپەيدى. حات جازبايدى. قوڭىراۋ شالمايدى.  ءتىپتى شەشەسىنىڭ اتى كىم ەكەنىن دە  ۇمىتىپ قالعان شىعار؟! اكەلەرى ەرتەرەكتە قايتىس بولدى. ولاردى جالعىز ءوزىم تاربيەلەپ جەتكىزدىم.

        قازىر بالالارى ۇمىتقان  كەيۋانا  قالالىق  پروكۋراتۋراعا اليمەنت  ءوندىرۋ جونىندە  ارىز دايىنداپ جاتىر. وسىلايشا، ول  بالالارىن   زاڭ الدىندا  جاۋاپقا تارتپاق.

ال بۇل جەرگە كەلگەنگە دەيىن  تۇراقتى مەكەنجايى جوق  تۇلعالارعا ارنالعان الەۋمەتتىك بەيىمدەۋ ورتالىعىندا تۇرعان  گەنناديدىڭ ءۇيسىز قالۋىنا  قارىنداسى سەبەپكەر كورىنەدى. ءىس-ساپاردا جۇرگەندە پاتەرى مەن ساياجايىن ساتىپ جىبەرىپتى.  وزىنە تاعدىرلاس، ءارى مۇڭداس جاندى تاپقان  قارت وسى كۇنىنە  دە شۇكىرشىلىك ەتەتىن سىڭايلى.

بۇگىندە قارتتار ءۇيىن بارلىعى  296  ادام تۇراقتاپ جاتىر. ونىڭ 108-ءى زەينەت جاسىنا جەتپەگەن مۇگەدەك بولسا، 188-ءى قارت ادامدار. مەكەمە  ديرەكتورى ەرمەك  بەيسقاليەۆتىڭ ايتۋىنشا، ولاردىڭ ارقايسىسىنىڭ ءوز تاعدىرى بار. ءبىرىن بالالارى  باقپاسا،  كەيبىرى - جاس كەزىندە  قاتەلىك جاساپ،  اباقتىدان سوڭ بارار جەر، باسپانا تاپپاعاندار. ەندى بىرىنەن  مۇگەدەكتىگىنە  بايلانىستى وتباسى  مۇشەلەرى باس تارتقان. ارالارىندا  كەزىندە لاۋازىمدى  قىزمەت اتقارعان  بەلگىلى تۇلعالار دا بار.

قاريالار  بۇل جەردە وزدەرىنە   بارلىق جاعداي جاسالعاندىعىن ايتادى.  بەس مەزگىل تاماقتانادى. كىتاپحانا، مەديتسينالىق پۋنكت، دەمالىس زالى مەن مەرەكەلىك شارالارعا ارنالعان سالتانات زالى بار. بوس ۋاقىتتارىندا  ەڭبەككە ارالاسۋىنا، تىگىن تىگىپ، ەتىك جاماۋلارىنا دا بولادى. جاسى جەتىپ، ومىردەن وتسە، ءوز ادەت-عۇرپىنا، دىنىنە سايكەس و دۇنيەگە ارۋلاپ  شىعارىپ سالادى. مەملەكەتتىك مەكەمەدە قانشا جەردەن ۇلدە مەن بۇلدەگە ورانىپ وتىرسا دا،   تۋعان  ءۇيىنىڭ  تۇتىنىنە، نەمەرەنىڭ  ءتاتتى  قىلىعى  مەن  وتباسىنىڭ  جىلىلىعىنا  ەشتەڭە جەتپەيتىنىن انىق ۇعادى ولار.

ر. S:   قارتتار مەن  مۇگەدەكتەردىڭ ينتەرنات  ۇيىنەن شىعىپ  بارا  جاتىپ  كوزىم ەرىكسىز   مەكەمەنىڭ  قاسپەتىنە ءتۇستى. وندا  كورنەكى  ارىپتەرمەن  «قارتتارىن قادىرلەگەن ەل باقىتتى» دەپ جازىلىپتى. جۇرەككە جىلىلىق وياتاتىن ماقال مەنى ەرىكسىز ويعا قالدىردى.  اتا-اناسىن   وسى  جەرگە اكەلەردە   بەزبۇيرەك بالالارى  باستارىن  جوعارى  كوتەرىپ  قارادى  ما ەكەن؟  قاراسا، بالالىق  ماحابباتى ويانىپ  نيەتتەرىنەن قايتار ما ەدى؟  وزدەرىن  باعىپ-قاققان،  بۇگىنگى كۇنگە جەتكىزگەن  اتا-انالارىنىڭ قادىرىن تۇسىنەر مە ەدى؟ ءاي قايدام، بايقاماعان  شىعار؟! الدە كورسە دە،  كوڭىل تۇكپىرىنە جەتپەگەن بولار؟!

جانسايا ەسماعانبەت

jansaya_ar@mail.ru

سۋرەتكە تۇسىرگەن ليليا بەليكوۆا

اقتوبە وبلىسى

Abai.kz