«قوسىلعان قوس وزەن سەكىلدەنىپ...». جايىقتىڭ قوس جىگىتى اتقا ءمىندى... ەكەۋى دە قاتارداعى كولدەنەڭ كوك اتتى ەمەس; ويى كەم، مويىنى بوس، وڭاي شاعىلار جاڭعاق تا ەمەس...

ءبىرىنشىسى - الاشتىڭ ادۋىندى ءھام ورالدىڭ وراق ءتىلدى ايتىس­كەر اقىنى، ءارى ءوز ءىنىم باۋىرجان حاليوللا. ايتىستا الدىنا تەكسىز تۇياق تۇسىرمەگەن كوپتەگەن حالىقارالىق، رەسپۋبليكالىق ايتىستاردىڭ جەڭىم­پاز-جۇلدەگەرى، «جۇمباق قىزدىڭ جانارى» («جازۋشى» باسپاسى، 2001), «نازىك بۇلت كوشىپ بارادى» (ورال، 2005), «جۇلدىز جاۋعان جارىق ءتۇن» (2012 جىل، ورال) اتتى جىر جيناقتارىنىڭ اۆتورى باۋىرجان باتىس قازاقستان وبلىسى، سىرىم اۋدانىنىڭ قوسوبا اۋىلىندا 1979 جىلى دۇنيەگە كەلدى.

«...مىنەزىم ءۇشىن وتە كوپ تاياق جەدىم. بىراق كوزبەن كورىپ تۇرعان نارسەنى قالاي بۇرمالاپ جەتكىزەسىڭ؟ جاعىمپازدىق قانىما جات...» – دەيتىن ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ تۇلەگىنىڭ جۇمىر باسىنا نە زاۋال سوقپادى دەرسىڭ؟!.

الدىمەن، حالىقارالىق ايتىستىڭ باس جۇلدەسىن يەلەنىپ، باتىس قازاق­ستان وبلىسىنىڭ سول كەزدەگى اكىمى نۇر­عالي ءاشىموۆتەن پاتەر العان باۋ­ىرجان قاليوللا ەكى جىل وتكەن­دە اياق استىنان مەملەكەتتىك باعدارلاما بويىنشا زاڭسىز پاتەر العان 72 شەنەۋنىكتىڭ قارا تىزىمىنە ءىلىنىپ، «جەمقور شەنەۋنىككە» اينالىپ شىعا كەلدى. اكىمنىڭ ۋادەلى ءۇش بولمەسىنىڭ تاباندا ەكى بولمەگە قىس­قارىپ كەتكەنىنە كوڭىلى كۇپتى بولىپ جۇرگەن اقىن «ادامنىڭ ار-وجدانىنا تيەتىن ماسەلە»-گە قاتتى قاپالاندى. سول تۇستاعى ءماجىلىس دەپۋتاتى بەكبولات تىلەۋحان: «باۋىرجان قاليوللا سياقتى اقىن سيرەك. اقىندى سىيلاۋمەن ءبىز ءوزىمىزدىڭ رۋحاني دەڭگەيىمىزدى كورسەتەمىز. اقىن قاشاندا حالىقتىڭ ءسوزىن ايتىپ كەلە جاتقان تۇلعا» – دەپ اراشا ءتۇستى. باۋىرجاننىڭ ءوزى: «پاتەرىمدى تارتىپ السا دا، ونەرىمدى تاستامايمىن» دەپ، ءتاستۇيىن شەشىمگە كەلگەندە، وبلىستىڭ جاڭا اكىمى باقتىقوجا ىزمۇحامبەتوۆ داۋعا اۋپىرىمدەپ نۇكتە قويدى...

قاشاندا ءبىر شەڭبەردىڭ اياسىنا سىيماي ويىن ەركىن جەتكىزىپ، كوبىنە جۇمىسسىز جۇرەتىن باۋىرجان قاليوللانىڭ: «اكەمنەن سەگىز جاسقا تولار-تولماس شاعىمدا جەتىم قالدىم. سودان كەيىنگى كورگەن شەشەمنىڭ بەينەتى كوز الدىمدا. ەندى قىزىق كورەم بە دەگەندە، ماڭگىلىك ۇيقىعا كەتە باردى. ەگەر مەنەن «وكىنىشىڭىز نە؟» دەپ سۇرار بولسا، «انامدى باقىتتى ەتە الماعانىم» دەر ەدىم. اللادان كەيىنگى ادامزاتتىڭ اسىلى انالار – سەندەر امان بولىڭدارشى. ءبىز سىزدەردى ايالاۋ ءۇشىن جارالعانبىز» – دەگەن جان سىرى ميلليونداعان ادامداردىڭ جۇرەگىن جىلىتىپ، جاندارىن مۇڭعا كومدى...

...كەنەت، وسىدان ءۇش جىل بۇرىنعى مامىردىڭ ءبىر مامىراجاي تۇنىندە بەتپەردە كيگەن بەلگىسىز بىرەۋلەر اقىنعا ءوز ءۇيىنىڭ الدىندا قارۋلى شابۋىل جاساپ، تراۆماتيكالىق قارۋدان وق اتىپ، ءۇش جەرىنەن پىشاقتادى. دەسە دە، اۋرۋحاناعا بارۋدان باس تارتىپ، ءۇي جاعدايىندا ەمدەلگەن باۋىرجان: «اينالىپ كەلگەندە، اللادان باسقا دوس تاپپايسىڭ. جالعاننىڭ جالعاندىعىن كورە تۇرىپ، ءوز-ءوزىڭدى الداۋدان اسقان قيانات جوق شىعار. بويىمدى تىكتەپ، كەلەر كۇنگە دەگەن ءۇمىتىمدى ۇكىلەيتىن نارسە — قۇدايدىڭ بار ەكەنىنە سەنىپ، قۇراننىڭ شىندىعىنا كوزىمدى جەتكىزىپ، پايعامبارىمىزدى مويىنداۋ سەكىلدى يسلامي سەنىمدەر...» – دەپ، ەشكىمگە شاعىم ايتپادى...

ءسوز جوق، «ايتىسقا قۋارىپ كەلىپ، قۋانىپ قايتامىن» دەگەن حاليوللا ءبارىبىر ەلىنىڭ تاعدىرىنا ەلەڭدەمەي جۇرە المادى، كوزبوياۋ جاسالعان جالعان شارۋا­لاردى; توپاس-توعىشارلاردىڭ مىسىقتىلەۋلىگىن جۇمسارتىپ ايتىپ، جانامالاپ جەتكىزدى. اقىرىندا: «قىرىمبەك كوشەرباەۆ كەتكەلى بىزدەگى مادەني سالادان ءمان كەتتى. مادەنيەتىمىز مۇگەدەك، ادەبيەتىمىزدىڭ جاعدايى ءالجۋاز كۇيگە ءتۇستى» دەگەن تۇجىرىممەن توقتاپ، دەم باستى...

اقىننىڭ كوڭىلى مەن بولمىسى الابوتەن عوي، اراكىدىك باۋىرجان: «قازىر ءومىر ءسۇرۋ امالدارىن مەڭگەرگىم كەلىپ جانتالاسامىن، جاعىنامىن، جالپاقتايمىن. ونىمنان تۇك شىعاتىن ەمەس. باسىمدى تاۋعا دا، تاسقا دا سوعامىن...» – دەپ تە قالدى...

ءيا، اقىننىڭ الاساپىران ىشكى-الەمى جايىقتىڭ تولقىندارىنداي تىنىم تاپپاي، تالاي شايقالىپ، شىرىن تولعامدار ايتتى:

1. «مەنىڭ بارلىق تاعدىرىم كونە شاھار ورالمەن، كارى وزەن اق جايىقپەن تىعىز بايلانىستى...»

2. «كوڭىلىم دالانى اڭسايدى دا تۇرادى. تاس قالانىڭ تاس باۋىر تىرشىلىگى ادامدى باۋىرمالدىقتان، مەيىرىمنەن، ودان قالسا، تابيعي شىنايى سەزىمنەن الشاقتاتىپ جىبەرەدى...»

3. «مەن، نەگىزى، قۇداي ماڭدايىما نەسىبەسىن مول جازعان اداممىن.»

...راس ەكەن. ءبىر بۇرىلىس-بۇلقى­نىستا: «مەنىڭ الاڭدايتىنىم، ايتىس ونەرىندە باتىس وڭىرىندە ءوسىپ كەلە جاتقان ورىمدەي جاستار كوپ. اتتەڭ، ماڭدايىنان سيپايتىن ادام جوق. ويىما العان جوسپارىم جەتەرلىك، قايسىسىنا ۇلگەرىپ، نە ۇقساتارىمدى ۋاقىت كورسەتەر…» - دەگەن باۋىرجان حاليوللا باۋىرىمنىڭ نەسىبەسى ءناسىپ بولىپ، وبلىستىق جاستار شىعارماشىلىق ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى ورىنتاعىنا وتىردى.

«اي-كۇنىم تۋادى وڭىمنان،

ءومىرىم تەپسە دە وزەككە.

قاسىرەت، بىلاي كەت جولىمنان،

قاشانعى تۇرامىن كەزەكتە.

مۇڭ-قايعى جانىمدى كەمىرمە،

ازاپتى سۇيەر دەپ اقىندار.

بار-جوعى بايانسىز ومىردە،

باقىتتى بولۋعا قاقىم بار!» (باۋىرجان حاليوللا)

...داۋ جوق، باۋىرجاننىڭ قۇقى تولىق، ءسوزى تۋرا. باياندى بولسىن!

...اتقا قونعان اق جايىقتىڭ تاعى ءبىر اردا ۇلى، ەكىنشى ءبىر ءىنىم – ارتۋر نىعمەتوۆ.

ارتۋر – پۋبليتسيست، ساياساتتانۋشى. 2007 جىلى باتىس قازاقستان مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تاريح فاكۋلتەتىن ءتامامدادى. ماسكەۋ ساياسي زەرتتەۋلەر مەكتەبىنىڭ تۇلەگى. شۆەتسياداعى SIPU International (ستوكگولم، 2008) مەملەكەت جانە جەرگىلىكتى باسقارۋ ينستيتۋتى مەن كونراد ادەناۋەر قورىندا (بەرلين، 2012) تاعىلىم-سىناقتارىنان وتكەن. 2008-2012 جىلدار ارالىعىندا بىرقاتار قازاق­ستاندىق جانە شەتەلدىك باق-­تار­دا جۋرناليست جانە رەداكتور قىز­مەتتەرىن اتقارعان. «نازارباەۆ ورتالىعىندا» باس ساراپشى دا بولدى.

سونىمەن قاتار، IWPR بريتان ينستيتۋتى باسىلىمىندا سوعىس جانە بەيبىتشىلىك تاقىرىپتارىندا، رەسەيلىك ەكسترەمال جۋرناليستيكا باعىتىنداعى «وازيس» ينتەرنەت-جۋرنالىندا، «نوۆايا گازەتا – كازاحستان» گازەتىندە، «استانا» جۋرنالىندا ماقالالارى جارىق كوردى.

قازاقتىڭ مۇڭ-مۇددەسىن تۋرا ايتىپ، باعىتىنان جاڭىلماعان ارتۋر ءىنىمىز 2012 جىلى «حالىق قالاۋلىسى» سىيلىعىنىڭ «ۇزدىك پۋبليتسيست» نوميناتسياسى بويىنشا لاۋرەات اتاندى. 2014 جىلدان بەرى «Smart Advice» كوممۋنيكاتسيالىق توبىنىڭ باسقارۋشى سەرىكتەسى بولىپ، جىل سوڭىندا «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ قوعامدىق ساياسات ينستيتۋتى ديرەكتورىنىڭ شتاتتان تىس كەڭەسشىسى قىزمەتىنە كىرىستى. مۇندا نىعمەتوۆكە ينستيتۋتتىڭ جوبالاۋ ىستەرى بويىنشا تاۋەلسىز كەڭەستەر بەرۋ مىندەتتەرى جۇكتەلدى.

مىنەكي، وركەني زاماننىڭ تىڭ تەتىكتەرىن تولىق مەڭگەرىپ، الەمنىڭ بىرنەشە ەلدەرىنىڭ تاجىريبەلەرىن بويىنا تەرەڭ سىڭىرگەنارتۋر نىعمەتوۆ الماتى قالاسىنىڭ تالابى زور، ءتالىمى مول سۋ جاڭا اكىمى باۋىرجان بايبەك-ءتىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى جەتەكشىلىگىنە تاعايىندالادى.

مەن بىلەتىن ارتۋر – يگىلىكتىڭ جوقتاۋشىسى، ىزگىلىكتىڭ ادامى. اتامىز قازاق: «قۇلاساڭ – ناردان قۇلا» دەيدى. الىنعان ابزال قامال – ءىنىمنىڭ شىققان بيىگىنىڭ سوڭى بولماعاي!

قاجىمۇقان عابدوللا

Abai.kz