اتا زاڭىمىزدىڭ «ادام جانە ادامزات» دەپ اتالاتىن ءىى ءبولىمىنىڭ 24-بابى، 2-تارماعىندا «اركىمنىڭ قاۋىپسىزدىك پەن تازالىق تالاپتارىنا ساي ەڭبەك ەتۋ جاعدايىنا، ەڭبەگى ءۇشىن نەندەي ءبىر كەمسىتۋسىز سىياقى الۋىنا، سونداي-اق جۇمىسسىزدىقتان الەۋمەتتىك قورعالۋعا قۇقىعى بار»، دەپ ناقتى كورسەتىلگەن. مۇنى ايتىپ وتىرعان سەبەبىمىز، قازىرگى كەزدە قازاقستاندا ءتۇرلى سالالار بويىنشا جۇمىس ىستەيتىن وتاندىق جانە شەتەلدىك كاسىپورىن، مەكەمەلەر از ەمەس. ول جەرلەردە ەڭبەك ەتەتىن ميلليونداعان ازاماتتارىمىزدىڭ ەڭبەك قۇقىنىڭ قورعالۋىنىڭ نەگىزى جوعارىدا اتالعان 24-باپتىڭ ءتورت تارماعىندا جاتىر. وسىدان باستاۋ الاتىن ارنايى زاڭدار اياسىندا ەڭبەك قۇقىنا قاتىستى داۋلار مەن ماسەلەلەر ءتۇيىنى تارقاتىلادى. ال ونىڭ ءتۇيىنىن تارقاتىپ، نۇكتەسىن قويۋ سوت قىزمەتىنىڭ قۇزىرەتىنە جاتادى. دەمەك، ەلباسى ەسكەرتپەسىنەن كەيىن قازىرگى كەزدە جوعارعى سوتتىڭ وزىندە ەڭبەك داۋلارىن شەشۋگە قاتىستى بىرقاتار قۇرىلىمدىق وزگەرىستەر قولعا الىنىپ جاتقانىنان يگى وزگەرىستەر كۇتۋگە بولاتىنداي. ياعني، ەڭبەك داۋلارىن وڭ شەشۋدە سوت قىزمەتى ەندىگى جەردە الەمدىك تاجىريبەگە ارقا سۇيەي وتىرىپ، سوت جۇيەسىندەگى ءوز جۇمىستارىن جانداندىرماق. ويتكەنى، مۇنداي قۇرىلىم مەن وسىنداي ادىسكە كوشۋ ارقىلى ءبىز الەم ەلدەرىندە كەڭىنەن قولدانىلاتىن تاجىريبەگە جاقىندايتىن بولامىز. مىسالى، جۇمىس بەرۋشى مەن جۇمىسشىلار اراسىنداعى ەڭبەك قاتىناسىنا قاتىستى داۋ-دامايلار بارلىق جەردە بار. وسى ماسەلەنى رەتتەۋدە جوعارعى سوت تاراپىنان باستامانىڭ كوتەرىلۋى وتە ورىندى. ياعني، ەڭبەك داۋىن شەشەتىن ارنايى سوت قۇرىلىمى ىسكە كىرىسسە، ەل ىشىندە كوپتەپ كەزدەسەتىن وسى پروبلەمانىڭ ءتيىمدى شەشىلۋى ارقىلى ازاماتتاردىڭ قۇقى ءادىل قورعالادى. ءباسپاسوز بەتتەرىنەن وقىپ بىلۋىمىزشە، گەرمانيادا ەڭبەك سوتىنىڭ قالاي جۇمىس ىستەيتىندىگى تاجىريبە جۇزىندە ءوزىنىڭ تيىمدىلىگىن كورسەتكەن. ەڭبەك قۇقىنىڭ داۋلى، ال ەڭبەك كودەكسىنىڭ كولەمدى بولۋى بۇل قىزمەت ءتۇرىنىڭ بارلىق سالاعا قاتىسى بولعاندىعىنان تۋىنداسا كەرەك. سوندىقتان دا، گەرمانيادا تەك قانا ەڭبەك داۋىن شەشۋگە عانا ماماندانعان سوتتار مەن سۋديالار وتە كوپتەپ كەزدەسەدى ەكەن. دەمەك، ولاردىڭ بۇل سالادا تاجىريبەلەرى دە از ەمەس دەگەن ءسوز. ال بىزدە بۇل داۋدى ازاماتتىق ىسپەن بايلانىستىرىپ قاراي بەرەتىندىكتەن، تاجىريبەسىزدىكتەن كوپ زارداپ شەگىپ جاتاتىن جاندار دا كەزدەسىپ جاتادى. ورايى كەلگەندە، قۇقىقتىق تۇرعىدان قورعالۋشى ازاماتتارىمىز تاجىريبەسىزدىك قۇربانىنا اينالماۋى ءتيىس دەگىمىز كەلەدى. جالپى، قوعامدا ەڭبەك داۋلارىن وڭتايلى شەشۋ ارقىلى ءاربىر ازاماتتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىنىڭ جاقسارا ءتۇسۋى قامتاماسىز ەتىلەدى. ناقتىلاي تۇسسەك، وتكەن جىلدىڭ ەكىنشى جارتىسىندا مەملەكەت باسشىسى ۇلكەن جيىنداردىڭ بىرىندە شەتەلدەن كەلەتىن ينۆەستورلاردىڭ ءوز ەلىمىزدە زاۋ­ىت، كاسىپورىندار سالۋى ءۇشىن زاڭنامالىق تۇرعىدان بارىنشا جاعداي جاسالۋ كەرەكتىگىن دە ناقتىلاپ تۇرىپ ايتقان بولاتىن. ءتىپتى، ولارعا سالىقتىق جەڭىلدىك قاراستىرۋدى دا ءتيىستى ورگاندارعا وڭتايلى ەتىپ شەشۋدى تاپسىردى. ال ەندى وسى ءسوز مەنىڭ قىزمەتىممەن جانە الەۋمەتتىك جاعدايىممەن تىكەلەي بايلانىستى. ول قالاي دەيسىز بە؟ مەن قىزمەت اتقارىپ جۇرگەن قۇرىلىس كومپانياسىنىڭ نەگىزگى ينۆەستورى شەتەلدىك كومپانيا بولىپ تابىلادى. ال سالىپ جاتقان عيماراتىمىز مەملەكەتتىك ماڭىزى جوعارى، الىپ قۇرىلىس نىسانى. بيىكتىگى 320 مەتر بولاتىن «ابۋ دابي پلازا» ورتالىق ازياداعى ەڭ ساۋلەتتى عيماراتتىڭ بىرىنە اينالىپ، ەنەرگوتيىمدىلىك تۇرعىسىنان گيننەستىڭ رەكوردتار كىتابىنا ەنگىزىلەدى دەپ بولجانۋدا. بۇل جەردە قازىرگى كەزدە 2 مىڭنان اسا ادام جۇمىس ىستەيدى. ەگەر مۇندا زاڭدىق نورما دۇرىس ۇيلەستىرىلمەسە، وسىنشاما ەڭبەك داۋى تۋىنداۋ قاۋپى جوعارى. قالاي دەگەندە دە، ءبىزدىڭ مىڭداعان وتانداسىمىزدىڭ ەڭبەك ەتىپ، ناپاقا ايىرىپ، وتباسىن اسىراپ وتىرعان جۇمىس ورنى شەتەلدىك ينۆەستورلاردىڭ تىكەلەي قارجىلاندىرۋىمەن جۇزەگە اسۋدا. تۋىنداعان قانداي دا ءبىر داۋلى ماسەلەنىڭ تورەلىگىن سوت ايتىپ، سوڭعى نۇكتەسىن سۋديا قوياتىندىقتان ينۆەستورلارعا كەرەگى – سوت قىزمەتىنىڭ تازالىعى، ادىلەتتىگى، تەڭ شەشىم شىعارا ءبىلۋى. مىنە، وسى قۇندىلىقتار ءبىزدىڭ سوت جۇيەسىندە ساقتالسا، ينۆەستورلار كوپتەپ كەلە باستايدى. ال ينۆەستوردىڭ كەلۋى ءبىزدىڭ ەل تۇرعىندارىنىڭ جۇمىسباستى بولۋى ارقىلى الەۋمەتتىك تۇرمىسىنىڭ تۇزەلۋى. ونىڭ جارقىن كورىنىسى ەل ەكونوميكاسىنىڭ گۇلدەنۋى دەر ەدىك. سوندىقتان دا بولار، مەملەكەت باسشىسى قازاقستان سۋديالارىنىڭ VI سەزىندە سويلەگەن سوزىندە: «ححI عاسىرداعى ۇلتتىڭ دامۋىنىڭ ماڭىزدى ولشەمى – ءمىنسىز جانە ءتيىمدى ۇلتتىق سوت تورەلىگى جۇيەسى. تاۋەلسىز جانە ادىلەتتى سوت – قۇقىقتىق مەملەكەتتىڭ نەگىزى»، دەدى. دەمەك، ونسىز الەمنىڭ بىردە-ءبىر ەلىندە، ءتىپتى، ەڭ دامىعان مەملەكەتتەردە قولايلى ينۆەستيتسيالىق احۋالدىڭ دا، ازاماتتار ءال-اۋقاتىنىڭ جوعارى دەڭگەيىنىڭ دە، قوعامنىڭ تابىستى دامۋىنىڭ دا بولۋى مۇمكىن ەمەستىگى ايقىن.

ءسابيت ولجاباەۆ،

Abai.kz