قازاقستان تاۋەلسىزدىك العان العاشقى جىلدارى اۋىل حالقىنىڭ جاپپاي قالاعا كوشۋى مەن باسپانا ماسەلەسى قاتار تۋىندادى. سوۆەت وكىمەتى كەزىندە اۋىل مەن اۋدان شەكاراسىنان ۇزاپ شىقپاعان حالىق قالالارعا كوشۋ ءۇردىسى باستالعاندا تۇرعىن ءۇي ماسەلەسىمەن بەتپە-بەت كەلىپ، قاتتى قيىندىق كوردى. العاشقى ون جىلدىقتا اۋىر دا، ماشاقاتتى كۇندەردى وتكەرگەن حالىقتىڭ جاعدايىندا ۇلكەن دەموگرافيالىق وزگەرىس بولدى. سوعىس پەن تىڭ يگەرۋ جىلدارىندا قازاق دالاسىنا كەلگەن وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ ءبىر شاما بولىگى تۋعان ەلىنە بەت الىپ، كوشىپ جاتتى. ەلىمىزدە 1989 جىلعى حالىق  ساناعىندا 16,464464  ادام تىركەلگەن بولسا، 1999 جىلى بۇل كورسەتكىش 1 ميلليون  246,1 ادامعا كەمىدى. وسىدان سوڭعى جىلداردا ەل ەكونوميكاسى قايتا كوتەرىلىپ، شەتتەن كەلگەن قانداستارىمىزدىڭ، ءارى ىشكى ءوسىمنىڭ ناتيجەسىندە، حالىق سانى كوبەيە ءتۇستى. وسى تۇستاعى باسپانا ماسەلەسىن شەشۋدەگى ماڭىزدى قادامداردىڭ ءبىرى - «قازاقستاننىڭ تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكى» اق-نىڭ قۇرىلۋى ەدى.

اتالعان بانك 2003 جىلى قۇرىلدى. 2005 جىلى قتقجب ءبىرىنشى مارتە ارالىق تۇرعىن زاەمىن بەردى. وسى جىلدان باستاپ «قازاقستاننىڭ تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكى» اق مەملەكەتتىك جانە سالالىق باعدارلامالارعا قاتىسا باستادى. 2012 جىلدان باستاپ تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكى «قولجەتىمدى تۇرعىن ءۇي – 2020» باعدارلاماسى اياسىندا «حالىقتىڭ بارلىق ساناتىنا ارنالعان تۇرعىن ءۇي» جانە «جاس وتباسىعا ارنالعان تۇرعىن ءۇي باعىتتارى بويىنشا وپەراتور بولىپ تانىلدى. 2015 جىلدىڭ باسىنان باستاپ قتقجب «وڭىرلەردى دامىتۋدىڭ 2020 جىلعا دەيىنگى باعدارلاماسى اياسىندا «حالىقتىڭ بارلىق ساناتىنا ارنالعان تۇرعىن ءۇي» جانە «جاس وتباسىعا ارنالعان تۇرعىن ءۇي» باعىتتارىن جۇزەگە اسىرىپ كەلەدى. 

بانك جۇمىس جاساي باستاعاننان 2015 جىلدىڭ 1 شىلدەسىنە دەيىن جالپى كولەمى 1 658, 9 ملرد. تەڭگە بولاتىن 766 398 شارت جاساعان.  401 ملرد. تەڭگەگە 92 366 زاەم بەرىلگەن.

حالىقارالىق رەيتينگ اگەنتتىكتەرى تاراپىنان قتقجب-نىڭ قارجى تۇراقتىلىعى راستالعان. 2014 جىلى  Moody’s جانە Fitch Ratings باعاسى بويىنشا،  ەلىمىزدەگى ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر اراسىندا ەڭ جوعارعى رەيتينگ كورسەتكىشىنە يە بولدى.

جيناقتاۋ مەرزىمى بويىنشا، بانكتىڭ دەپوزيتتىك باعدارلاماسى – 3 جىلدان 15 جىلعا دەيىن، ال تۇرعىن ءۇي زاەمىن بەرۋ مەرزىمى – 6 جىلدان 25 جىلعا دەيىنگى ۋاقىتتى  قامتيدى. تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكىنىڭ تۇرعىن ءۇي زاەمدارى بويىنشا مولشەرلەمەلەرى – ەڭ تومەنگى مولشەرلەمەلەر، 3,5%-دان 5%-عا دەيىن. 

قىزمەتتەرىن جاقسارتۋ ماقساتىندا، «بايتەرەك» ۇلتتىق باسقارۋشى حولدينگىنىڭ ەنشىلەس ۇيىمى، ەلىمىزدەگى تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق  جۇيەسىن جۇزەگە اسىراتىن جالعىز قارجى ينستيتۋتى – «قازاقستاننىڭ تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكى» اق، كەشە، 28 شىلدە كۇنى الماتىدا، نەمىستىڭ شۆەبيش حالل (Schwäbisch Hall)  بانكىمەن  ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويدى. اتالعان شارا بارىسىندا بانك وكىلدەرى ءباسپاسوز-كونفەرەنتسياسىن وتكىزىپ، تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكى ءۇشىن باۋشپاركاسسە شۆەبيش ءحاللدىڭ تاجىريبەسى اسا ماڭىزدى ەكەنىن ايتتى.

«بايتەرەك» حولدينگى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى الينا الدامبەرگەن نەمىس ارىپتەستەرىمەن كەزدەسۋىندە: «مەملەكەت باسشىسى ۇدايى جەتىلدىرىپ وتىرۋدىڭ، ەڭ جاقسى حالىقارالىق تاجىريبەنى الىپ، قازاقستانعا ەنگىزۋدىڭ، تاجىريبەسى مول مەنەدجەرلەرمەن ىنتىماقتاستىق جاساۋدىڭ قاجەتتىلىگى جايىندا بىرنەشە مارتە قاداپ ايتتى. ستراتەگيالىق جانە الەۋمەتتىك مىندەتتەردى شەشۋ ءۇشىن، ءبىز وسى جولدى تاڭداپ الدىق»،– دەپ ءتۇسىندىردى مەموراندۋمنىڭ ماڭىزىن.

ەكىنشى تاراپ – 1931 جىلى قۇرىلعان، يپوتەكالىق باسپانادان مول تاجىريبەلى باۋشپاركاسسە شۆەبيش ءحاللدىڭ گەرمانياداعى كرەديت بەرۋ نارىعىنداعى ۇلەسى 30%-عا جەتكەن. قۇرىلىس جيناق كاسساسىنىڭ شارتتىق سوماسى 274 ميلليارد ەۆرو بولاتىن الماندىق بانكتىڭ 7,4 ميلليون سالىمشىسى بار. جىل سايىن 13 ميلليارد ەۆروعا تۇرعىن ءۇي ساتىپ الۋدى قارجىلاندىرادى. بۇل كاسسا گەرمانيا ازاماتتارىنا بۇگىنگى كۇنگە دەيىن 300 ملرد. ەۋروعا جۋىق  قارىز بەرگەن. بۇل قوماقتى قاراجات 8,6 ملن. پاتەر مەن ءۇيدى ساتىپ الۋعا، جوندەۋگە جانە قۇرىلىس سالۋعا جۇمسالعان.

2014 جىلى «قازاقستاننىڭ تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكى» اق ەكى بىردەي حالىقارالىق ۇيىمنىڭ مۇشەسى بولدى. اتاپ ايتساق، ولار -  ەۋروپالىق قۇرىلىس جيناق كاسساسىنىڭ فەدەراتسياسى جانە حالىقارالىق تۇرعىن ءۇي قارجىلاندىرۋ وداعى.

ءباسپاسوز-كونفەرەنتسياسى اياسىندا، Abai.kz ءتىلشىسى قتقجب وكىلدەرىنە قاراتا: «سوڭعى ۋاقىتتا قازاقستاندا ۇلتتىق ۆاليۋتامىز تەڭگەنىڭ كەزەكتى قۇنسىزدانۋ قاۋپى كورىنىس بەردى. بۇل ءوز كەزەگىندە  قازاقستاننىڭ تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكىنە، ناقتىراق ايتقاندا وسى بانك سالىمشىلارىنا كەرى اسەرىن تيگىزبەي مە؟» دەپ ساۋال تاستادى. ءوز كەزەگىندە «قازاقستان تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكى» اق-نىڭ باسقارما توراعاسى ايباتىر جۇماعۇلوۆ: «تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكى ءوز كليەنتتەرىمەن وپەراتسيالاردى ۇلتتىق ۆاليۋتا - تەڭگەمەن جۇرگىزەدى. تەڭگە باعامى وزگەرگەن جاعدايلاردا دا بانك ءوز تاريفتەرى مەن تۇتىنۋشىلارىنا ۇسىنعان قىزمەتتەرىن قىمباتتاتقان جوق. سوندىقتان دا تەڭگەنىڭ قۇنسىزدانۋىنان بانك سالىمشىلارى الاڭداماۋى ءتيىس. بۇنداي اۋىتقۋلاردىڭ سەبەبىنەن بانكتە دە ماكرو وزگەرىستەردىڭ بولۋى مۇمكىن ەمەس»، - دەپ جاۋاپ قاتتى پورتال تىلشىسىنە. سونداي-اق جۇماعۇلوۆ قازاق جانە نەمىس ارىپتەستەرى اراسىنداعى مەموراندۋم تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق  جۇيەسىن ءارى قاراي جەتىلدىرە تۇسۋگە جاڭا مۇمكىندىك بەرەتىنىن ايتتى.

حالىقتىڭ باسپانالى بولۋى ءۇشىن ۇكىمەت تاراپىنان قابىلدانىپ جاتقان ءتۇرلى باعدارلامالارمەن قاتار قتقجب بانكىنىڭ وسى مەموراندۋم سەكىلدى شەتەلمەن ارىپتەستىگى حالىققا قىزمەت ەتسە ەكەن دەيمىز. نەمىستىڭ كولىگىن كوپ مىنەتىن حالقىمىز نەمىستەر سياقتى عۇمىر كەشەر كۇن دە الىس ەمەس شىعار. ەڭ باستىسى - قتقجب حالىققا ۇسىنىپ وتىرعان قىزمەتتەرى مەن مۇمكىندىكتەرىن ودان ءارى جانداندىرىپ، قازاقستاننىڭ كەز-كەلگەن تۇرعىنىنا قول جەتىمدى جاساسا بولعانى.

نۇرعالي نۇرتاي

Abai.kz