قىتايدا جاتىپ، قانىم باسىما شاپتى...

...مەنىڭ باۋىرىم – قازاقتىڭ بالاسى; مەنىڭ جەرلەسىم - ورالدىڭ تۋماسى; مەنىڭ ارىپتەسىم – ونەردىڭ ۇلانى، قىلشىلداعان 37 جاستاعىسىرىم مۇراتقاليەۆءتى اتا-باباسىنىڭ تۋعان توپىراعىندا، ماحاب­بات­تىڭ مەكەنى الماتى قالاسىندا كىر­مە ورىستىڭ 27 جاستاعى الەكساندر كۋزنەتسوۆ دەگەن ءبىر ساپالاعى ءولتىرىپ، ء“وزىمدى قورعادىم” دەپ، نەبارى 1,5 جىلعا جەڭىلدەتىلگەن تارتىپپەن “جازالانىپتى”...

قازاق قازا تاپتى. ءوز اجالىنان ەمەس، كىرمەنىڭ قولىنان جان ءتاسىلىم ەتتى...

سويتسەك، ادام ولتىرگەن الگى قىلمىس­كەر الەكساندر كۋزنەتسوۆ دەيتىننىڭ اتا­سى ىشكى ىستەر قىزمەتىنىڭ گەنەرالى ەك­ەن. بارلىق الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن باق قالايشا شۇعىل قيمىلداپ، مار­قۇم سىرىم مۇراتقاليەۆتىڭ اتىن ال­دىن-الا ادەيى بىلعاپ-قارالاپ، سوت باستالماي تۇرىپ-اق ونىڭ جاقتاستارىنا قىسىم جاساعانى­نىڭ سەبەبى بەلگىلى بولدى. ورىستىڭ قاقپاس گەنەرالى بار كۇش-قۋاتى مەن تانىستارىن قوسىپ، قىلمىسكەر نەمەرەسىن تۇرمەدەن ساقتاپ قالۋعا تىرىسقان!..

جوق! ءبىز بۇعان جول بەرمەيمىز! جول بەرسەك - بۇل قاسىرەت ەرتەڭ ءاربىر قازاق­تىڭ ۇيىنە كەلۋى مۇمكىن! سوندىقتان، سى­رىم مۇراتقاليەۆتىڭ ارۋاعىن قورلاماي، اتىن ارداقتاپ-اقتاپ الۋعا بەل شەشە كىرىسكەن قازاقتىڭ قايسار ۇلى مۇحتار تايجاندى جۇرەگىندە نامىسى وشپەگەن ءاربىر قازاق ءسوزسىز قولداۋى كەرەك!

سونىمەن قاتار، كۇنى كەشە عانا قاز­اق­تىڭ جەرىندە ءجۇرىپ، وزبەك شەكاراشى­سى­نىڭ وعىنان قازا تاپقان 7 بالانىڭ اكەسى، مەنىڭ تاعى ءبىر قازاعىم –ءۋاليحان احمەتوۆءتى: ء“ار قازاق مەنىڭ جالعىزىم” دەپ شىرىلداعان قوعام بەلسەندىسى داۋرەن بابامۇراتوۆ باۋىرىمدى كەۋدەسىندە جانى بار ءاربىر قازاق قىزۋ قولداۋى كەرەك!

...ەڭ الدىمەن، ادام ءولىمى ورىن العان وقيعانىڭ باستى سەبەپكەرى الەكساندر كۋزنەتسوۆتىڭ ءىسىن قازاق قوعامى ءجىتى قاداعالاپ، اۋىر جازا الۋىنا ىقپال ەتۋى كەرەك! قىلمىسكەردى بوستاندىققا جىبەرگەن الماتى قالاسىنىڭ مەدەۋ اۋ­داندىق ىشكى ىستەر ءبولىمىنىڭ ءتيىستى قىزمەت­كەرلەرى جۇمىستان بوساپ، جازالانۋى كەرەك.

ەكىنشىدەن، قازاق قوعامىندا ۇلىورىس­تىق ارام پيعىلداردىڭ ءورىس الىپ با­را جاتقاندىعىن ۇلتتىق قاۋىپسىزدىڭ كومي­تەتى تەرەڭ زەردەلەپ، مەيلىنشە قاتاڭ سۇزگى جاساپ، اركىمدى ءوز ورىنىنا قويۋعا تيىس! بۇگىن قيمىلداماساق، ەرتەڭ كەش بو­لادى! بۇل سوزىمىزگە دالەل – ورىس بيلى­گىنىڭ“بالتىق جاعالاۋ ەلدەرىنىڭ تاۋەلسىزدىگى - زاڭسىز” دەگەن ماعىناداعى ساندىراعى!

ۇشىنشى­دەن، ورىس باسشى­لىعى­نىڭ كور­گەن­سىزدىگىن كوزىنە باسقان ليتۆا پرە­زيدەنتى داليا گريباۋسكايتەنىڭ سالي­قالى جاۋابىنان كەيىن كرەملدىڭ اسى­راندى، ساسىق قاندەنى ۆلاديمير جيرينوۆ­سكيدىڭ اۋىزىنان شاشىراعىن تۇكىرىگىنە ءوزىن شاشالدىرۋدىڭ قامىنا كىرىسۋ كەرەك.

تورتىنشىدەن، ادام قۇقىقتارى جونىن­دە­گى حالىقارالىق بيۋرونىڭ قازاق بولىم­شەسىنىڭ باسشىسى (بۇرىن ءوزى دە ادام ولتىرگەن) ەۆگەني ءجوۆتيستىڭ قاپىدا قازا تاپقان قازاق سىرىم مۇراتقاليەۆتىڭ قۇقىن اياققا تاپتاپ، قولىنا پىشاق ۇستاعان ورىس الەكساندر كۋزنەتسوۆتىڭ قۇقىن قىزعىشتاي قورعاۋ سەبەبىن قازاق قوعامى بەلسەنە قاتىسىپ، ەگجەي-تەگجەيلى زەرتتەپ، ەۆگەني ءجوۆتيستى جاۋاپقا تارتۋى كەرەك. بۇل ءىستىڭ انىق-قانىعى راستالعانشا، ادام قۇقىقتارى جونىندەگى حالىقارالىق بيۋرونىڭ قازاق بولىمشەسىن قارجىلاندىراتىن حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ اقشالارى توقتاتىلىپ، ەسەپ-شوتتارى جابىلۋ كەرەك.

بەسىنشىدەن، قازاق ۇلتىنىڭ قۇقى بۇزى­لىپ، ۇلى قازا تاپقان قوس ءىستى قاز­اق ۇلتىنىڭ اردا ازاماتى مۇحتار شاحان­وۆ اعامىز باسقاراتىن «ۇلتتىق كەڭەس» مىقتاپ باقىلاۋىنا الۋى كەرەك.

جانە...

مۇحتار تايجان باۋىرىم ايتپاقشى: “...سىرىمنىڭ اعاسى سوتتا نەگە جالعىز تۇردى؟ بۇنداي جاعدايدا ءبىر-بىرىمىزگە قولداۋ كورسەتپەسەك، بۇنداي وقيعالار جالعاسا بەرەدى. ال ەگەر بىرلىگىمىزدى كورسەتە الساق، كەلەسى رەت ويلانار، “اي، مىنالارعا تيىسۋگە بولمايدى ەكەن”، دەپ. سوندىقتان، كەزەكتى سوتتىڭ وتىرىسىنا قازا تاپقان جىگىتتىڭ وتباسىمەن بىرگە بارىپ، مورالدىك قولداۋ كورسەتەيىك، اعايىن!”

اينالايىن جان باۋىرلارىم، ءار قازاق ءۇشىن قالقان بولايىق!

قاجىمۇقان عابدوللا

Abai.kz