رامازان ايىندا العاش ورازا تۇتۋشىلار، بولماسا، بۇرىننان ساۋالىنا جاۋاپ تابا الماي جۇرگەن جاندار سۇراقتارىنا عالامتوردان، اسىرەسە، الەۋمەتتىك جەلىلەردەن جاۋاپ ىزدەيدى. سوندىقتان، راقىمى رامازان ايىندا قمدب-نىڭ نايب ءمۇفتيى، «نۇر استانا» ورتالىق مەشىتىنىڭ باس يمامى ناۋرىزباي قاجى تاعانۇلى ەلوردالىق «استانا اقشامى» گازەتىنىڭ رەداكتسياسىنا كەلىپ، وقىرماندارمەن تىكەلەي تىلدەستى. ەڭ كوپ قويىلاتىن ساۋالداردى ىرىكتەپ، نازارلارىڭىزعا ۇسىنىپ وتىرمىز. 

– «وتىز كۇن ورازا» دەپ جاتۋشى ەدى، بيىلعى ورازا نە ءۇشىن 29 كۇن؟

– بيسميللياحي راحماني راحيم! الەمدەردىڭ راببىسى جاراتۋشىمىز اللا تاعالاعا سانسىز ماداق. سۇيىكتى پايعامبارىمىز مۇحاممەدكە (س.ع.س.) اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن. اللا بۇيىرسا، ون سەگىزىنشى ماۋسىم كۇنى ورازا باستالادى. جالپى مۇسىلمان كۇنتىزبەسىندە كۇن ساناۋ كەشتەن باستالادى. مىسالى ءۇشىن كۇن باتىپ، اي كورىنگەننەن كەيىن ءبىرىنشى كۇن بولىپ ەسەپتەلەدى. ون جەتىنشى ماۋسىم كۇنى كەشتە رامازان ايى كىرەدى. سول كۇنى تاراۋىق نامازىن وقۋمەن رامازان ايىن قارسى الامىز. قىسقاسى، ايدىڭ تۋىمەن ورازانى باستايمىز. بيىلعى ورازانىڭ 29 كۇن بولاتىن سەبەبى، كەلەسى جاڭا اي جيىرما توعىز كۇننەن كەيىن كورىنەدى. پايعامبارىمىزدىڭ حاديسىندە «كىم دە كىم جاڭا تۋعان ايدى كورسە، سول ادام اۋزىن بەكىتسىن» دەيدى. ياعني، ون جەتىسى كۇنى كەشتە ايدى كورگەن ادامنىڭ ون سەگىزى كۇنى اۋزى بەرىك بولسىن دەگەن ءسوز. مۇسىلمان كۇنتىزبەسى بويىنشا رامازاننان كەيىنگى اي – ءشاۋال ايى. تاعى دا پايعامبارىمىزدىڭ حاديسىندە ء«شاۋال ايىنىڭ تۋعان ايىن كورگەن ادام اۋزىن اشسىن» دەگەن. سوندىقتان جاڭا اي تۋعاندا اۋىز بەكىتىپ، كەلەسى جاڭا اي تۋعاندا اۋىز اشامىز. «ەگەر اۋا رايىنىڭ قولايسىزدىعىنا بايلانىستى اي كورىنبەسە، وندا ورازانى وتىز كۇنگە تولتىرىڭدار» دەگەن دە حاديس بار. قازىر، قۇدايعا شۇكىر، تەحنولوگيانىڭ دامىعان ۋاقىتى، قانداي جاعداي بولسا دا مەزگىلدىك قۇبىلىستاردى ناقتى انىقتاي الادى. مىنە، 29 كۇن ورازا – سونداي ناقتى ەسەپ.

ءبىرجان مۇحامەتجانۇلى: اسسالامۋ الەيكۋم! ورازا تۇتقان ادام تۇكىرىگىن جۇتسا، جۋىنسا، ورازا بۇزىلا ما؟ جالپى ورازا قانداي جاعدايدا بۇزىلادى؟

– تۇكىرىكتى جۇتسا، ورازا بۇزىلمايدى. بىراق ونى جيناپ جۇتۋعا بولمايدى. قازاق «اۋىزدان شىققان تۇكىرىك، قايتىپ جۇتساڭ ماكرۋح» دەمەي مە. «تۇكىرىگىمدى جۇتىپ قويمايىن» دەپ ويلاماي، كۇندەلىكتى قالاي جۇرەسىڭ، سولاي جۇرسەڭ، تۇكىرىك تە جينالمايدى. ال ەندى ورازانى بۇزاتىن نارسەلەر – ءىشىپ-جەۋ، اۋىزدى تولتىرىپ قۇسۋ، جىنىستىق قاتىناسقا ءتۇسۋ. تاڭنان كەشكە دەيىن وسى نارسەلەردەن تىيىلۋ كەرەك. مىنا ماسەلەنى ۇمىتپاۋىمىز شارت – كەز كەلگەن سەبەپپەن ءناپسىنىڭ ىعىنا قاراي جىعىلىپ، تۇتقان ورازانى بۇزۋ دۇرىس ەمەس. ورازانىڭ ءاربىر سەكۋندى قىمبات.

گاۋھار پەرنەەۆا: دەنساۋلىعىنا بايلانىستى ورازا تۇتا الماعاندار نە ىستەسە بولادى؟

– جالپى اۋرۋ سەبەپتەرىمەن ورازا ۇستاي الماعان ادام «پيديا ساداقاسىن بەرسىن» دەيدى قۇراندا. ياعني، ءبىر كۇندە ءبىر ادامعا اۋىزاشار بەرىپ، تاماعىن تويدىرىپ، وسىلاي وتىز كۇن بويى جالعاستىرىپ، ورازانىڭ ساۋابىن يەلەنەدى. پيديا ساداقاسىن وتەۋ ءۇشىن، ارينە، ءوز قولىڭمەن تاماقتاندىرۋ مىندەت ەمەس. قازىر ءبىر ادام تويىپ تاماقتانۋعا قانشا اقشا جۇمسايدى، سونشا اقشانى ساداقا قىپ بەرسە بولادى.

الماس سىرعاباي: ورازامەن قاتار وتىز كۇن بويى وقىلاتىن تاراۋىق نامازى تۋرالى ايتا كەتسەڭىز…

– تاراۋىق نامازىنىڭ ۇكىمى مۋاككاد سۇننەت دەيدى. ياعني، بەكىتىلگەن، پايعامبارىمىز، ساحابالار قاتتى ۇستانعان سۇننەت بولىپ ەسەپتەلەدى. ساۋابى ۇلكەن سۇننەتتەن باس تارتۋ دۇرىس ەمەس، بىراق «كىمدە-كىم تاراۋىق نامازىن وقىماسا، وعان كۇنا جازىلادى» دەگەن ۇكىم جوق. تاراۋىق ءسوزىنىڭ ماعىناسى – دەمالىس دەگەن ءسوز. سوندىقتان كەز كەلگەن ادام تاراۋىق نامازىن وقىسا ساۋاپ، وقىماسا كۇنا جازىلمايدى.

ۇلمەكەن ەسكەندىروۆا: سىزگە حابارلاسىپ وتىرعان سەبەبىم، ءۇش بالا تاربيەلەپ وتىرعان، جۇمىسسىز انامىن. جىل سايىن ورازا تۇتامىن. بالالارىم دا وتە دارىندى، قابىلەتىنىڭ ارقاسىندا ەلباسى اتىنداعى مەكتەپتە وقيدى. سول بالالارىم پاراكتيكاسىن قىزىلوردادا وتكىزۋى كەرەك ەكەن. سوعان جولاقى تاپپاي، قينالىپ وتىرعان جايىم بار. سىزدەر كومەكتەسە الاسىزدار ما؟

– ارينە، كومەكتەسەمىز. ءسىز نەمەسە بالالارىڭىز «نۇر استانا» مەشىتىنە كەلىپ، مەنىڭ اتىما ءوتىنىش جاساپ، قاي كەزدە جولعا شىعاتىنىن انىقتاپ ايتىپ بەرسەڭىزدەر، بيلەتتەرىڭىزدى الىپ بەرۋگە كومەكتەسەمىز.

گۇلنار وتەشوۆا: ورازا ۇستاۋعا ءاربىر ادام دايىن بولا بەرمەيدى عوي، ءبىرىنشى رەت ورازا ۇستاعىسى كەلگەن ادام باسىندا، ورتاسىندا، سوڭىندا ءۇش كۇن، ءۇش كۇننەن ۇستاسا بولا ما؟

– ساۋالىڭىزعا راحمەت. ورازا ۇستاۋ – رامازان ايىندا پارىز. سوندىقتان ءبىر اي ورازانى تولىق ۇستاۋ كەرەك. باسقا ايلاردا، مىسالى شاعبان، ەرەجەپ ايلارىنىڭ باسىندا، ورتاسىندا، سوڭىندا ءبىر كۇن، ەكى كۇن دەپ ۇستاۋعا بولادى.

كەنجەكەي توقتامۇرات

Bnews.kz