اششىبۇلاقتاعى سوڭعى قوڭىراۋ جاڭا مەكتەپتە ءوتتى

اششىبۇلاقتاعى سوڭعى قوڭىراۋ جاڭا مەكتەپتە ءوتتى
بۇرىنعى قاپال، بۇگىنگى اقسۋ اۋدانىنىڭ ەڭ شالعاي ەلدى مەكەندەرىنىڭ ءبىرى، كوگىلدىر تاۋلار مەن اساۋ وزەندەر ورنەكتەگەن ولكەدە ورنالاسقان اششىبۇلاق اۋىلىندا 74 جىلدان سوڭ وسى زامانعى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە لايىقتالىپ سالىنعان، قوس قاباتتى، وقۋشىلاردىڭ ساپالى ءبىلىم الۋى مەن ۇستازداردىڭ جەمىستى ەڭبەك ەتۋىنە قاجەتتى جاعدايلاردىڭ بارلىعى جاسالعان جاڭا مەكتەپ وقۋ جىلىنىڭ سوڭعى قوڭىراۋىنا ارنالعان سالتانات كەزىندە وقۋشىلار ءۇشىن ەسىگىن ايقارا اشىپ،  اۋىل تۇرعىندارىن ۇلكەن قۋانىشقا بولەدى. شىنىن ايتۋ كەرەك، بۇگىندە اۋدان ورتالىقتارىنان الىستا قونىستانعان شاعىن اۋىلدارداعى ءبىر كەزدەردەگى كلۋبتاردىڭ، كىتاپحانالاردىڭ، توقەتەرىن ايتقاندا رۋحاني وشاقتاردىڭ بارلىعىن مىندەتىن مەكتەپ اتقارادى. اششىبۇلاقتا دا وسىلاي. سوندىقتان بۇگىندە قيىن-قىستاۋلى جىلدارى دا تۋعان جەرلەرىنەن تابان اۋدارماعان  100-دەن استام،وتباسى مەكەندەيتىن اششىبۇلاقتاعى مانشۇك مامەتوۆا اتىنداعى ورتا مەكتەپتى «شالعاي اۋىلدىڭ شىراعى» دەپ اتاساق، ارتىق بولا قويماس. شاعىندىعىنا قراماستان، ەلىمىزگە ەسىمدەرى جاقسى ءمالىم عالىمدار مەن جازۋشىلاردى، قۇرىلىسشىلار مەن سپورتشىلاردى، ونەر ادامدارىن قاناتتاندىرعان، سونىسىمەن-اق باسقالاردان ەڭسەسى بيىك ەلدى مەكەندەگى ەل-جۇرتتى عانا ەمەس، قازىرگى كەزدە ەلدەن الىستا جۇرگەن اششىبۇلاقتىقتاردى دا ەلەڭدەتكەن قۋانىشتى وقيعاعا اۋىلدىڭ تايلى-تۇياعى ءبىر كىسىدەي قاتىستى. بۇگىندە ەلىمىزدىڭ باسقا وڭىرلەرىندە تىرلىك كەشىپ جۇرگەن ازاماتتار دا جەرلەستەرىنىڭ قۋانىشىن بولىسۋگە ات ارىتىپ، سالەم-ساۋقاتتارىن ارقالاپ جەتىپتى. اۋدان اكىمى اسكەربەك دۇيسەمباەۆ، اۋداندىق ارداگەرلەر كەڭەسىنىڭ توراعاسى نۇربەك قاسىمبەكوۆ، وبلىستان ارنايى كەلگەن وكىل – الماتى وبلىستىق قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى حاتشىلىعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى عابيت تۇرسىنباي جانە تاعى باسقا لاۋازىمدى تۇلعالار دا التىن ۋاقىتتارىن ءبولىپ، جاڭا ءبىلىم شاڭىراعىنىڭ پايدالانۋعا بەرىلۋ سالتاناتىنا جينالعانداردىڭ كوڭىل-كۇيىنە ورتاقتاستى.
اششىبۇلاق اۋىلىندا العاشقى ءبىلىم شاڭىراعىنىڭ ىرگەتاسى 1935 جىلى قالانىپ، سول جىلى باستاۋىش مەكتەپ اشىلىپتى. سودان بەرگى ۋاقىتتا مارتەبەسى باستاۋىش، ورتالاۋ جانە نەگىزگى، ورتا مەكتەپ بولىپ بىرنەشە رەت اۋىسقان ءبىلىم شاڭىراعىنا «شىعىستىڭ قوس شىنارى» اتانعان قازاقتىڭ قاھارمان قىزدارىنىڭ ءبىرى مانشۇك مامەتوۆانىڭ ەسىمى بەرىلگەن. دەگەنمەن، شالعايدا جاتقاندىقتان بولار، سول جىلدار بارىسىندا  اۋىلعا باسقا ەلدى مەكەندەردەگىدەي بىرنەشە قاباتتان تۇراتىن مەكتەپ عيماراتى بۇيىرماپتى. ءبىلىم شاڭىراعىن سالۋعا قاتىستى سوڭعى تالپىنىس كەزىندە، وسى جاڭا ءبىلىم شاڭىراعىنىڭ ورنىندا قازىلىپ قويىلعان قۇرىلىس الاڭىنداعى جۇمىستار ەندى باستالادى دەپ جۇرگەندە كەڭەستەر وداعى كۇيرەپ، «بالاپان باسىنا، تۇرىمتاي تۇسىنا» كەتكەن الماعايىپ زامان كەلىپ، جاڭا ءبىلىم شاڭىراعى بولار كۇندى توسىپ جۇرگەن جۇرتتىڭ ءۇمىتى ءسونىپ قالعان-دى. الايدا، سول اۋىرتپالىقتى وتپەلى جىلداردا دا اۋىلدىڭ ىرگەسى سوگىلگەن جوق. تىپتەن سوڭعى كەزدەرى قايتا ورالىپ جاتقاندار بار. سونىڭ ارقاسىندا مەكتەپتە وقيتىن بالالار سانى جۇزدەن تومەندەپ كورمەپتى.
اقىرى اششبىۇلاقتىقتار اڭساي كۇتكەن ايتۋلى كۇنگە قول جەتكىزەتىن ءسات ەلباسىنىڭ جارلىعىمەن قولعا الىنعان «100 مەكتەپ پەن 100 اۋرۋحانا» باعدارلاماسى اياسىندا مۇمكىن بولدى. اۋدان اكىمىنىڭ وبلىستاعى ءبىلىم سالاسى جەتەكشىلەرىن الىستاعى اۋىلعا ەرتىپ كەلىپ، توبەسى تىرەۋلەردىڭ كۇشىمەن عانا قالت-قۇلت ەتىپ تۇرعان ءبىلىم شاڭىراعىن كورسەتىپ،  ونداعى قارادومالاقتاردىڭ بۇرىنعى جانە سوڭعى جىلدارداعى جەتىستىكتەرىن جاريالاپ، بىلىمگە قۇشتارلىقتارىن دالەدەپ ءجۇرىپ ءسوزىن وتكىزگەنىنىڭ ارقاسىندا، وبلىس اكىمىنىڭ قاراپايىم حالىق جاعدايىن ءبىرىنشى كەزەكتە ويلايتىندىعى، اۋىل دەگەندە كوڭىلىنىڭى الابوتەندىگى ناتيجەسىندە تاۋ بوكتەرىندەگى اۋىلدا ءسانى مەن سالتاناتى كەلىسكەن، وزىق ۇلگىدەگى وقىتۋ تەحنولوگيالارىمەن جابدىقتالعان، كومپيۋتەرلىك سىناپقا دەيىن سۋ جاڭا تەحنيكالارىمەن قامتامسىز ەتىلگەن قوس قاباتتى مەكتەپ ءبىر جىلدا سالىنىپ ءبىتىپ، پايدالانۋعا بەرىلدى. ءبىلىم شاڭىراعىنا 256 ملن تەڭگە جۇمسالىپتى. 180 وقۋشىعا ارنالعان مەكتەپتە بۇگىندە 102 وقۋشى وزدەرىنىڭ وقۋ جىلدارىن سۋ جاڭا ءبىلىم وشاعىندا اياقتاعالى وتىر اۋىلعا اكەلەتىن جولمەن ەلدى مەكەن جانىنداعى بەلتوعانعا كوتەرىلگەندە  اۋىلدان ءبىرىنشى بولىپ جاسىل شاتىرلى، سالتاناتى كەلىسكەن مەكتەپ كوزگە شالىنىپ، تۋعان جەرىن اڭساپ جەتكەندەردىڭ جۇرەگىن جىلىلىققا بولەپ، ساعىنىشىن سىزداتا تۇسەتىندەي....
25 مامىر تالدىقورعان ايماعىندا سالقىن بولدى. ال بيىك تاۋلار ورتاسىنداعى اششبۇلاقتاعى تاڭعى ىزعار جەڭىل-جەلپى بارعان بىزدەردى ءبۇرىستىرىپ جىبەرگەنىمەن، مەكتەپ اۋلاسىنا جينالعان جۇرتشىلىق جۇزىندەگى قۋانىش پەن كوزدەرىندەگى مەيىرىم سۋىقتى بىردەن ۇمىتتىردى. ءبىزدى وسى ءبىلىم شاڭىراعىن ءبىراز جىل باسقارعان، قازىرگى كەزدە دە ءبىلىمى مەن بىلىگىن شاكىرتتەرىنە ۇيرەتۋدى تابىستى جالعاستىرىپ كەلە جاتقان نۇسىپبەك جيەنتاەۆ، اقسۋ اۋداندىق ارداگەرلەر كەڭەسىنىڭ توراعاسى نۇربەك قاسىمبەكوۆ  قارسى الدى. سول جەردە قۇشاقتارى القىزىل شۇعىنىق گۇلگە تولى وقۋشىلار سالتاناتتى ساپ تۇزەپ، مەملەكەتىمىزدىڭ ءانۇرانى ورىندالدى. كوكبايراققا كوز تىگىپ، ەلگە قوسىلىپ ءانۇراندى جىگەرلەنە شىرقاپ تۇرعان وقۋشىلارعا قاراپ، ولاردىڭ كۇنى ەرتەڭ-اق قازاقستاننىڭ بولاشاعى ءۇشىن بويىنداعى بارىن ايامايتىن ازاماتتار بولاتانىنا دەگەن سەنىم ارتا ءتۇستى. ويتكەنى، ولاردىڭ جۇزىندە شىنايىلىق بار، ەرتەڭگە دەگەن سەنىم ۇشقىنى الاۋلاپ تۇر. جۇرتشىلىق الدىندا اۋدان اكىمى، اۋداندىق اقساقالدار القاسىنىڭ توراعاسى،  وبلىستان كەلگەن وكىل جانە  بايىرعى مۇعالىمدەر ءسوز الىپ، اششىبۇلاقتىقتاردى وقۋ جىلىمەن قوسارلانا كەلگەن قۋانىشپەن قۇتتىقتادى. وقۋشىلار وزدەرىنىڭ العاشقى ولەڭدەرىن وقىدى. ولار مەكتەپكە، اۋىلعا، وتانعا ارنالعان بالاۋسا جىرلارى ارقىلى وزلەرىنىڭ الدارىندا ۇلكەن اسۋلاردىڭ كۇتىپ تۇرعانىن بايقاتتى. سول جەردە سۋ جاڭا مەكتەپ عيماراتىنىڭ كىرەبەرىسىنە كەرىلگەن جاسىل لەنتا قيىلدى. ونى قيۋ قۇرمەتى اۋدان اكىمى اسكەربەك دۇيسەمباەۆقا، اردەگەرلەر كەڭەسىنىڭ توراعاسى نۇربەك قاسىمبەوك پەن الماتى وبلىستىق قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى حاتشىلىعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى عابيت تۇرسىنبايعا بۇيىردى.
بۇدان كەيىنگى سالتانات سپورت زالىندا جالعاستى. مۇندا دا اق تىلەكتەر اقتارىلىپ، وتكەنگە وي جۇگىرتكەن ەستەلىكتەر ورتاعا سالىندى. ءبىلىم شاڭىراعىن وسىدان 20-30 جىل بۇرىن بىتىرگەندەر وزدەرىنە الىپپەنى ۇيرەتكەن العاشقى ۇستازدارى مەن بار قۋانىشتارى مەن قىزىقتارىن اۋىلداعى مەكتەپپەن بىرگە وتكىزىپ كەلە جاتقان تاجىريبەلى مۇعالىمدەرگە ارنايى اكەلگەن سىيلىقتارىن تابىس ەتتى. الماتى وڭىرىندەگىلەردىڭ سالەمىن جەتكىزگەن سايات ساۋرىقوۆتىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، تۋعان اۋىلدارىنداعى جاعىمدى جاڭالىقتان الماتىدا جۇرگەن ازاماتتاردىڭ بىردە-ءبىرى شەت قالماپتى. ولار وسىدان ونشاقتى كۇن بۇرىن باس قوسىپ، جەرلەستەرىنىڭ قۋانىشىن اتاپ وتۋگە  دەمەۋشىلىك جاساۋدى ۇيعارىپ، جاڭا مەكتەپتىڭ اشلۋ سالتاناتىندا سپورتتىڭ بىرنەشە تۇرىنەن باسەكەلەر مەن جۇيرىكتەر دوداسىن ۇيىمداستىرۋعا بەل بۋىپتى. سوعان ساي مەكتەپتەگى توي اۋىل جانىنداعى اتشاباردا جالعاستى. وبلىستىڭ بىرقاتار وڭىرلەرىنەن كەلگەن تۇلپارلار دوداسىندا الدان كورىنگەندەر مەن باسقا سپورت تۇرلەرىنەن توپ جارعانداردىڭ بارلىعىنا باعالى سىيلىقتار تاپسىرىلدى. وسىلايشا، اششىبۇلاق اۋىلىنداعى وقۋ جىلىنىڭ اياقتالۋىنا ارنالعان  سوڭعى قوڭىراۋ ۇزاق كۇتتىرگەن جاڭا مەكتەپتىڭ اشىلۋ  سالتاناتىمەن استاسىپ، ۇلكەن مەرەكەگە ۇلاستى.
جالپى بيىل الماتى وبلىسىنداعى مەكتەپتەردى بىتىرگەن وقۋشىلارلىڭ 14390-ى ۇلتتىق بىرىڭعاي تەستىلەۋگە قاتىسىپ، ۇلكەن ومىرگە قاناتتانۆۋ جولىنداعى العاشقى سىناقتارىنان وتپەك.  ولاردىڭ 280-ءى التىن بەلگىدەن، 200-ءى ايرىقشا اتەستاتتان ۇمىتكەر. وسى تالابى تاۋداي تۇلەكتەر قاتارىندا سوڭعى وقۋ جىلدارىنىڭ مەكتەپپەن قوشتاسار كۇندەرىن جاڭا مەكتەپتە وتكىزگەن اششىبۇلاقتىق جاس تۇلەكتەر بار. ولاردىڭ تالپىنىسى مەن تولقىنىسىن كورىپ وتىرىپ، ارالارىندا ەرتەڭ-اق ەسىمدەرى ەل اۋزىندا جۇرەر جىگىتتەر مەن قىزدار بارلىعىنا دەگەن سەنىمىمىز ارتا ءتۇستى. قۋانىشتارىڭىز ۇزاعىنان ءسۇيىندىرسىن دەمەكپىز، تۋعان جەرىندەگى ءار جاقسىلىقتى  جەكە باستارىنىڭ ساتتىلىگىنە  بالايتىن ۇلكەن جۇرەكتى، ىزگى تىلەكتى اۋىل تۇرعىندارىنا!

بولات اباعان، الماتى وبلىسى.