امبەباپ تراكتورعا سۇرانىس جوعارى
حالىقارالىق ماڭىزى بار شارادا جەر جىرتىپ، القاپتى يگەرۋگە قاجەتتى جاڭا تەحنيكالار قويىلعان. امبەباپ تۇقىم سەبەتىن قۇرال، كۋلتيۆاتور، تىڭايتقىش سەبەتىن تەحنيكالاردىڭ ءتۇر-ءتۇرى كورمەگە كەلۋشىلەردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىردى. ديقان قاۋىمنىڭ سۇرانىسى امبەباپ تراكتورلاردا بولدى. باعاسى كوڭىلىنەن شىعاتىن تەحنيكالاردى شارۋا قوجالىق يەلەرى سول جەردە كەلىسىم-شارت ءتۇزىپ، ساتىپ الۋعا تىرىستى.
جۋىردا ورداباسى اۋدانىنا قاراستى بادام ەلدىمەكەنىندەگى يندۋستريالدىق ايماقتا قازاق-كارىس بىرلەسكەن «Kaz Kioti» تراكتور زاۋىتى اشىلعان بولاتىن. وسى زاۋىتتان شىققان تەحنيكالاردىڭ ەگىن شارۋاشىلىعىنا قاجەتتى بارلىق تۇرلەرى كورمەگە اكەلىنىپتى.
– بيىل زاۋىتتا 40 تراكتور قۇراستىرىلدى. كۇنى بۇگىنگە دەيىن سونىڭ 23-ءىن ساتتىق. باعا جاعىنان كەلگەندە متز تراكتورلارىنان 5-6 مىڭ دوللار ايىرماشىلىق بار. ارتىقشىلىعى جانار-جاعار ماي وزگە تراكتورلارعا قاراعاندا 2 ەسە از كەتەدى. جەر جىرتادى، ەگىن ەگەدى، تۇقىم سەبۋ، ءشوپ ورۋ سەكىلدى بىرنەشە قىزمەتتەردى قوسا اتقارادى، — دەيدى «Kaz Kioti» جشس-ءى ديرەكتورىنىڭ كەڭەسشىسى ەرماحان قاراباەۆ.
تەحنيكالاردىڭ ىشىندە، تۇركيادان كەلگەن «گەنچ گيۋسان» كومپانياسى القاپتا زيانكەستەرمەن كۇرەسەتىن جاڭا تەحنيكاسىن ۇسىندى. كومپانيا وكىلدەرى سىيىمدىلىعى 2 توننالىق ءدارى سەبەتىن تسيستەرنانىڭ پايداسى كوپ ەكەندىگىن ايتادى. ونى قولدانعاننان كەيىن زيانكەستەردەن شارۋالار زارداپ كورمەيدى ەكەن. كوشەتتەرگە قۇرت-قۇمىرسقا مەن شاڭ-توزاڭ ارقىلى تارايتىن اۋرۋلاردان امان الىپ قالۋعا بولاتىندىعىنا كەپىلدىك بەرىپ وتىر.
سىرىم ەرتاەۆ، «قايىپ اتا» شارۋا قوجالىعىنىڭ جەتەكشىسى:
– قازىعۇرت اۋدانىنان كەلدىم. مال بورداقىلاۋمەن اينالىسامىز. قوجالىعىمىزدا 3 مىڭنان اسا ءىرى قارا مال بار. بۇگىنگى كورمەگە مالعا ازىق دايىندايتىن جابدىقتاردى ىزدەپ كەلدىم. كورمەنى ارالاپ ءجۇرىپ «سيلوس كوردوبا قازاقستان» جشس-ءى وكىلدەرىمەن كەڭەستىم. بىزگە قاجەتتى دەگەن قۇرىلعىنى تاپتىم. كەلىسسوز جاساستىق.
قاراكول وندىرىسىنە ينۆەستور كەرەك
قاراكول قوي شارۋاشىلىعىنىڭ وڭىردە كەنجەلەپ قالعاندىعى بەلگىلى. تەك سوڭعى كەزدە وڭتۇستىك-باتىس مال جانە وسىمدىك شارۋاشىلىق عىلىمي زەرتتەۋ ينستيتۋتى شارۋالارمەن بىرلەسە وتىرىپ، قاراكول قويىنىڭ باسىن كوبەيتۋدى قولعا الدى. ءسويتىپ، ەلتىرىدەن اسكەريلەرگە سىرت كيىم تىگۋ ءىسىن وركەندەتۋدى ماقسات ەتىپ وتىر. ال، كورمەگە عىلىمي-زەرتتەۋ ينسيتۋتىنىڭ ماماندارى قاراكولدەن دايىندالعان ونىمدەرىن اكەلگەن. الايدا، ەلتىرى مەن ءتۇرلى سىرت كيىمدەر كەڭەس داۋىرىندە جاسالعان. ولاردى ءدال وسىلاي وڭدەپ، كيىم ۇلگىسىن دايىندايتىن ازىرگە كاسىپورىن جوق دەسە دە بولادى. سوندىقتان دا ينستيتۋت مامانى جاقسىلىق ۇسىپباەۆ «ماڭىزدى ىسكە ينۆەستورلاردى تارتساق»، – دەيدى.
– مال شارۋاشىلىعىن دامىتۋدا ەتكە كوڭىل ءبولىنىپ كەتتى دە، قاراكول قويى سەكىلدى تۇقىمدار نازاردان تىس قالىپ كەتتى. دەگەنمەن، بۇل شارۋاشىلىقتىڭ بولاشاعى الدا. قازىردىڭ وزىندە مال باسىن كوبەيتۋگە شارۋاشىلىقتار قىزىعۋشىلىق تانىتۋدا. سول سەبەپتى، ەلتىرى ءوندىرىسىن دامىتۋدا مەملەكەت تاراپىنان قولداۋ بولسا ەكەن، — دەيدى مامان.
جىلىجاي ءونىمىنىڭ كورسەتكىشى جوعارى
سوڭعى جىلدارى وڭىرىمىزدە جىلىجاي ونىمدەرىن وندىرۋدە كورسەتكىش جوعارىلادى. مۇنىڭ ايعاعى، بيىل جىلىجايلاردىڭ اۋماعى 1019,2 گا جەتىپ، رەسپۋبليكالىق كورسەتكىشتىڭ 87 پايىزىن قۇرادى. جينالعان كوكونىستەردىڭ سالماعى 150 مىڭ تونناعا جەتىپتى. كورمەگە كەلگەن «Zero Max kz» جشس-ءى جىلىجاي قۇرىلىمدارىن وندىرەتىن زاۋىت بولىپ تابىلادى. ولار كەلۋشىلەرگە جىلىجايعا قاجەتتى سوڭعى ۇلگىدەگى قۇرىلعىلارىن تانىستىردى. اتاپ ايتقاندا، ولار – قۇبىرلار، پوليەتيلەن پلەنكالارى، جەلدەتكىش جۇيەسى، تامشىلاتىپ سۋعارۋعا كەرەكتى زاتتار. سەرىكتەستىك ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى سەيسەنباي تاستانوۆتىڭ سوزىنشە، جىلىجاي ءىسىن جانداندىرۋعا قازىر تولىق مۇمكىندىك بار. «شارۋالارعا جىلىجايعا كوكونىستەردى ەگۋ كەزىندە تەحنولوگيالاردى قولدانۋ، كۇتىم جايىندا كەڭەس بەرەمىز. شارۋالار تاپسىرىس بەرسە، جىلىجايدىڭ قۇرىلىسىن تولىق جۇرگىزۋدى موينىمىزعا الامىز. بۇلاردى نەسيە ارقىلى جۇزەگە اسىرۋىنا بولادى»، – دەيدى.
پولاتبەك تاستانوۆ، وبلىستىق اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسى باسشىسىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى:
– كورمەنىڭ ماقساتى عىلىمنىڭ جاڭالىقتارىن نەگىزگە الا وتىرىپ، ءونىمنىڭ ساپاسىن ارتتىرۋدى قولعا الۋ. قازىر حالىقارالىق كورمەگە شەت مەملەكەتتەردەن بولەك ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن ونىمدەرىن تانىستىرۋعا كەلگەندەر كوپ. ولار اۋىل شارۋاشىلىعىنا قاتىستى، ياعني باۋ-باقشا، جەمىس-جيدەك، تىڭايتقىشتار مەن تۇقىم شارۋاشىلىعىن قولعا العان وندىرۋشىلەر جاڭالىقتارمەن كەلدى. ال، جەرگىلىكتى ديقاندار ولارمەن ءوزارا كەلىسىمگە كەلىپ، بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋگە تىرىسىپ جاتىر.
ميلليونعا باعالانعان مال
الەمگە تانىمال «ابەردين انگۋس» اتتى ءىرى قارا مالدىڭ تۇقىمىن ەلىمىزگە الىپ كەلىپ، مال باسىن كوبەيتىپ جاتقان قوستاناي وبلىسىنان كەلگەن «نۇر جايلاۋ» جشس-ءى وكىلدەرىن كورمەدەن كەزدەستىردىك. قازىر بۇلاردىڭ بۇقاسىنىڭ ءوزى ميلليونعا باعالانادى. «ابەردين انگۋس» ەت تۇقىمدى ءىرى قارا مال الەمدە نارىقتىڭ 40 پايىزىن جاۋلاپ العان. قوجالىققا 2012 جىلى امەريكادان 1100 باس انالىق ءىرى قارانى ساتىپ الدىق. قازىر مال باسى كوبەيۋدە. بۇگىنگى كورمەگە سولاردان تۋىلعان 19-20 ايلىق بۇقالاردى اكەلدىك. بىرەۋىنىڭ سالماعى 700, ەكىنشىسىنىكى – 500 كەلى. ولار 25-30 كەلى سالماقتا تۋدى. ولاردىڭ قازىرگى نارىقتاعى باعاسى – ەتىنىڭ كەلىسى 1000 تەڭگەدەن. بىرەۋىن ساتىپ تا ۇلگەردىك. بۇل ءىرى قارانىڭ ەرەكشەلىگى قاي ءوڭىردىڭ بولسا دا تابيعاتىنا تەز بەيىمدەلەدى»، — دەيدى قوجالىقتىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى باۋىرجان قاسەنوۆ.
«ابەردين انگۋس» جشس-ءى وڭتۇستىككە بيىل وسى اسىل تۇقىمدى قارا مالدىڭ 200-دەن استامىن ساتقان. ءىرى قارادان بولەك كورمەگە اسىل تۇقىمدى جىلقىمەن اينالىساتىن شارۋاشىلىقتار دا قاتىستى. قۇنى 20 مىڭ دوللارعا باعالاناتىن جىلقىلار دا بولدى.
وزىمىزدە وندىرىلگەن…
جەمىس-جيدەكتەرىنىڭ ەرەكشە سورتتارىن ۇسىنعان شەتەلدىك جانە وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەر از بولمادى. دەگەنمەن، كەلۋشىلەردىڭ نازارىن اۋدارعان سارىاعاشتىق ەليتالىق جەمىس-جيدەكتەر مەن ءجۇزىم كوشەتتەرىن وندىرەتىن «سارىاعاش جەر سيى» جشس-ءنىڭ ونىمدەرى بولدى. سەرىكتەستىك ديرەكتورى تاناباي شىنتاسوۆ باۋ-باقشاسىنان الما، انارمەن ليمونىن الا كەلىپتى. سونىمەن قاتار، ولاردىڭ جەمىس-جيدەكتەرىنىڭ كوشەتتەرىن الۋشىلار لەگى دە كوپ بولدى.
ءوز كەزەگىندە كورمەگە قاتىسقان وبلىس اكىمى ب. اتامقۇلوۆ تا زاماناۋي ۇلگىدەگى اۋىلشارۋاشىلىعى تەحنولوگيالارىنا ءوزىنىڭ جوعارى باعاسىن بەردى. سونىمەن قاتار، الداعى بەس جىلدىقتا بۇل سالانى دامىتۋدا جاڭا ساياساتقا كوشۋ كەرەكتىگىن اتاپ ءوتتى.
وڭىردەگى سۋارمالى جەرلەردىڭ جاعدايىن جاقسارتىپ، جاڭادان سۋارمالى جەرلەردى اينالىمعا قوسۋ، ەكىنشىدەن فەرمەرلەرگە تومەن پايىزبەن بەرىلەتىن نەسيەلەردىڭ كولەمى ارتتىرۋ ماسەلەسىنە توقتالدى. سونداي-اق، ماشينا-تراكتورلىق ستانتسيالار اشۋ، فەرمەرلەرگە عىلىمي-كەڭەستىك قىزمەت كورسەتەتىن ورتالىقتار قۇرۋ قاجەتتىگىن تىلگە تيەك ەتتى.
ايگۇل كەرىمبايقىزى
Abai.kz
