ايتا كەتەيىك، قازىر ەلدە تاۋىق ەتىن شىعارۋ سيىر ەتى وندى­رى­سىنەن كەيىن ەكىنشى ورىندا. تەك وتكەن جىلدىڭ وزىندە ەل كولە­مىن­دە 3,2 ملرد.-تان اسا جۇمىرتقا، 148 مىڭ توننا قۇس ەتى ءوندىرىلىپتى. بىل­تىر ءۇش جاڭا قۇس فابريكاسى سالىنىپ، ىشكى نارىقتا تۇراق­تى­لىق­تىڭ ساقتالۋى مەن سالا دا­مۋىنا ايتارلىقتاي ىقپال ەتكەن. يگىلىكتى ءىس ناتيجەسىندە وتاندىق وندىرۋشىلەر ەل تۇرعىندارىنىڭ جۇمىرتقاعا دەگەن سۇرانىسىن 100 پايىزعا قاناعاتتاندىرعان. ءبىر قۋانارلىعى، قۇس ەتىن تۇتىنۋ­شى­لار قاتارى ارتقان سايىن ءون­دىرۋ كولەمى جىلدان-جىلعا ۇل­عايىپ كەلەدى. ماسەلەن، 2000 جىلدارى نەبارى 53,2 توننا قۇس ەتى پايدالانىلسا، قازىرگىسى 250-300 مىڭ توننا. بۇل سۇرانىس ازىرگە 50 پايىزعا عانا اقتالىپ وتىر. سوندىقتان، بيىل ەت وندى­رە­تىن ەكى-ءۇش ءىرى قۇس فابريكاسىن سالۋ جوسپارلانعان. ويلاعان ءىس كوڭىل­دە­گىدەي ىسكە اسسا، الداعى ءۇش-ءتورت جىلدا قازاقستانداعى ىشكى نا­رىق­تى وتاندىق قۇس ەتىمەن تولىق قامتۋعا مۇمكىندىك تۋماق. قۇس وسىرۋشىلەر وداعىنىڭ بولجا­مىن­شا، بيىل 5 ملرد.-تان اسا جۇ­مىرت­قا، 190,5 مىڭ توننادان اسا قۇس ەتى وندىرىلەدى دەپ كوزدەلىپ وتىر.

ال جەتىسۋ ءوڭىرى بويىنشا قۇس شارۋاشىلىعىمەن اينالىساتىن كا­سىپورىنداردا بىلتىر 57 مىڭ تون­نا قۇس ەتى، 700 ملن. 500 مىڭ جۇ­مىرتقا ءوندىرىلىپتى. وسىنداي يگىلىكتى ىسپەن شۇعىلدانىپ، ال­دىڭ­عى قاتاردان كورىنىپ كەلە جاتقان «كوگەر لتد» جاۋاپكەرشىلىگى شەك­تەۋ­لى سەرىكتەستىگى دە اتالمىش جو­باعا قاتىسۋشىلاردىڭ ءبىرى. تال­دى­قورعان قالاسىنىڭ شەت جاعىنان ورىن تەپكەن ىرگەلى كاسىپورىن 1997 جىلى قۇس فابريكاسى بولىپ قۇ­رىل­عان. سودان بەرى تالاي بيىكتى با­عىندىرىپ، الدىڭعى قاتاردان كورىنىپ كەلەدى. ولاردىڭ بۇگىنگى تىرلىگى جامان ەمەس. وعان قۇس باسى­نىڭ ءوسىپ، ءونىم كولەمىنىڭ ارتقانى دالەل. زاۋىت 2005 – 2013 جىل ارا­لىعىندا 24,5 ملن.-نان 189,6 ملن.-عا دەيىن جۇمىرتقا وندىرگەن.

– وبلىستا وتكەن بايقاۋدا ون­دى­رىستىك ماقساتتاعى ۇزدىك تاۋار ءون­دى­رۋشى اتالىمى بويىنشا ءبىرىنشى ورىندى يەلەندىك. بۇل ءبىزدىڭ ەڭبە­گىمىزدىڭ جەمىسى. سەبەبى، حالىققا سا­پا­لى قۇس ەتى مەن جۇمىرتقاسىن ۇسى­­نۋدامىز. جالپى، مۇنداي باي­قاۋ­لار كاسىپكەرلىكتىڭ تاسىن ورگە دومالاتىپ، ونىڭ ودان ءارى دامۋى­نا سەرپىن بەرەدى دەپ ويلايمىن، – دەي­­دى اتالمىش سەرىكتەستىك باسشى­سىنىڭ ءوندىرىس جونىندەگى ورىنبا­سا­رى سۆەتلانا يۆانوۆا.

بۇعان زاۋىت جۇمىسىمەن تا­نى­سۋ كەزىندە تاعى ءبىر مارتە كوز جەت­كىز­دىك. اۋماعىندا اتشاپتىرىم الاڭى بار كاسىپورىنعا باس سۇق­قان­دا-اق ەرەكشە تازالىققا ءتانتى بو­لا­سىڭ. مۇندا ءوسىرىلىپ جاتقان تاۋىق­تار مەن شىعارىلعان جۇ­مىرت­­قالاردىڭ دا سانى از ەمەس. فابريكادا ەڭبەككەرلەردىڭ ساپا­لى ءونىم الىپ، باسەكەلەستىككە قا­بى­لەتتى بولۋىنا قاجەت جاعدايدىڭ ءبارى قاراستىرىلىپتى. ۇكىمەت قول­داۋىنىڭ ارقاسىندا مۇمكىندىگىنشە تەحنولوگيالىق تىزبەكتەر دە جاڭار­­تىلعان. قۇس قورالارى مەن قۇراما جەم، سويۋ تسەحتارى دا با­رىنشا جاڭا قۇرىلعىلارمەن جاب­دىق­تالىپتى. جۇمىستىڭ باسىم بولىگى اۆتوماتتى تۇردە جۇرگىزىلەدى. ول ارنايى تەتىكتەردى باسقارۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلۋدا. جۇ­مىرتقا ىرىكتەيتىن جەلى قول ەڭبەگىن قاجەت ەتپەي-اق اتقارىلىپ جاتىر. بۇرىندارى وسى جەلىدە بىرنەشە ادام ەڭبەك ەتسە، قازىرگىسى ەلەك­ترو­نيكانىڭ كۇشىمەن جۇرگىزىلەدى.

سونىسىمەن ەرەكشەلەنەتىن قۇس فابريكاسىندا جۇمىرتقالايتىن تاۋىق پەن بالاپان سانى ءوسىپ كە­لەدى. بۇرىندارى ءبىر قۇس مەكە­نىندە ءتورت ادام جۇمىس ىستەپ، جيىرما جە­تى مىڭ تاۋىقتى كۇتىپ-باپتاسا، بۇ­گىندە ءجۇز ون مىڭعا دەيىنگى قۇس­تى نەبارى ەكى-اق ادام باعادى. قالاي دەسەك تە، جۇمىرتقا – الەۋ­مەت­تىك جاعىنان ماڭىزى بار تاعام. تا­پتىرمايتىن دارۋمەنگە باي تا­بيعي ءونىم نارىقتا جوعارى سۇرا­نىس­قا يە. تۇتىنۋشىلار تالعامى­نان شىعۋ ماقساتىندا مۇنداعى قۇس وسىرۋشىلەر گەرمانيا، گوللان­ديا سياقتى شەت مەملەكەتتەردەن ساپالى ءونىم بەرەتىن «لومان براۋىن»، «لومان لسل» قۇستارىن اكەپ، اسىل تۇقىمدى شارۋاشىلىق قۇر­عان. بۇگىندە مەكەمە ەڭبەك­كەر­لەرى قالاي بولعاندا دا تاپسىرىس بەرۋشىنىڭ كوڭىلىنەن شىعىپ، جوعارى مەجەدەن كورىنۋدى كوزدەيدى.

قازىرگى كەزدە فەرمادا ءوندىرى­لىپ جاتقان قۇس ەتى مەن جۇمىرت­قا­سى تالدىقورعاننان بولەك جام­بىل، شىمكەنت، پاۆلودار وبلىسى مەن كوكشەتاۋ، الماتى، وسكەمەن، سە­مەي، استانا قالالارىنا، سون­داي-اق، رەسەي، قىرعىز ەلدەرى نا­رى­عىندا دا ساۋدالانادى. كاسىپ­ورىن «بيزنەستىڭ جول كارتاسى – 2020» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى­نىڭ بەلسەندى قاتىسۋشىسى. ونىم­دەرى «اق قۇس» ساۋدا ماركاسىمەن شىعارىلادى. ءوندىرىس وشاعىندا ەكى جۇزدەن اسا ادام جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتىلگەن. ولار قاي جاعىنان بولسىن باسشىلىق تارا­پىنان كورسەتىلىپ جاتقان قامقور­لىق­قا ءدان ريزا. وسىنداي اۋىزبىر­لىك­تىڭ ارقاسىندا بىلتىر 234 983 654 دانا جۇمىرتقا شىعارىلىپ، ەڭبەك ونىمدىلىگى 6,6 ەسەگە ۇلعايعان. سوڭعى جىلدارى الەمدە دە، ەلدە دە قۇس ەتى مەن جۇمىرتقاسىن تۇتى­نۋ كولەمى ارتتى. سول سەبەپتى دە مۇن­داي ورىنداردىڭ ماڭىزى زور.

ء لاززات چينگاەۆا مەن ۆالەنتينا سوروكينا، كاسىپ­ورىن­­­نىڭ بايىرعى ەڭبەككەرلەرى:

– قۇس فابريكاسىندا ەڭبەك ەتكەنىمىزگە ون جىلدان اسىپتى. باس­تاپقى كەزدە ءبىراز قيىندىقتىڭ بولعانى راس. سوعان مويى­­ماس­تان توزىمدىلىك تانىتىپ، كوپ جۇمىستى قول­مەن ات­قار­­دىق. شۇكىر، قازىرگى جاعدايىمىز مۇلدە باسقا. وزدە­رىڭىز كو­رىپ تۇرعانداي ءبارى مەحانيكالاندىرىلعان. كاسىپ­ورىن كوز ال­دىمىزدا ءوسىپ-وركەندەپ كەلەدى. ارينە، وعان قۋا­نىش­تى­مىز. ويت­كەنى مەكەمەنىڭ كەرەگەسى كەڭەيگەن سايىن جاڭا ەڭبەك ورىن­دارى اشىلىپ، جاعدايدىڭ جاق­سارۋىنا ىقپال ەتە­دى. جاس­تار كو­بەيۋدە، ولارعا بار بىلگەنىمىزدى ۇي­رە­تەمىز. جالا­قى­مىز دا جامان ەمەس. مەرەكە كۇندەرى اقشالاي، زات­تاي سىي­لىق­تار تابىس ەتى­لەدى. بۇل جەردە ءارتۇرلى ۇلت وكىلدەرىنەن قۇ­رال­عان ەڭبەك ادام­دارى ءبىر اتانىڭ بالاسىنداي اۋىزبىر­لىك­تە جۇ­مىس ىستەيدى. كا­سىپ­ورىن قالادان شالعاي ورنالاس­قان­دىق­تان، ءبىزدى ۇيگە ارنايى اۆ­توكولىك اپارىپ، اكەلەدى. وسىنىڭ ار­قا­سىندا بالا­لارىمىزدى ءوسىرىپ، وقىتىپ، وتباسىن اسىراپ وتىر­مىز. سوندىقتان سەرىك­تەستىك باسشىسى كونستانتين شينگە دەگەن العىسىمىز شەكسىز.

 ءتۇيىن:

قالاي دەسەك تە، قۇس شارۋاشىلىعىنىڭ ونىمدەرى قاي كەزەڭدە دە ۇلكەن سۇرانىسقا يە. قايتا قۇرۋعا دەيىن ەلدە قۇس جۇمىرتقاسى مەن ەتىن ءوندىرۋ جانە وسىنداي قۇنارلى ونىمدەرمەن تۇتىنۋشىلاردى قامتاماسىز ەتۋ تولىعىمەن قۇس شارۋاشىلىقتارى ارقىلى جۇزەگە اسىرىلىپ، تالاي جىل مال شارۋاشىلىعىنىڭ الدىڭعى قاتارىنان كورىنىپ كەلدى. وندىرىلگەن ءونىمنىڭ ءبىراز بولىگى شەتەلدەرگە دە جونەلتىلدى. قازىرگى كەزدە دە ءتيىمدى تەحنولوگيالاردى قولدانۋ مەن بىلىكتى ماماندار ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا بۇل سالادا وڭ وزگەرىس بايقالۋدا. ونەركاسىپتىك نەگىزدە قارقىندى دامىپ، جۇمىرتقا، ەت ءوندىرۋ باعىتىندا قۇس فابريكالارى مەن اسىلتۇقىمدى زاۋىتتار اشىلىپ، رەپرودۋكتور شارۋاشىلىق پەن ينكۋباتور ستانسىلارى ۇيىمداستىرىلۋدا.

 ايگۇل بايبوسىنوۆا،

“جەتىسۋ”