اbai.kz اقپاراتتىق پورتالى Qazaquni.kz سايتىنا سىلتەمە جاساي وتىرىپ جاريالاعان(http://abai.kz/post/view?id=4744) ساپار ءالىنىڭ ماقالاسىنا بايلانىستى بايان ەسەنتاەۆانىڭ رەسمي جاۋابى.

قوعامدا قىزۋ تالقىعا تۇسكەن ماقالا، ارينە مەنىڭ نازارىمنان تىس قالمايدى. ءبىز ەگەمەندى، زايىرلى، دەموكراتيالىق، قۇقىقتىق  مەملەكەتتە تۇرامىز! اركىمنىڭ ءوز ويىن ايتۋعا قۇقىعى بار. مەنىڭ ارىپتەسىم وسى قۇقىعىن پايدالانعان ەكەن، مەن دە ۇلگى الىپ، پىكىر بىلدىرەيىن.

ءيا، مەن بايان ماقساتقىزى (ماقسۇتقىزى ەمەس) ەسەنتاەۆا،  ۇلتىم قازاق (كىشى ءجۇزبىن، ونىڭ ىشىندە ماسقارمىن، ارعىننىڭ جيەنىمىن، نايماننىڭ كەلىنىمىن). انا ءتىلىم – قازاق ءتىلى، ءبىلىم العان ءتىلىم – ورىس ءتىلى، باسقا ءتىلدى وكىنىشە وراي بىلمەيمىن. شاما شارقىم كەلگەنشە ءوز تىلىمدە سويلەيمىن، وتباسىندا، جۇمىسىمدا، كۇندەلىكتى ومىردە. بىراق، ورىسشا ويلايمىن، ونى جاسىرمايمىن، مەن سياقتى «بۋىن» وكىلدەرى بار بۇل قوعامدا، ونەردە، بيلىكتە، ساياساتتا! مەن ءبىرازدان بەرى قازاق تىلىنەن ساباق الىپ ءجۇرمىن. بەلگىلى ءبىر دارەجەدە سويلەي العانعا دەيىن «بىردەڭە» دەۋگە جۇرەكسىنەمىن، ونى دا جاسىرمايمىن. دەگەنمەن، ول كۇن دە كەلەدى، مىندەتتى تۇردە!

«جاندى داۋىس» باعدارلاماسىنا كەلەيىك.«توردە شالقايىپ وسى شوۋدىڭ اۆتورى  بايان ماكسۋتوۆنا ەسەنتاەۆا حانىم وتىرادى.  شاتىردىڭ ۇستىنە شىعىپ سەكىرىپ،  پويىزدان كومىر ءتۇسىرىپ كەلە جاتىپ، ەسكى كرەسلونىڭ ۇستىندە ەربەڭدەپ، شولاق شالباردان تىزەلەرى شودىرايىپ وتىرىپ ء ان  ايتقىشتار...»  مەن قازاقشا جەتىك بىلمەسەم دە ء«تور مەن ەتەكتى» اجىراتا الامىن. بۇل باعدارلامادا توردە ساحنا مەن ءانشى! ءبىز ەتەكتە وتىرامىز! «ەڭكەيۋگە دە شالقايۋعا دا»  بولمايدى، كەشىرىڭىز، بۇل تەلەۆيزيا، سوندىقتان دا تىك وتىرامىن! ال، ەسكى كرەسلو مەن شولاق شالبار جانە دە باسقا سىزگە «وعاش» كورىنگەن ء«ان ايتقىشتار» قويۋشى-رەجيسسەردىڭ تالابىن ورىندايدى. كينودا، تەاتردا، تەلەۆيزيادا «قويۋشى-رەجيسسەر، قويۋشى-سۋرەتشى» دەگەن ماماندار بار. ولاردىڭ ءوز قيالى، شىعارماشىلىق شەشىمدەرى بولادى. ونى دا بىلە ءجۇرىڭىز! ايتپاقشى، ۇمىتىپ بارادى ەكەنمىن، جالاڭاش-كەۋدەلى كامشاتتىڭ نازار اۋدارتقانى قۋانتادى، نە دەگەنمەن اقىنسىز عوي... (بۇل ءازىل ارينە، ايتىسىمىز عانا ەمەس، ءازىلىمىز دە جاراسىپ وتىرسىن)

ارى قاراي كەتتىك... «ويدان-قىردان جيناپ العان ءورىستىلدى ءانشى قىزداردىڭ ءبىر-ەكەۋىنەن باسقاسىنىڭ ءبارى دە “كاك سكازالا بايان ماكسۋتوۆنا”-دەپ ، رەسەي تىلىندە  سايرايدى.»  ءبىر-ەكەۋ ەمەس، قازاقشا سويلەيتىن قىزدار تورتەۋ! لۋينا دا مەن سياقتى، بىراق انشىلىگىنە كۇمانىم جوق. جاقىندا عانا تۇركيادا وتكەن «Risingstarturkiye» بايقاۋىنىڭ اقتىق سىنىنا دەيىن جەتىپ، تالاي تۇرىك انشىلەرىن شاڭ قاپتىردى.  “مەن ءبارىبىر  رەسەي تىلىندە سويلەيمىن” دەپ مالىمدەپ جۇرگەن  بايان ماقسۇتقىزىنىڭ ماقساتى  نە؟  بىزدەردىڭ، ياعني سالىق تولەۋشىلەردىڭ قارجىسىنا  ء ومىر ءسۇرىپ وتىرعان “حابار” ارناسىنا    بوتقاشوۋ  جاساپ بەرۋ مە؟»  مەن نەگە ازىرگە رەسەي تىلىندە سويلەيتىنىمدى ايتىپ كەتتىم. ال، سالىق تولەۋشىلەرگە كەلەتىن بولساق، مەن دە سالىق تولەيمىن جانە دە از تولەمەيمىن! «قور» اشىپ الىپ، سالىقتان جالتارىپ وتىرعان جوقپىن.  ماقساتىم - «حابار» ارناسىنا ساپالى، زاماناۋي، جوعارى تەحنولوگيالىق شوۋ جاساۋ. ءسىزدىڭ ماقالاڭىزدان كەيىن «بوتقا-شوۋ» دەگەن اتاۋمەن اسپازشىلار جارىسىن جاساۋ تۋرالى وي كەلدى. ەگەر وسى تەڭەۋدى «پاتەنتتەپ» قويماساڭىز.

«باسىندا “مىناۋ ءبىر جاقسى حابار شىعار”-دەپ ۇمىتتەنىپ، كورە باستاعان ءبىز وسى بايان ماكسۋتوۆنا ءۇشىن عانا بۇل شوۋدى كورۋدى قويدىق… اۋىلداعىلاردىڭ ءبارى دە وسىلاي دەيدى، “باياننىڭ ورىسشا سۇڭقىلداعانىن سۋقانىمىز سۇيمەي، اللەرگيامىز قوزادى” دەيدى…» ء سىزدىڭ ۇزەڭگىلەس دوستارىڭىز مەنسىنبەيتىن «Instagram» جەلىسىندە مەنى از ادام وقىمايدى. ولاردىڭ كوبى ءسىز ايتىپ وتىرعان اۋىل تۇرعىندارى.  «اللەرگيا» بولدىم دەپ «ارىزدانعان» ادام كورمەدىم. كوڭىلى تولمايتىندار دا تولاتىندار دا بار ارينە،  وعان دالەل مەنىڭ پاراقشامداعى كوممەنتاريلەر، سوندىقتان دا «اۋىلداعىنىڭ ءبارى» دەگەندە «وزىڭىزگە كوپ الىپ قويدىڭىز عوي» دەيمىن. «انشىلەردىڭ  وزگە تىلدە ءان ايتۋىن مەيلى دەيىك،  جۇرگىزۋشىلەر مەن ساراپشىلار نەگە قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك ءتىلىن – وزدەرىنىڭ انا ءتىلىن مەنسىنبەيدى؟  بۇعان “حابار” ارناسى باسشىلىعى  نەگە جول بەرەدى؟..»

وزگە تىلدە ءان ايتۋعا رۇقسات بەرگەنىڭىز ءۇشىن راحمەت! ال، جۇرگىزۋشىلەردىڭ ورىسشا سويلەگەنىن قايدان كوردىڭىز؟ قىزىق ەكەن.  ال، ورىسشا سويلەيتىندەر «مەنسىنبەيدى» ەمەس، «سويلەي المايدى». بۇل ەكى ءتۇرلى ماسەلە. شىندىق سولاي ەمەس پە؟ «حابار» ارناسى ەكى تىلدە حابار تاراتادى، ۇكىمەتتىڭ ساياساتى سول، اۋديتوريانىڭ بار ەكەنىن ەسكەرگەننەن بولار. «ەل بولىپ، حابارىن كۇتىپ وتىراتىن “حابار” ارناسى بايان ەسەنتاەۆانىڭ رەسەيلىك شوۋدىڭ سۇرىقسىز كوشىرمەسى بولىپ شىققان رەسەي تىلىندەگى جارنامالىق  شوۋى ءۇشىن جۇمىس ىستەيتىن جەكەمەنشىك ارناسىنا اينالىپ كەتكەن بە؟»

«جاندى داۋىس» رەسەيدىڭ نەمەسە باسقا ەلدەردىڭ شوۋلارىنىڭ كوشىرمەسى ەمەس! ولاي بولسا «اۆتورلارى» حالىقارالىق سوتقا بەرەدى. ۇقساستىق بار دەسەڭىز، كەلىسەر ەدىم. جالپى، شوۋلاردىڭ، ونىڭ ىشىندە مۋىزكالىق شوۋلاردىڭ ءبارى ءبىر-بىرىنە ۇقساس. ءسىز جالپى تەلەۆيزيادا قىزمەت ەتپەگەنگە ۇقسايسىز، جازباس بۇرىن عالامتورعا ءبىر كىرىپ، قاراپ العانىڭىز دۇرىس ەدى. «الدە، ءبىزدىڭ قازاقتارعا ءبارىبىر دەي مە بۇلاردىڭ ءبارى…

 ەگەر باياننىڭ انا تىلىنە ءبىلىمى  جەتپەيتىن بولسا، مىنا “بوتقا-شوۋ” حاباردى توقتاتۋ كەرەك قازاقتىڭ شىدامىن تەكسەرە بەرمەي…» ماقالانىڭ نۇكتەسى وسىلاي قويىلىپتى. حوش دەپ قويايىق.  قازاق نەنى كورىپ، نەنى كورمەيتىنىن ءوزى شەشسىن. ءسىز دە، مەن دە سول قازاقتىڭ ءبىرى عانامىز. ەگەر ءبىزدىڭ ەلدە ءدال وسى «جاندى داۋىسقا» قاتىستى «رەفەرەندۋم» وتكىزۋ تۋرالى شەشىم قابىلدانسا، مەن قۋانار ەدىم. حالىقتىڭ شەشىمى قانداي بولسا دا قابىلداۋعا بارمىن! حالىق دەگەنىمىز تەك ءسىزدىڭ فەيسبۋكتەگى دوستارىڭىز عانا ەمەس ەكەنىن ەستەن شىعارماڭىز! 

ماقالانى جىلىكتەۋدى تامامدادىق، ەندى توڭىرەگىندەگى جايتتارعا توقتالا كەتەيىن. مەن «ۇلكەن تۇرىپ كىشى سويلەمەيتىن، اكەسى وتىرمايىنشا داستارحانعا اس اكەلىنبەيتىن» وتباسىندا ءوستىم. دەگەنمەن «مايتالمان» تۇلعالاردىڭ جالعىز ماعان قاتىستى ايىپتاۋلارىنا ۇندەمەي قالا المادىم. زيالى قاۋىم بار، قوعام قايراتكەرلەرى بار، سپورتشىلار، انشىلەر... تىزە بەرسەڭ كەتە بەرەدى. قازاقشاعا شورقاق بولسا دا قازاققا ورتاق، پايدالى، سۇبەلى دۇنيەلەر جاساپ جۇرگەن قانشاما ادام بار. سوندا ءبارىمىز «ساتقىن» بولدىق پا؟ بىزگە قازىر رەپرەسسيا دا كەرەك ەمەس، مورالدىق تۇرعىدا ولتىرە سالامىز. پىكىر ايتقانداردىڭ ىشىندە جازۋشى، دراماتۋرگ، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ يەگەرى دۋلات يسابەكوۆ اعامىز دا بار ەكەن. ايتقان ۋاجىنە ەشتەڭە دەي المايمىن، بىراق  «اتالمىش شوۋدى العاشىندا كورەتىنمىن. قازىر اشۋ-ىزامدى تۋعىزعان سوڭ، ءتىپتى قارامايتىن بولدىم» ، - دەپتى. ماقالا «جاندى داۋىستىڭ» العاشقى شىعارىلىمىنان كەيىن-اق جارىققا شىقتى.  دۋلات اعامنىڭ سوزىنە جول بولسىن؟  بىرەر ءسوز مەنىڭ تاعى ءبىر ارىپتەسىم ارمان سقابىلۇلىنا قاتىستى. "حاباردىڭ" باسشىلارىنىڭ ەمەن ەسىكتەرىن ەسەنتاەۆانىڭ "تەۋىپ كىرەتىنىن", جىلى- جۇمساقتىڭ ءبارىن سونىڭ اۋزىنا توساتىنىن بۇرىن ءبىز دە ايتقانبىز. اتتەڭ، مىناداي "بوتقا -شوۋعا" كەتىپ جاتقان ەل قارجىسىنىڭ ەسەبىن سۇرار ءبىر ەستى تابىلار ما ەكەن؟ قازاقشا باعدارلامالاردىڭ تورىندە قاسقايىپ وتىرىپ كورشى ەلدىڭ تىلىندە سويلەيتىن دە وسىلار! ساپاسىز كوشىرمە باعدارلامالارى دا بولەك اڭگىمەنى قاجەت ەتەدى. "حاباردى " بايان سۇلۋدىڭ قاي "سيقىرى" اربادى ەكەن؟» بۇل ارمان سقابىلۇلىنىڭ فەيسبۋكتەگى پاراقشاسىنداعى ويى. مەنى «حاباردىڭ» ەسىگىن تەۋىپ كىرەتىن «كورگەنسىز» رەتىندە وسىمەن ەكىنشى رەت سۋرەتتەپ وتىر. قاشان ەكەنى انىق ەسىمدە جوق، بىراق بۇعان دەيىن دە وسىلاي جازعانى بار ەدى. ارمان اعا، مەن قاي ەسىكتى بولسا دا «قاعىپ» كىرەمىن. ەمەن ەسىكتەردى ايقارا اشىپ قويعان كوكەم جوق. اشىپ بەرگەن كوكەلەر بولسا ايتسىن.

ءسوز سوڭىندا ايتارىم، قاراپ وتىرسام «بايان قازاققا نە ىستەدى، تۇك ىستەمەدى؟» دەگەن سۇراق پەن پىكىر ءورىپ ءجۇر. مەن ىستەگەنىمدى مىندەت ەتپەيمىن، قولىمنان كەگەنشە قىزمەت ەتىپ كەلەمىن.  «عاشىق جۇرەك»، «عاشىق جۇرەك-2» فيلمدەرىنىڭ كوپتىڭ كوڭىلىنەن شىققانىن جوققا شىعارا المايتىن شىعارسىزدار. مەنىڭ جەكە پروديۋسەرلىگىمدە جۇرگەن توپتار مەن انشىلەردى ايتپاعاندا ەڭ العاش رەت تەك قانا قازاقشا ءان ايتاتىن انشىلەردى قولداۋ ءۇشىن ۇسىنىلعان «ساز الەمى»، قازاق قىزدارىن دارىپتەيتىن «قازاق ارۋى»،  قازاقتىڭ تۋىن تۇركى الەمىندە جەلبىرەتكەن جانار دۇعالوۆانىڭ «تيۋركۆيجندەگى» جەڭىسى، كەشيۋ توبىنىڭ «شىعىس بازارى» حالىقارالىق بايقاۋىنداعى حالىق ءانى «ادەمى قىزبەن» اكەلگەن باس جۇلدەسى، كورەرمەننىڭ كوزايىمىنا اينالىپ، وتاندىق تەلەسەريالداردىڭ اراسىندا ەڭ جوعارى رەيتينگ كورسەتكەن «تراقتورشىنىڭ ماحابباتى»، «ماحابباتىم جۇرەگىمدە -1,2» تەلەسەريالدارى، پرەزيدەنتتىڭ العىس حاتىن العان «كۇلاش» تەلەتۋىندىسى، «جۇلدىزدى دودا»، ەندى مىنە داۋعا قالعان «جاندى داۋىس»...  «بايان سياقتىلاردى ەلدەن قۋ كەرەك» دەپ پىكىر جازىپ جاتقاندارعا! مەنى تۋعان جەرىمنەن، ەلىمنەن ەشكىم دە يت جەتەكتەتىپ جىبەرە المايدى. مەنىڭ ارىما، نامىسىما، اتا-انامنىڭ، بالالارىمنىڭ، جولداسىمنىڭ، تۋعاندارىمنىڭ، ۇزەڭگىلەستەرىمنىڭ شامىنا تيەتىن «عايبات» ءسوز ايتپاڭىزدار. بىرەۋدىڭ الا ءجىبىن اتتاعان بولسام، جولىن كەسىپ نەسىبەسىن جەگەن بولسام ايتسىن. مەن كىمنىڭ بولسىن جۇزىنە تۋرا قاراي الامىن.

بايان ءوزى جازعان جوق دەگەندەرگە ايتارىم، ءيا، مەن ءالى مۇنداي دارەجەگە جەتكەن جوقپىن. بۇل مەنىڭ ورىسشادان قازاقشا اۋدارىلعان جاۋابىم. تۇپنۇسقا جازۋعا شامام كەلگەن كۇنى  ونى دا ايتارمىن.

بارىڭىزگە دەگەن قۇرمەتپەن، بايان ەسەنتاەۆا.

Abai.kz