سايلاۋبەك «ا-A-A-A» دەدى...
– مىنا زامان – قاي زامان؟
– قالتالىعا ساي زامان، قالتاسىزعا «قوي» زامان! ەسەرلەرگە «ەر» زامان، كەسىرلەرگە «كەل» زامان...
ويدان قاشقان، قىردان قاشقان ءانشى دە، ءبيشى دە، اناۋ دا، مىناۋ دا پانالايتىن، جاعدايىن جاساپ، قورجىنىن جاڭالايتىن، تۋعانىن تەۋىپ، تۋماسىن الالايتىن، جاماندى الىپ، جاقسىنى قارالايتىن ەلگە اينالىپ بارا جاتقاندايمىز. قۇلاق ەستۋدەن قالىپ، كوز كورمەۋگە اينالعان. بادىرايعان قاتەنى كورسەك تە، كورمەگەندەي سىڭاي تانىتامىز. تۇسىنىكسىز ءسوزدى ەستىسەك تە، دۇرىس سىندى باس يزەيمىز. ءتىپتى كەپەش كيگەن ماڭگۇرتتەي «باي» دەگەننىڭ بالاعىنان ۇستاپ، ء«جۇر» دەگەنگە جۇگىرىپ، «كۇل» دەگەنگە كۇلىمسىرەپ كەتە بەرەمىز. ءوزىمىزدىڭ باسىمىز جوقتاي، اركىمنىڭ ايتقانىنا ەرىپ، ايداۋىنا كونىپ جۇرگەن جايىمىز بار. تالعامنىڭ دا تالقاندالعانىنا تاڭ قالامىن-اۋ؟!..
سايلاۋبەك دەمەكشى، ساكەڭ – عالامتوردىڭ گۇلى، قازاقستاننىڭ نۇرىنا اينالدى. اقپارات قۇرالدارى ساكەڭسىز تاڭىن اتىرىپ، كۇنىن باتىرمايدى. سونداعى بەرەر اقپاراتى – سايلاۋبەك اۋزىن اشتى: «ا – ا – ا» دەدى، بەتىن باستى: «ب – ب –ب» دەدى. ساپاسى سىناۋعا دا كەلمەيتىن اقپاراتتى ايقايلاتىپ بەرۋ بىزگە نە بەرمەك؟ كەزىندە انشىلەردىڭ سوزدەرىن سىنايتىن ەدىك. وسى كۇنى سول مىنەيتىن ءسوز تاپپاي قالدىق. ءتىپتى ۇيقاسى كەلمەسە دە، ءسوزىن جازىڭدارشى دەيتىن كۇيگە تۇستىك. كيەلى ساحنانى قور قىلىپ جۇرگەن بۇل ازاماتتىڭ ءانى مەن سانىنە بارشا قاۋىم ءدان ىرزا سىندى. سونى جاقسى كورەدى، جارنامالايدى، ءانىن تىڭداپ، جاتتاپ تا الادى. بۇل كۇندە مازاعىمىز ازداي، مازاققا وسى ءبىر قازاق قوسىلدى. قىنجىلاسىڭ، ناليسىڭ. تەپسە، تەمىر ۇزەتىن اتپال ازاماتتاردىڭ جوسىقسىز ءجون ايتىپ، جۇگەنسىز ءسوز سويلەگەنى كورمەي قىزارتادى. «وزىنە ۇناسا، ءجۇرسىن، ءبارى تەگىن كۇلسىن» دەگەننەن باسقا ايتارىمىز جوق.
ەندى ساپاسى سىندى كوتەرە الماي جۇرگەن اندەردىڭ سوزىنە كەزەك بەرەلىك.
بۇل كۇندە ساندا ەسىمدى سۇلۋ قىزدىڭ اندەرى كوپشىلىكتىڭ كوڭىلىنەن شىعىپ جۇرگەندەي. «اسقاق ارمانىم» دەپ اتالاتىن انىندەگى «اسقار تاۋىم دا سەن، ارايلانىپ اتقان اق تاۋىم دا سەن» دەگەن جولداردى ءتۇسىنۋ قيىنداۋ. كۇن باتسا، ارايلانىپ تاڭ اتاتىن ەدى. بالكىم، بۇل كۇندەرى ارايلانىپ اق تاۋ اتاتىن شىعار. ءاندى ورىنداۋشى سوزدەن جاڭىلىسقانى ايتپاي-اق تۇسىنىكتى. دەگەنمەن، «داۆلەنيەڭدى» كوتەرەتىن سوزدەر وسىلاي ورىنداۋشىنىڭ ولقىلىعىنان دەندەپ بارادى. «ايتا بەرسىن» دەپ قوعامدى قۇلاعىنا ىلمەيتىن جانار ەسىمدى بويجەتكەن ءبىرسارىندى تەمپتەن جالىقپاي، ايتا بەرەدى. ءبىرى بىلسە، ءبىرى بىلمەس «باۋىرلار» دەگەن اتى قيسىنعا كەلەتىن توپ بار ەكەن. اتى ءماندى بولعانىمەن، زاتى قانداي بولماق؟ بۇل باۋىرلاردىڭ جۋىردا «قاپامىن» دەگەن ءانى شىققان بولاتىن. ءبىر قىز ءۇشىن قاپا بولعان، باۋىرلار، الداعى ۋاقىتتا «جاپامىن» دەگەن ءانىڭىز شىعىپ قالماسىن. بۇل باۋىرلاردىڭ ءتىزىمىن ءارى قاراي سايانا جولداس جالعاماق. ءاندى باسىنان اياق تىڭداساڭىز، «سەندەگى، مەندەگى، ءوزىڭ، ماعان، ساعان» دەگەنىمەن قوسا «چيكي-چيكي دامى» قالمايدى. ءوزىمىز قۇلاعىمىز تۇنىپ قالعان چيپ-چيپتەن ەندى عانا ارىلىپ كەلە جاتىر ەدىك. بۇل ءانشىمىز قايتا باستادى. تالعامسىز ءان، تىنىمسىز ءانشى وسىلايشا مادەنيەتتى جانداندىرا بەرمەك. بىراق الداعى ۋاقىتتا مۇنداي سارىننان قازاق ءان الەمى جاڭىلمايدى-اۋ.
قازاق ۇلتىنا جات قىلىققا جانى جادىرايتىن بۇگىنگى ۇرپاق نەنى بولسا دا، كىمدى بولسا دا قۇپتاۋعا ءازىر. ساناعا سىيىمسىز ارەكەتكە ەرىپ، قۇلاققا جاعىمسىز اۋەندەرگە اۋرەلەنە ەرەدى. اسىرەسە، قازىرگى جاستار اتا-باباسىنان قالعان ۇلتتىق دۇنيەنى تانىماق تۇگىلى، تىڭداعىسى دا كەلمەيتىن سياقتى...
ءمولدىر قاسىموۆا
Abai.kz
