«الداعى ءماجىلىس سايلاۋىندا ۇلتشىلدار قاي پارتيانى قولداۋى كەرەك؟» دەگەن ساۋال سوڭعى كۇندەرى ءجيى ەستىلەتىن بولدى. ونىڭ ىشىندە سايلاۋعا بويكوت جاريالاپ، مۇلدە قاتىسپاۋ، داۋىس بەرمەۋ كەرەك دەگەن دە ويلار دا ايتىلۋدا. سونىمەن بىرگە ۇلتشىل ازاماتتار ءتۇرلى پارتيالارعا كىرىپ، سول ارقىلى پارلامەنت مىنبەرىنە كوتەرىلۋگە ءتيىس. «ماجىلىستە ۇلتشىلدار كوپ بولسا، جاعداي جاقسارادى، ۇلت مۇددەسى قورعالادى» دەگەن سىڭايداعى ۇسىنىستار دا قىلاڭ بەرۋدە.

ەندى ءسال سارالاپ، ساراپتاپ قارايتىن بولساق، بەسىنشى شاقىرىلىمدا ءماجىلىس تورىنەن تابىلعان ءۇش پارتيانىڭ كەمىندە ەكەۋىنەن سايلانعان دەپۋتاتتار ىشىندە وزدەرىن «ۇلتشىلمىز» دەپ سانايتىندار، ءتىپتى سول ارقىلى ءوز ءيمميدجىن جاساپ جۇرگەندەرى دە بولدى. «الاشوردا» پارتياسىنىڭ ورنىن باسقىسى كەلگەن، ساياسي باعدارلاماسىندا ء«بىزدىڭ پارتيا حح-عاسىرداعى الاشورداشىلاردىڭ ءىزباسارلارىنىڭ ءبىرى بولادى»  دەپ جازعانىن دا كوردىك.  الايدا ول ۇراندار ۇلكەن باستامامەن ۇلاسا المادى،  ارى كەتكەندە  «دوڭگەلەك ستولدار» مەن شاعىن جينالىستاردا كوپىرتە سويلەپ، كولگىرسىپ بايانداما جاساۋمەن اياقتالدى.

ءتىپتى پارلامەنتكە ات باسىن تىرەي الماعانداردىڭ ىشىندە دە ۇلتتىق مۇددەنى تۋ ەتىپ ۇستاپ، ۇلتشىلدىقتىڭ مىنبەرىنە اينالعىسى كەلىپ وتىرعانى بايقالمايدى.

قازىرگى بىرىگىپ، كۇشەيىپ كەلە جاتقان جۇيەلى-جۇيەسىز ۇلتشىل توپتاردىڭ قاي قايسىسى دا بەلگىلى ءبىر پارتيانى قولداۋعا ءازىر ەمەس. سەبەبى، پارتيالاردىڭ ءبارى بۇگىنگى بيلىكتىڭ ايتقانىنان شىعا المايدى نەمەسە بيلىكتىڭ ءوزى قۇرعان. ال بيلىكتىڭ ۇرانى – قازاقستاندىقتاردان تۇراتىن كوپ ۇلتتى قازاقستان قۇرۋ. سويتە تۇرا مەملەكەت قۇرۋشى قازاق ۇلتىنىڭ مۇددەسىن السىرەتىپ، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى سياقتى زاڭسىز بيلىك ينستيتۋتى ارقىلى ۇلتشىلدىقتى اۋىزدىقتاپ ۇستاۋ.

ولاي بولسا سايلاۋدا ۇلتشىل توپتار قاي پارتيانى قولداۋى كەرەك؟

پارتيالاردىڭ دەپۋتاتتىققا ۇمىتكەر تىزىمىنە كىرەتىن ۇلتشىل بەلسەندىلەردىڭ ءتىزىمىن جاساپ، پارتيالار الدىنا ناقتى تالاپ قويۋ، سول تالاپتى ورىنداعان پارتيالاردى قولداۋ دا ۇسىنىلدى.

بۇل دا كوكەيگە قونىمدى ۇسىنىس دەيىك... بىراق، قاي پارتيا ءوزىنىڭ سايلاۋالدى نەمەسە جالپى ساياسي باعدارلاماسىن بۇلجىتپاي ورىنداپ كەلەدى؟ ەكىنشى جاعىنان، ماجىلىسكە باسقا قانداي پارتيا كەلسە دە كوپ داۋىس الاتىن بيلىك پارتياسى جانە ونىڭ سىڭارى قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ دەگەنى بولادى. «ولاي بولسا ارام تەر بولىپ نەگە كەرەك؟» دەگەن دە وي تۋىندايتىنى زاڭدىلىق.

ەكىنشى جاعىنان، «سولاي بولا بەرەدى، ءبارىبىر» دەپ تەرىس قاراپ جاتىپ العاننان جۇيەنىڭ دە، بيلىكتىڭ دە وزىنەن ءوزى وزگەرە سالماسى تاعى انىق.

ولاي بولسا نە ىستەمەك كەرەك؟

وسى جەردە قر «ساياسي پارتيالار تۋرالى»، «قوعامدىق ۇيىمدار تۋرالى»، «كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىمدار تۋرالى» جانە «قوعامدىق باقىلاۋ تۋرالى»  زاڭدارىنىڭ نەگىزىندە پارتيالار جانىنان قوعامدىق كەڭەس قۇرۋعا بولادى.

ول كەڭەس پارتياعا باعىنىشتى ەمەس، ساياسي ارىپتەستىك نەگىزىندە قۇرىلۋى ءتيىس. ول كەڭەسكە ۇلتشىل توپتار مەن ۇلتشىلدىق باعىتتاعى قوعامدىق ۇيىم جەتەكشىلەرىن توپتاستىرىپ، سول جەردە پارتيامەن بىرلەسە وتىرىپ، ارنايى باعدارلامالار مەن جوسپارلار جاساۋعا مۇمكىندىك تۋادى.

وسى ورايدا شاشىلىپ، ءار ۇيىم ءار  جاققا ەمەس، جالپى ۇلتشىل توپتار ءبىر پارتيانى قولداعانى دۇرىس. بىراق، قازىرگى تاڭدا قاي پارتيانى قولداۋ كەرەك؟

شىندىعىنا كەلسەك، سوڭعى 20 جىل ىشىندەگى بيلىك ساياساتىنىڭ ناتيجەسىنە قاراعاندا، «الدىمەن ەكونوميكا، ارتىنان ساياسات» ۇستانىمىنىڭ جەمىسى ءوز اپاگەيىنە جەتكەن قازىرگى ساتتە ءوزىن ۇلتشىلمىز دەپ سانايتىن سانالى ازاماتتىڭ ءبارى بيلىككە وپپوزيتسيالىق باعىتتى ۇستانۋى ءتيىس دەپ ويلايمىن.

بىراق تاعى دا ءوزىن رەسمي وپپوزيتسيا رەتىندە دارىپتەيتىن پارتيا دا، قر «پارلامەنتتىك وپپوزيتسيا تۋرالى» زاڭ جوباسىن ۇسىنعان پارتيا دا شىنايى وپپوزيتسيا بولا الماي وتىر.

ءسوزدىڭ ءتۇيىنى، «بەز بۋتىلكي نە رازبەريوشسيا» دەپ ورىس اعايىن ايتقانداي ۇلتشىلداردىڭ سايلاۋ تۋرالى ناقتى ۇستانىمىن بەلگىلەپ، قاي پارتيانى قولداۋى كەرەك ەكەنىن انىقتاۋ ءۇشىن كەزەكتى  حالىق وكىلدەرىنىڭ قۇرىلتايىن   نەمەسە قازاق ۇلتتىق كەڭەسىنىڭ كەڭەيتىلگەن ءماجىلىسىن وتكىزۋ قاجەتتىلىگى تۋىنداپ وتىر.

سول جەردە كوزى ءتىرى ۇلتشىلدار باس قوسىپ، تەك الداعى سايلاۋ عانا ەمەس، داعدارىس جاعدايىنداعى ەلدىڭ ەرتەڭى، ۇلتتىڭ بولاشاعى تۋرالى دا كەلەلى وي ايتىلىپ، كەسىمدى شەشىم قابىلدانۋى ءتيىس دەپ ويلايمىن. 

ماقسات ءىلياسۇلى، زاڭگەر، قازاق ۇلتتىق كەڭەسىنىڭ مۇشەسى

Abai.kz