قازاقستاننىڭ وزگە مەملەكەتتەرگە قارىزى وتكەن جىلدىڭ قورىتىندى ەسەبى بويىنشا 197,1 ميلليارد دوللاردى قۇرادى. بۇل تۋرالى «اباي-اقپارات» قازتاگ-قا سىلتەمە جاساي وتىرىپ حابارلايدى.

اتالمىش اگەنتتىكتىڭ جولداعان ساۋالىنا ۇيقىسى تىنىش ۇلتتىق بانكتىڭ بەرگەن جاۋابىنىڭ اۋانى وسىعان سايعان.

باس بانكتىڭ رەسمي دەرەكتەرىنە سۇيەنىپ بارىپ سويلەسەك، ەلىمىزدىڭ سىرتقى اكتيۆتەرى 2015 جىلعى 30 قىركۇيەككە $167,2 ملرد، ال سىرتقى قارىزدارى $197,1 ملرد بولدى. راس. ولاردىڭ باسىم بولىگى پورتفەلدىك ينۆەستيتسيالارعا تيەسىلى ەكەن. مىسالى، $68,8 ملرد، نەمەسە 41%.  ونىڭ ىشىندە قر ۇلتتىق قور دا بار. قازاقستاننىڭ سىرتقى اكتيۆتەرىندە تىكەلەي ينۆەستيتسيالارعا $32 ملرد، نەمەسە 19%، قر ۇلتتىق بانك رەزەرۆتىك اكتيۆتەرىنە - $28 ملرد، نەمەسە 17%، باسقا ينۆەستيتسيالارعا - $38,2 ملرد، نەمەسە 23% كەلەدى. ۇلتتىق قور مەن ۇلتتىق بانكتىڭ رەزەرۆتەگى اكتيۆتەرىنىڭ قۇرىلىمىنداعى نەگىزگى قارجىلىق تەتىك بورىشكەرلىك قۇندى قاعازدار بولىپ تابىلادى، دەلىنگەن ۇب جاۋابىندا.

ال كورەلىك، سوندا قازاقستان قاي مەملەكەتتەرگە قارىز؟

يگەرىلگەن ءھام يگەرىلمەگەن، بىراق موشەگى ميللياردتاپ ەسەپتەلەتىن ينۆەستيتسيالاردىڭ ەڭ كوپ سوماسى سشا-قا - $58,5 ملرد تەسىلى.  نيدەرلاندى - $18,9 ملرد، ۇلىبريتانيا - $16,6 ملرد، رەسەي - $7,5 ملرد، جاپونيا - $5,2 ملرد، گەرمانياعا - $5 ملرد. كەلەدى ەكەن. سوندا بۇلاردىڭ بارلىعى 111,7 ميلليارد دوللاردى قۇرايدى.

كەيبىر دەرەكتەردە ەلىمىز باقانداي 110 ەلگە قارىز دەلىنەدى. ولاردىڭ ىشىندە ءتىپتى ۇساق-تۇيەك ارالدار دا بار كورىنەدى. ءيا، ءدوپ سولاي. ماسەلەنكي،  دجەرسي ارالىنا 34 ميلليون، سەيشەل ارالدارىنا 335 ميلليون، كايمان ارالدارىنا 447 ميلليون دوللار بەرەشەك-مىس.

ە، سول سياقتى كيپر ارالىنداعى ەكونوميكالىق داعدارىس كەزىندە ارالداعى بانكتە قازاقستان ەسەپشوتتارى بولعانى ءمالىم بولىپ ەدى عوي. سوندا ۇساق ارالداردان قارىز الۋ، ەسەپشوت اشۋ قازاقستانعا جانە ونىڭ ازاماتتارىنا ءتيىمدى ما؟

جالپى مەملەكەتتىڭ سىرتقى قارىزى ەلدىڭ ەكونوميكالىق ءومىرىنىڭ بولىنبەس بولىگى. وسى كەيدە، ەكونوميكالىق ساياساتتاعى سالا-قۇلاشتاردى سىناعانىمىز ءۇشىن دە ءسوز ەستىپ جاتامىز. ال ەندەشە ساۋاتتى تۇردە ساراپتاپ كورەلىك.  سىرتقى قارىزدىڭ بولۋى ەكونوميكانىڭ دۇرىس جۇرگىزىلمەگەندىگىنەن ەمەس، كەرىسىنشە ماكروەكونوميكالىق ساياسات. كوپ جاعدايدا مەملەكەت نەعۇرلىم باي، ءارى حالىقتىڭ الەۋمەتتىك احۋالى نەعۇرلىم جوعارى بولعان سايىن مەملەكەتتىك قارىز كولەمى سوعۇرلىم جوعارى بولماق. ەندەشە قارىزدى جەرگىلىكتى مەكەندەگى ادام باسىنا شاعۋ قاتە ۇعىم. ويتكەنى ونى حالىق تولەمەيدى.

نەگە دەسەڭىز، ءبىز تاۋەلسىزدىك العان جىلدان بەرى جيناقتالىپ جاتقان  197  ميلليارد دوللاردان اسىپ جىعىلعان شەتەلدىك ينۆەستيتسيا تارتۋداعى تابىسىمىزدى ءجيى ايتامىز، وسى قاراجاتتىڭ ءبىراز بولىگىن باتىس پەن شىعىستىڭ ينۆەستورلارى مۇنداعى ەنشىلەس كومپانيالارىنا نەسيە رەتىندە بەردى. دەمەك، الدەبىر امەريكالىق نەمەسە اعىلشىندىق فيرمانىڭ ەنشىلەس كومپانياسى جوعارىداعى باسشىلىققا قوماقتى مولشەردە قارىز بولسا، مۇنى قازاقستان ازاماتتارى قايتارىپ بەرەدى دەگەن ءسوز ەمەس. ولار قارىزىن وتەمەگەننىڭ وزىندە بۇل قازاقستاندىقتاردىڭ قالتاسىنا سالماق سالمايدى. دەسەك تە، بۇل قارىزدى قايتارۋ ءۇشىن ەكونوميكالىق ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، وتە ۇزاق ۋاقىت كەرەك بولادى. ەگەر شيكiزات كوزدەرى شەتەلدiك ينۆەستورلارعا ساتىلماي، ءوز قولىمىزدا بولعاندا، مەملەكەت سىرتقى قارىزىن ون جىل iشiندە وتەي الادى ەكەن. وكىنىشكە قاراي كەزiندە شيكiزات سالاسىن شەتەلدiكتەرگە ارزان باعاعا ساتىپ جiبەرگەن. قازiر تاڭدا اتالعان بايلىقتىڭ قىزىعىن شەتەلدiك ينۆەستورلار عانا كورiپ وتىرعانى جاسىرىن ەمەس.ال قازىرگى تاڭدا قازاقستاندىق شيكىزاتقا قارجى قۇيىپ، كاسىپ دومالاتىپ وتىرعان ەڭ ءىرى 140-تان استام ينۆەستورلار تىركەلگەن.

جالپى، ءدال قازىر سىرتقى قارىز ماسەلەسى ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسىنا قاۋىپ ءتوندىرىپ تۇر ما؟ بۇل دا ءوز الدىنا دوعال دەرەك، جالقى سۇراق.

سالىستىرمالى تۇردە قاراستىراتىن بولساق، 150 ميلليوننان استام حالقى بار سولتۇستىكتەگى كورشىمىز رەسەيدىڭ سىرتقا قارىزى (بەيرەسمي دەرەكتەر بويىنشا) 691,15 ميللياردتىڭ شەگىندە تۇراقتاپتى.  ال، 31 ميلليوننان اسىپ جىعىلاتىن حالقى بار وزبەكستاننىڭ قارىزى  ىشكى جالپى ءونىمنىڭ ء(ىجو) 16 پايىزىن عانا قۇرادى. سونداي-اق،  45 ميلليون حالقى بار ۋكراينانىڭ سىرتقى قارىزدارى 136, 28 ميلليارد دوللاردى قۇراسا، كەدەندىك وداققا كەيىن قوسىلعان، بارى 5 ميلليونان اساتىن حالقى بار قىرعىزستاننىڭ شەتەلدىك قارىزى – 6,32 ميللياردقا جەتكەن.

راس-اۋ، جەر اسى مەن ءۇستى كەنگە تولى ەلىمىزدىڭ ەتەك-جەڭى تۇزەلگەنشە، تۇتەرگە ءجۇن، كۇتەرگە كۇن قالمايتىن ۋاقىتتا تەرەزەنىڭ سىرتىندا تۇرعانداي، قۇددى.  ماسقارا بولعاندا، باتىستىق باسىلىمدار قازاقستاننىڭ قازىرگى الەۋمەتتىك دەڭگەيىن افريكانىڭ رۋانداسى سەكىلدى ەلدەرىمەن قارات سالىستىرعان. ارينە، بۇل شامبايىمىزعا باتسا دا، فاكت (http://rus.azattyq.org/content/mayna-kiai-astana-svododa-sobraniy/26815761.html). بۇۇ بەكەر ايتپاسا كەرەك. قارىزعا باتقان قازاقستاننىڭ قازىرگى جاعداي سولاي بوپ تۇر.

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz