تالدىقورعانداعى «دوستىق» ءۇيىنىڭ ءماجىلىس زالىندا «اتامەكەن» وداعى» ۇلتتىق ەكونوميكالىق پالاتاسى الماتى وبلىسى بويىنشا فيليالىنىڭ كونفەرەنتسياسى ءوتتى. وعان «اتامەكەن» وداعى» ۇلتتىق ەكونوميكالىق پالاتاسىنىڭ توراعاسى ازات پەرۋاشەۆ، الماتى وبلىسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى بولات تاكەنوۆ، شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىككە قاتىسى بار وبلىستىق باسقارمالار مەن دەپارتامەنتتەردىڭ  باسشىلارى جانە اتالعان پالاتانىڭ الماتى وبلىسى بويىنشى فيليالىنىڭ باسقارما مۇشەلەرى، كاسىپكەرلەر، قوعامدىق ۇيىمدار، جۋرناليستەر قاتىستى. بۇل جولعى كونفەرەنتسيادا نەگىزىنەن ءۇش ماسەلە قارالدى. ونىڭ ءبىرىنشىسى بويىنشا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ قازاقستان حالقىنا ارناعان «داعدارىستان جاڭارۋ مەن دامۋعا» اتتى جولداۋىن جۇزەگە اسىرۋ جونىندەگى جۇمىستارداعى جەكە كاسىپكەرلىك پەن مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ءوزارا قارىم-قاتىناسى ءسوز بولدى. ەكىنشى كەزەكتە ۇكىمەتتىڭ ەكونوميكانىڭ ناقتى سالالارى مەن سەكتورلارىن قولداۋ جونىندەگى داعدارىسقا قارسى شارالارىن ورىنداۋعى قاتىستى اڭگىمە قوزعالسا، ەڭ سوڭىنان ۇيىمداستىرۋ ماسەلەسى قارالدى.

تالدىقورعانداعى «دوستىق» ءۇيىنىڭ ءماجىلىس زالىندا «اتامەكەن» وداعى» ۇلتتىق ەكونوميكالىق پالاتاسى الماتى وبلىسى بويىنشا فيليالىنىڭ كونفەرەنتسياسى ءوتتى. وعان «اتامەكەن» وداعى» ۇلتتىق ەكونوميكالىق پالاتاسىنىڭ توراعاسى ازات پەرۋاشەۆ، الماتى وبلىسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى بولات تاكەنوۆ، شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىككە قاتىسى بار وبلىستىق باسقارمالار مەن دەپارتامەنتتەردىڭ  باسشىلارى جانە اتالعان پالاتانىڭ الماتى وبلىسى بويىنشى فيليالىنىڭ باسقارما مۇشەلەرى، كاسىپكەرلەر، قوعامدىق ۇيىمدار، جۋرناليستەر قاتىستى. بۇل جولعى كونفەرەنتسيادا نەگىزىنەن ءۇش ماسەلە قارالدى. ونىڭ ءبىرىنشىسى بويىنشا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ قازاقستان حالقىنا ارناعان «داعدارىستان جاڭارۋ مەن دامۋعا» اتتى جولداۋىن جۇزەگە اسىرۋ جونىندەگى جۇمىستارداعى جەكە كاسىپكەرلىك پەن مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ءوزارا قارىم-قاتىناسى ءسوز بولدى. ەكىنشى كەزەكتە ۇكىمەتتىڭ ەكونوميكانىڭ ناقتى سالالارى مەن سەكتورلارىن قولداۋ جونىندەگى داعدارىسقا قارسى شارالارىن ورىنداۋعى قاتىستى اڭگىمە قوزعالسا، ەڭ سوڭىنان ۇيىمداستىرۋ ماسەلەسى قارالدى.
استانادان ارنايى ات ارىتىپ جەتكەن «اتامەكەن» وداعى» ۇلتتىق ەكونوميكالىق پالاتاسىنىڭ توراعاسى ازات پەرۋاشەۆ بۇگىنگى باسقوسۋداعى العا قويعان ماقساتتارعا جان-جاقتى توقتالىپ، ەلباسىنىڭ ارقاسىندا ەكونوميكانىڭ ناقتى سالالارىن قولداۋعا بۇرىن بولىپ كورمەگەن دارەجەدە قارجىلاردىڭ ءبولىنىپ جاتقانىن، سونىڭ ىشىندە شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىكتى قولداۋعا دا باسا نازار اۋدارىلىپ وتىرعانىن ايتا كەلە، وسىعان وراي ەلىمىزدەگى كاسپكەرلەر قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ جولداۋىنداعى مىندەتتەردى تولىققاندى جۇزەگە اسىرۋعا، داعدارىسقى قارسى شارالاردىڭ جەمىستى بولۋىنا ءبىر كىسىدەي اتسالىسۋلارى قاجەتتىگىن كولدەنەڭ تارتتى. بۇكىل الەمدى الاڭداتىپ وتىرعان قارجىلىق داعدارىس كەزەڭىنەن مەملەكەتىمىزدىڭ ءوز مارتەبەسىنە كولەڭكە تۇسىرمەي، حالىقتىڭ جاعدايىن تومەندەتپەي شىعۋىنا كاسىپكەرلەردىڭ دە قوماقتى ۇلەس قوساتىنىنا سەنىمىن ءبىلدىردى. سونىمەن بىرگە كونفەرەنتسياعا جينالعانداردى ءدال قازىر وزدەرىن الاڭداتىپ وتىرعان پروبلەمالاردى اشىق ءارى بەلسەندى تۇردە بىلدىرۋگە شاقىرىپ، ولاردىڭ وڭدى ۇسىنىستارى مەن ءتۇيىندى ماسەلەلەرىن رەسپۋبليكالىق دارەجەدەگى ءتيىستى ورىندارعا جەتكىزۋدى ءوز مويىنىنا الاتىنىن مالىمدەدى. بۇدان سوڭ «اتامەكەن» وداعى» ۇلتتىق ەكونوميكالىق پالاتاسىنىڭ الماتى وبلىسى بويىنشا فيليالىنىڭ سۋ جاڭا توراعاسى نۇرلان جازىلبەكوۆ ءسوز الىپ، ءدال قازىرگى كەزدەگى جۇمىستار جونىندە بايانداما جاسادى.
– وزدەرىڭىزگە ءمالىم، 2005 جىلدىڭ 24 ناۋرىزىندا وتكەن كاسىپكەرلەردىڭ ءبىرىنشى كونگرەسسىندە ەلباسىنىڭ قولداۋىمەن مەملەكەت پەن بيزنەستىڭ ىنتىماقتاستىعىن ورناتۋ ماقساتىندا قازاقستيان كاسىپكەرلەرى مەن جۇمىس بەرۋشىلەرىنىڭ «اتامەكەن» جالپىۇلتتىق وداعى قۇرىلىپ، ىلە-شالا ونىڭ بارلىق وبلىستار مەن رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالارداعى فيليالدارى جاساقتالعان بولاتىن. سودان بەرگى قىسقا عانا مەرزىم ىشىندە اسا اۋقىمدى جۇمىستاردى جۇزەگە اسىرعان ۇيىم قازاقستاننىڭ ۇلتتىق ەكونوميكالىق پالاتاسى دەگەن مارتەبەگە يە بولعانىنا دا ءبىراز ۋاقىت ءوتتى. ونىڭ قۇرامىندا ماشينا قۇرىلىسى، قۇرىلىس يندۋسترياسى، قارجىلىق سەكتور، جەڭىل جانە تاماق ونەركاسىبى، مۇناي مەن گاز، مەتاللۋرگيا، تاۋ-كەن كاسىپورىندارى، ساۋدا جانە تاعى باسقا دا ەكونوميكا سالالارىنىڭ مۇددەلەرىن قورعايتىن رەسپۋبليكالىق سالالىق قاۋىمداستىقتار بار. قازىرگى كەزدە ۇەپ زاڭ شىعارۋشىلىقتى قوسا العاندا، مەملەكەتتىڭ بارلىق ەكونوميكالىق ساياساتىن جاساۋعا جانە جۇزەگە اسىرۋعا بەلسەنە قاتىسادى. الايدا، جۇمىستارىنىڭ باسىمدىق باعىتتارىنىڭ ءبىرى مەملەكەتپەن قارىم-قاتىناسىنىڭ بارلىق سالالارى بويىنشا جەكە كاسىپكەرلىكتىڭ مۇددەلەرىن قورعاۋ مەن قولداۋ بولىپ تابىلادى. مۇنى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنان كۇندەلىكتى بايقاي الاسىزدار. وسىناۋ قىرۋار جۇمىستاردى جۇزەگە اسىرىپ وتىرعاندار قاتارىندا ۇەپ-نىڭ الماتى وبلىسى بويىنشا فيليالى دا بارلىعىن سەنىممەن ايتا الامىن. بۇگىن بىزدەر الداعى كەزدەرى ءبىزدىڭ ۇيىمنىڭ جۇمىسىنداعى باسا نازار اۋدارىلار تۇستارعا توقتالعىم كەلەدى.
بىرىنشىدەن، وتاندىق بيزنەستىڭ وزەكتى پروبلەمالارىن انىقتاۋ قاجەت. مۇندايلار قاتارىنا زاڭدىق سيپاتتاعى اكىمشىلىك كەدەرگىلەردىڭ قوسىلاتىنىن جوققا شىعارا المايمىز. اتاپ ايتقاندا، كەز كەلگەن مەملەكەتتىك قىزمەتتە تۇتىنۋ ءۇشىن ءىس جۇزىندە قاجەت ەمەس كوپتەگەن قۇجاتتار تالاپ ەتىلەدى جانە ولاردى جيناۋ ءۇشىن  التىن ۋاقىتتى سارپ ەتەمىز. سونداي-اق، سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس تە ءوز  وزەكتىلىگىن جويعان جوق. وسىعان وراي «اتامەكەن» وداعىنىڭ وكىلدەرى وزدەرى مۇشەسى بولىپ تابىلاتىن كەڭەستەر مەن ۇيىمداردا قوعامنىڭ وسىناۋ دەرتىنە قارسى باتىل شارالاردىڭ جۇرگىزىلۋىنە ۇيىتقى بولعانى ءجون. كاسىبي شەبەرلىكتى دە كوڭىلدەن تاسا قالدىرۋعا بولمايدى. سونىمەن بىرگە وتاندىق كاسىپكەرلىكتىڭ الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگىنىڭ سالماعىن ازايتىپ الماۋىمىز كەرەك. وسىلاردى تولىققاندى ورىنداعاندا عانا كاسىپكەرلەردىڭ ىسكەرلىك مارتەبەلەرى ارتىپ، مەملەكەتتىك ورگاندار مەن جۇرتشىلىقتىڭ ولارعا دەگەن سەنىمى بارىنشا ارتادى.
بايانداماشىدان سوڭ جارىسسوزگە شىققانداردىڭ بارلىعى دەرلىك  باستاپقى نەسيەلەندىرۋ مەن قايتا قارجىلاندىرۋعا بايلانىستى بانكتتەر جۇمىسىنا كوڭىلى تولمايتىندىقتارىن، باق-تاردا جاريالانعان تالاپتارعا قوسىمشا قۇجاتتار سۇراپ، قوسالقى تالاپتار ۇستەمەلەپ، ۇمىتتەنىپ بارعان كاسىپكەرلەردىڭ تاۋىن شاعاتىنىن ايتىپ، وسى ماسەلەلەردى شەشۋگە «اتامەكەن» وداعىنىڭ» اتسالىسۋىن ءوتىندى. جاركەنتتىك كاسىپكەر ق. احمەتجانوۆ، قاپشاعايداعى «پوليمەرترۋب» جشس ديرەكتورى م. اندارجانوۆا، قاراساي اۋدانىنان كەلگەن بيزنەسمەن ق. يبراگيموۆ، كوكسۋ اۋدانىنداعى «سترويتەل» جشس ديرەكتورى ا. بۋزىكين، تالدىقورعانداعى تۇتىنۋشىلار قاۋىمداستىعىنىڭ وكىلى ۆ. فايزۋللين، وسى قالاداعى «تانىم» جشس باسشىسى ق. دۇزگەنباەۆ جانە تاعى باسقالاردىڭ ايتقانىنا قاراعاندا، بانكتتەر مەملەكەتتەن بولىنگەن قارجىنى كاسىپكەرلەرگە بەرۋدە ەنجارلىق تانىتىپ، ولارعا زاڭسىز تالاپتار قويىپ وتىرعان كورىنەدى.
وسىناۋ كاسىپكەرلەردى اشىندىرىپ وتىرعان ماسەلەلەرگە وراي ءسوز العان ازات پەرۋاشەۆ مەملەكەت باسشىسىنىڭ وسىدان ءبىراز عانا بۇرىن بانكتتەر جۇمىسىن قاتاڭ سىنعا الىپ، ۇكىمەت باسشىسىنا ناقتى تاپسىرمالار جۇكتەگەنىن، سوندىقتان جاعدايدىڭ دۇرىستالاتىن كەزى جاقىن ەكەندىگىن ايتىپ، جەتىسۋلىق بيزنەسمەندەردى ابىرجىماۋعا شاقىردى. قايتا قارجىلاندىرۋ مەن كاسىپكەرلىكتى نەسيەلەندىرۋگە بايلانىستى ۇكىمەتتىك دەڭگەيدە اپتا سايىن سەلەكتورلىق كەڭەستەر وتكىزىلىپ جاتقاندىعى دا ماسەلەنىڭ كۇرمەۋىن تارقاتۋعا سەبىن تيگىزەرى انىق.
«الايدا، قايتا قارجىلاندىرۋ مەن نەسيەلەندىرۋگە كەلگەندە، ءبىرىنشى كەزەكتە وتاندىق ءونىم شىعارۋشىلاردى قولداۋعا كوڭىل بولىنەتىنى ءسوزسىز. مەملەكەتتىڭ اقشاسىن باسقا ەلدەردەن تاۋارلار ساتىپ اكەلىپ، ونى ءوز ەلىمىزدە ۇستەمەلىپ ساتۋدى كاسىپ ەتكەندەر الا المايدى. سوندىقتان وندايلاردىڭ جەڭىلدىكپەن بەرىلەتىن نەسيەگە اۋىز اشپاي-اق قويعاندارى ءجون. بىزدەر ءوز ەلىمىزدىڭ پاتريوتتارى بولۋعا ءتيىسپىز. سوندا عانا مەملەكەتىمىزدىڭ دامۋىنا ۇلەس قوستىق دەگەندى باتىل ايتا الامىز» دەدى «اتامەكەن» وداعى» ۇلتتىق ەكونوميكالىق پالاتاسىنىڭ توراعاسى.
وبلىس اكىمىنىڭ ورىباسارى بولات تاكەنوۆ تە ورتاق ىسكە وراي پىكىرىن ءبىلدىردى. بانكتتەر جۇمىسىنا كوڭىلى تولمايتىنداردىڭ جاعدايىن تۇسىنەتىنىن ايتا كەلە، الداعى كەزدە بارلىعىنىڭ زاڭ اۋقىمىندا بولۋى قاتاڭ قاداعالاناتىنىن جەتكىزدى. ەلباسى جولداۋىنداع ايتىلعان مىندەتتەردى جۇزەگە اسىرۋداعى، داعدارىسقا قارسى شارالارداعى جەتىسۋلىق كاسىپكەرلەردىڭ اتقارىپ وتىرعان جۇمىسى اسا اۋقىمدىلىعىنا توقتالدى. الداعى كەزدە دە مەملەكەتتىك مەكەمەلەر مەن كاسىپكەرلەر اراسىنداعى تۇسىنىكتى قارىم-قاتىناس جاراسىمدى جالعاسىن تاباتىنىنا سەنىمىن ءبىلدىردى.
كونفەرەنتسياداعى نەگىزگى ماسەلەلەردى قاراۋ وسىلايشا ءوزارا تۇسىنىستىكتە اياقتالدى. بۇدان كەيىن ۇيىمداستىرۋ ماسەلەسىنە كەزەك كەلدى. ازات پەرۋاشەۆ ۇەپ-نىڭ الماتى وبلىسى بويىنشا فيليالى باسقارماسىنىڭ بۇرىنعى توراعاسىنىڭ جۇمىسىنا ءبىراز ورىندى سىندار ايتا كەلە، بۇعان دەيىن قاراساي اۋداندىق فيليالىنىڭ باسقارما توراعاسى بولىپ كەلگەن نۇرلان جازىلبەكوۆتى وبلىستىق فيليال باسقارماسىنا توراعا ەتىپ سايلاۋدى داۋىسقا سالدى جانە زالدا وتىرعىن ۇەپ مۇشەلەرىنىڭ بارلىعىنىڭ قولداۋىنا يە بولدى. بۇدان سوڭ فيليالدىڭ بۇعان دەيىنگى باسقارما مۇشەلەرىنىڭ سانىن توعىز ادامعا دەيىن قىسقارتۋدى ۇسىندى جانە جاڭا باسقارما مۇشەلەرىنىڭ ەسىمدەرىن اتاپ-اتاپ كورسەتتى. بۇل ۇسىنىس تا ءبىراۋىزدان قولداندى.  بۇل جولعى كونفەرەنتسيادا ءبىراز داۋ تۋعىزىپ، ازدى-كوپتى قارسىلىققا تاپ بولعان ماسەلە – وبلىستىق فيليالدىڭ ديرەكتورىن تاعايىنداۋ بولدى. جابىق كونكۋرسقا قاتىسقان التى ۇمىتكەردىڭ ىشىنەن ديرەكتورلىق لاۋازىمعا قويىلاتىن بارلىق تالاپتاردان شىققان كاسىپكەر الماز قازانعاپوۆتىڭ ديرەكتور بولۋىنا قارسىلىق بىلدىرگەندەر دە كەزدەستى. دەگەنمەن،  بۇل ماسەلە دە وڭ شەشىمىن تاپتى. وسىلايشا تالدىقورعان قالاسىندا وتكەن «اتامەكەن» وداعى» ۇلتتىق ەكونوميكالىق پالاتاسىنىڭ الماتى وبلىسى بويىنشا فيليالىنىڭ كونفەرەنتسياسىندا ەلباسى جولداۋىن جۇزەگە اسىرۋ مەن داعدارىسقا قارسى تۇرۋ شارالارىنا جەتىسۋلىق كاسىپكەرلەر قوسار ۇلەس انىقتالىپ، وبلىستىق فيليال باسقارماسىنىڭ توراعاسى مەن فيليال ديرەكتورى جانە باسقارما مۇشەلەرى سايلاندى.

«جول قارتاسىن» ورىنداۋ – داعدارىسقا تويتارىس بەرەدى

قارجىلىق داعدارىسقا قارسى تۇرىپ، الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ قارقىنىن ساقتاپ قالۋ ماقساتىندا قولعا الىنىپ جاتقان جوبالار مەن شارالار اراسىندا «جول كارتاسىنىڭ»  الار ورنى ۇلكەن، اتقارار مىندەتى سالماقتى. الماتى وبلىسىنا «جول كارتاسى» اياسىندا بارلىعى 12 ملرد. 744 ملن. تەڭگە قاراستىرىلسا، ونىڭ 7 ملرد. 767 ملن. تەڭگەسى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت جانە 4 ملرد. 977 ملن. تەڭگەسى جەرگىلىكتى بيۋدجەت ەسەبىنەن بولىنگەن. ەندى الدا كۇتىپ تۇرعان باستى مىندەت – وسى قوماقتى قارجىنى ماقساتتى ءارى ءتيىمدى جۇمساپ، داعدارىس اكەلەر بامتى  پروبلەمالاردىڭ ءبىرى – جۇمىسسىزدىقتىڭ جولىنا توسقاۋىل قويۋ. وسى ماقساتتا الداعى كەزدەرى 19597 جۇمىس ورنى قۇرىلادى دەپ جورامالادانعان. سوندىقتان با بولار، داعدارىسقا قارسى تۇرۋ شارالارىنىڭ العاشقى ناتيجەلەرى قارالىپ، «جول كارتاسى» اۋقىمىندا اتقارىلار ىستەردىڭ باستاپقى ساتىلارى پىسىقتالعان كەڭەستى وبلىس اكىمى سەرىك ۇمبەتوۆتىڭ ءوزى اشىپ، وبلىس ەكونوميكاسىنىڭ بىردە-ءبىر سالاسىنىڭ داعدارىسقا قارسى كۇرەس شارالارىنان تىسقارى قالماۋىن، ماڭىزدى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋعا ءبىر كىسىدەي اتسالىسۋلارىن تالاپ ەتتى. كوڭىلدەن شىقپاي وتىرعان كورىنىستەردى دە جاسىرىپ جاپپاي اشىق ايتىپ، الداعى ۋاقىتتا داعدارىسقا قارسى شتابتىڭ جۇمىس ناتيجەسى، ونىڭ ىشىندە جۇمىسسىزدىققا توسقاۋىل قويۋعا قاتىستى شارالار بارىسى قاتاڭ سۇرالاتىنىن ەسكەرتتى.
وبلىس اكىمىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى اماندىق باتالوۆتىڭ بايانداۋىنا قاراعاندا، داعدارىسقا قارسى كۇرەستى ۇيلەستىرۋگە ءتيىستى شتاب وتىرىسى اپتا سايىن وتكىزىلىپ، سول جەتى كۇن ىشىندە قالىپتاسقان جاعدايلارعا تولىققاندى مونيتورينگ جاسالىپ، الدا اتقارىلار جۇمىستار پىسىقتالىپ وتىرادى ەكەن. سونىڭ ارقاسىندا جانە تاعى باسقا جۇمىستار ناتيجەسەندە وبلىستاعى جۇمىسسىزدىق جاعدايى ءدال قازىرگى كەزدە اسقىنا قويماعان. وبلىس كولەمىندە جۇزەگە اسىرىلۋعا ءتيىستى جوبالاردىڭ بارلىعى ورتالىق باسشىلىق تاراپىنان قولداۋ تاۋىپ، بەكىتىلىپتى.  ال «جول كارتاسىنا» كەلەر بولساق، جوعارىدا كورسەتىلگەن اسا قوماقتى قارجىنىڭ قاي باعىتتارعا جۇمسالاتىنى انىقتالىپتى. مۇنداعى باستا نازار تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق نىساندارىنىڭ جوندەۋ جۇمىستارىنا اۋدارىلماق. اتاپ ايتقاندا، اتالعان ماقساتتا بەلگىلەنگەن 49 جوبانى ورىنداۋعا بارلىعى 4778 ملن. تەڭگە جۇمسالماق. اتالعان جوبالاردىڭ 12-ءسى سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ، 7-ەۋى كارىزدىك، 9-ى جىلۋمەن قامتاماسىز ەتۋ، 2-ەۋى گازبەن قامتاماسىز ەتۋ جانە 17-ءسى قالالاردى اباتتاندىرۋ نىساندارى بولىپ تابىلادى. سونداي-اق، جول جوندەۋ جۇمىستارىنا 2784 ملن. تەڭگە قاراستىرىلىپ، وسى قارجىعا 48 جوبانى ورىنداۋ ويلاستىرىلىپتى. مۇندا وبلىستىق دارەجەدەگى 29 اۆتوجول، اۋداندىق دارەجەدەگى 19 اۆتوجول بار.
ءبىلىم مەن دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە تاعى باسقا دا الەۋمەتتىك نىسىنداردىڭ جوندەۋ جۇمىستارىنا 3144 ملن. تەڭگە ءبولىنىپ، وسى قارجىعا بارلىعى 83 نىساندى جوندەۋ جوسپارلانعان. ولاردىڭ ىشىندەگى 50-ءى ءبىلىم، 26-ى دەنساۋلىق ساقتاۋ، بىرەۋى الەۋمەتتىك قورعاۋ سالالارىنىڭ نىسانى بولسا، جوندەلەتىن مادەنيەت نىساندارىنىڭ سانى تورتەۋ جانە ولارعا قوسىمشا تاعى ەكى سپورت نىسانى بار. «جول كارتاسىنان» اۋىلداردىڭ الەۋمەتتىك-مادەني نىساندارى دا تىسقارى قالمايدى. ولاردى جوندەۋگە 2039 ملن. تەڭگە قاراستىرىلىپ، بارلىعى 56 جوبا جۇزەگە اسىرىلماق.
ەندىگى ماقسات – بيۋدجەتتىك قاراجاتتى ءتيىمدى پايدالانۋ. وسى ورايدا وبلىس اكىمى مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلاردى ۇيىمداستىرۋشىلاردى انىقتاۋ جونىندە ءتيىستى وكىم قابىلداپتى. سوعان سايكەس، «جول كارتاسى» باعىتتارى بويىنشا تومەندىگەلەر اكىمشىلەر جانە مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلاردى ۇيىمداستىرۋشىلار بولىپ تابىلادى:
– «تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق نىساندارىنداعى جوندەۋ جۇمىستارى»  بويىنشا اكىمشى – ەنەرگەتيكا جانە كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق باسقارماسى، مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلاردى ۇيىمداستىرۋشىلار– ەنەرگەتيكا جانە كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق باسقارماسى مەن تالدىقورعان قالاسىنىڭ اكىمدىگى (تالدىقورعان قالاسىنداعى جۇمىستار بويىنشا);
– «جول جوندەۋ جۇمىستارى» بويىنشا اكىمشى – جولاۋشى كولىگى جانە اۆتوموبيل جولدارى باسقارماسى، مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلاردى ۇيىمداستىرۋشىلار – جولاۋشى كولىگى جانە اۆتوموبيل جولدارى باسقارماسى، كوشەلەر مەن  اۋداندىق دارەجەدەگى جولدار بويىنشا اۋداندار مەن قالالار اكىمدەرى;
– «مەكتەپ، اۋرۋحانا جانە تاعى باسقا الەۋمەتتىك نىسانداردى جوندەۋ جۇمىستارى» بويىنشا اكىمشىلەر – ءبىلىم باسقارماسى، دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسى، جۇمىسپەن قامتۋدى ۇيلەستىرۋ جانە الەۋمەتتىك باعدارلامالار باسقارماسى، تۋريزم، سپورت جانە دەنە تاربيەسى باسقارماسى، مادەنيەت باسقارماسى، وبلىستىق نىساندار بويىنشا مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلاردى ۇيىمداستىرۋشىلار – ءتيىستى باسقارمالار، اۋداندىق نىساندار بويىنشا اۋداندار مەن قالالار اكىمدەرى;
– اۋىلدار مەن سەلولارداعى الەۋمەتتىك-مادەني نىسانداردى جوندەۋ جۇمىستارى» بويىنشا اكىمشى – ەكونوميكا جانە بيۋدجەتتىك جوسپارلاۋ باسقارماسى، مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلاردى ۇيىمداستىرۋشىلار – اۋداندار اكىمدەرى.
وبلىستىق بيۋدجەتتىك باعدارلامالاردىڭ اكىمشىلەرى بويىنشا بولىنگەن قاراجاتتى ءبولۋ جانە ولاردى اي سايىن قارجىلاندىرۋ مامىر-قاراشا ايلارىنا جوسپارلانعان. سونىڭ ىشىندە مامىر ايىنا 2107 ملن. تەڭگە قاراستىرىلعان. وسىعان بايلانىستى اۋداندار مەن قالالار اكىمدەرى مەن بيۋدجەتتىك باعدارلامالار اكىمشىلەرىنە تەز ارادا ماقساتتى ترانسفەرتتەر بويىنشا كەلىسىمگە قول قويۋ قاجەت.
«جول كارتاسىن» ورىنداۋ بويىنشا قاراستىرىلعان قاراجات مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلاردىڭ ايىرىقشا ءتارتىبى بويىنشا پايدالانىلاتىن بولادى. مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلار جونىندەگى قولدانىستاعى زاڭناماعا ەنگىزىلگەن وزگەرتۋلەرگە سايكەس، كونكۋرستار وتكىزۋ بويىنشا مەرزىمدەردى قىسقارتۋ جوسپارلانعان.
باعدارلامالار اكىمشىلەرىنە جۇمىستاردى جۇرگىزگەنگە دەيىن جانە كەيىن فوتو جانە بەينە تۇسىرىلىمدەر جاساۋ قاجەت. اۋداندار مەن قالالار اكىمدەرى وبلىستىق اكىمشىلەرگە اپتا سايىن جوبانىڭ ورىندالۋ بارىسى جونىندەگى جەدەل اقپارات، اي سايىن يگەرىلگەن قاراجات پەن ورىندالعان جۇمىس كولەمى تۋرالى ەسەپ بەرۋلەرى كەرەك. «جول كارتاسىن» ورىنداۋ بويىنشا جۇمىستاردى ۇيلەستىرۋ ءۇشىن وبلىستىڭ اۋداندارى مەن قالالارى وبلىس اكىمى ورىنباسارلارى، ءماسليحات حاتشىسى، مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى جونىندەگى باسقارما باستىعى ارالارىندا ءبولىنىپ، بەكىتىلىپ بەرىلگەن.
كەڭەستە قارالعان ەكىنشى ماسەلە – مەموراندۋمعا قول قويۋ بويىنشا كەلىسىمشارتتار جاساۋ تۋرالى جاعدايعا كەلەر بولساق، تالدىقورعانعا اقپان ايىندا جولى تۇسكەن پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى ءو. شوكەەۆتىڭ ساپارى كەزىندە وبلىستاعى 22 كاسىپورىن قازاقستاندا جاسالعان تاۋارلار، جۇمىستار مەن قىزمەتتەر بويىنشا 9 مينيسترلىكپەن، ۇلتتىق كومپانيالارمەن جانە جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلارمەن تاۋارلار، جۇمىستار جانە قىزمەتتەر جەتكىزۋ جونىندە بارلىعى 19150 ملن. تەڭگەنىڭ 66 مەموراندۋمىنا قول قويعان بولاتىن. ال، 4 مامىرىنداعى دەرەككە سايكەس،  قول قويىلعان مەموراندۋمدار اۋقىمىندا جالپى سوماسى 407,4 ملن. تەڭگەگە 6 كەلىسىمشارت جاسالىپتى. بۇل باعىتتاعى جۇمىستار الدا دا جالعاسىن تابا بەرمەك.
كەڭەستى قورىتىندىلاعان وبلىس اكىمى «جول كارتاسىن» ورىنداۋدى وبلىستىق، اۋداندىق، قالالىق دەڭگەيدەگى ءاربىر باسشىنىڭ نازاردا ۇستاۋىن جانە قاراستىرىلعان قارجىنىڭ ماقساتتى جۇمسالۋىن كوزدەن تاسا ەتپەۋىن قاتاڭ تاپسىردى. داعدارىسقا قارسى تۇرۋعا ارنالعان جۇمىستاردى الداعى كەزدە تاعى دا پىسىقتاپ، بارلىق مۇمكىندىكتەردى تولىققاندى ىسكە قوسۋدىڭ قاجەتتىگنەدە ەرەكشە  توقتالدى.

بولات اباعان، الماتى وبلىسى.