ەلىمىزدە جۇرگىزىلگەن الەۋمەتتىك زەرتتەۋلەر قازاق جاستارىنىڭ 63 پايىزى شەنەۋنىك، اكىم، دەپۋتات بولعىسى كەلەتىنىن دالەلدەگەن. ويتكەنى، ءبىزدىڭ جاستار بايۋدىڭ توتە جولى – مەملەكەتتىك قىزمەت دەپ بىلەدى. جەتكىنشەكتەردىڭ ساناسىندا قالىپتاسقان وسى پسيحولوگياعا، وسى تەندەنتسيا ءبىزدى قايدا اپارادى؟  

قازىر ەشكىم عارىشكەر بولعىسى كەل­مەي­دى. ويتكەنى عارىش ايلاعىن يگەرۋ قازاق ءۇشىن – ميفولوگيا. اڭىزبەن اربالىپ، ەرتەگىگە ەلىتۋ نارىقتىق قوعامدا مۇمكىن ەمەس. سودان بولار، جاستارىمىزدىڭ دەنى بولا­شاق­تىڭ ءۇمىت ءجىبىن مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ موينىنا بايلاعىسى كەلەدى. بۇل ارمان ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ باسىنا قونا سالماسى تاعى بەلگىلى. سوندىقتان دا كۇن ساناپ جۇمىسسىز جاستاردىڭ سانى ارتىپ كەلەدى. رەسمي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، بىرىنشىدەن، ەلىمىزدەگى 3 ملن حالىق ءوزىن-ءوزى جۇمىسپەن قامتىپ وتىر ەكەن. سول 3 ملن-نىڭ 700 مىڭى – جاس­تار. ياعني 700 مىڭ جاسىمىز تاكسي ايداپ، ءار­بىر جەردە جالدانىپ، ءتۇرلى بەيرەسمي جۇ­مىس جاساپ ءجۇر دەگەن ءسوز. ەكىنشىدەن، مۇنىڭ سىرتىندا 30 مىڭ جۇمىسسىز ۇل-قىزىمىز بار. ۇشىنشىدەن، ەلىمىزدە جىل سايىن 60-70 مىڭداي تۇلەك جوو-لاردى ءبىتىرىپ شىعادى. مۇنىڭ ءبارى دەرلىك قىزمەت تىزگىنىن ۇستاپ كەتىپ جاتىر دەپ ايتا الماي­مىز. بۇگىنگىدەي داعدارىس القىمنان العان كەزدە ءوزىن-ءوزى جۇمىسپەن قامتىپ وتىرعان­داردىڭ ەرتەڭى بۇلىڭعىر ەكەنى تاعى راس.

جاستاردىڭ شەنەۋنىك بولۋعا تالپىنۋىنا بىرنەشە سەبەپ بار. بىرىنشىدەن، ولار الەۋ­مەتتىك جاعدايدى جاقسارتۋدى ويلاي­دى، ەكىنشىدەن، تۋىستارعا جاردەم ەتكىسى كە­لەدى، ۇشىنشىدەن، ماتەريالدىق قۇندىلىققا وڭاي جەتۋدى كوزدەيدى، تورتىنشىدەن، جۇرت الدىندا بەدەلدى بولۋدى ارماندايدى... ارينە، وتپەلى كەزەڭگە ءتان بۇل قۇبىلىستى جويۋ ءۇشىن ەڭ الدىمەن «مەملەكەتتىك قىزمەت – كارەرا جاسايتىن مەكەمە» دەگەن تۇسى­نىكتەن ارىلۋىمىز قاجەت.

ويتكەنى، قازىر كەز كەلگەن ازاماتتىڭ كارەرالىق تۇرعىدا ءوسۋى، ياعني الەۋمەتتىك ساتىعا كوتەرىلۋى تەك قانا شەنەۋ­نىكتىكتىڭ اياسىندا قالىپتا­سىپ وتىر. ءتىپتى شەنەۋنىكتەرىمىز ەلدەگى كاسىپكەرلەر­دەن اۋقاتتى. دەمەك، بۇل جاعداي جاستارعا بايۋ­دىڭ، ماتەريال­دىق قۇندىلىقتى ارتتىرۋ­دىڭ جولى بولىپ كورىنەدى. وسىنداي كەزەڭ­دە ءبىز ولار­دى مەتاللۋرگ، ماشينا جاساۋدىڭ شە­بەرى نەمەسە ت.ب بول دەپ ۇگىتتەي الا­مىز با؟ قازىر ەلىمىزدەگى كەز كەلگەن وندىرىستىك سا­لاداعى تۇراقتىلىق دەڭگەيى تومەن. جاس­تارى­مىز ءار وندىرىستىك سالا بىرەۋدىڭ جەكە­مەنشىگى ەكەنىن بىلەدى. دەمەك، بۇل جەردە جاستاردى كىنالاۋعا بولمايدى. سەبەبى جاس ماماندار قازىر ءبىر وندىرىستىك سالاعا بار­سا، ول جەردىڭ يەسى، ياعني باسشىسى بولا الماسىن، ءومىر بويى قاتارداعى مامان بولىپ قا­لا­تى­نىن جاقسى تۇسىنەدى. ءبىزدىڭ ەلدەگى كوپ­­تەگەن سالالاردا الەۋمەتتىك قاۋىپسىز­دىك ماسەلەسى جولعا قويىلماعان. بۇگىن­دە مەم­لەكەتىمىزدەگى ءاربىر ءتورت جاس ما­مان عانا جۇمىس ورنىنا ورنالاسا الا­دى ەكەن. بىزدە مۇنداي پروبلەمالار كوپ.

ايتۋعا وڭاي، ارينە. سول سەبەپتى دە بۇل تۇسىنىكتى وزگەرتۋ ءۇشىن مەمقىزمەتكەرلەردىڭ جەمقورلىعىنا تۇپكىلىكتى بالتا شابۋ جول­دارىن قاراستىرۋىمىز قاجەت. جاستار­دىڭ شەنەۋنىكتىككە ۇمتىلۋىنىڭ ءبىر قىرىن – پاراقورلىققا قۇمارتۋ دەپ تۇسىنگەن ءجون. «ديپلوم دەگەن كوك قاعاز، جۇمىسقا قا­رىم-قابىلەت كەرەك» دەگەن پىكىر نىق ور­نا­لاس­قانى ءجون. سونىمەن قاتار ءار ۋنيۆەر­سي­تەت ءوزىنىڭ تۇلەكتەرىنىڭ 70 پايىزىن جۇ­مىس­پەن قامتي الماسا، ول وقۋ ورىن­دارىن جابۋ ماسەلەسى قارالۋى كەرەك. بۇل جايت­تاردى جاساي الماساق، ءدىني ەكسترە­ميزم­نىڭ ارتۋى، وتباسىلىق اجىراسۋلار­دىڭ كوبەيۋى، جەتىمدەر سانىنىڭ ارتۋى توقتا­ماق ەمەس. ناقتى دەرەكتەرگە سۇيەن­سەك، بۇگىن­دە ەلىمىزدىڭ قۇرىلىس سالاسىنا 10 مىڭعا تارتا، اۋىل شارۋاشىلىعىندا 10 مىڭ­عا جۋىق، ماشينا جانە جابدىقتاۋ تەح­نولوگياسىندا – 8 مىڭ، قىزمەت كورسەتۋ سالاسىندا 7 مىڭ مامان جەتىسپەيدى ەكەن. قۇر قيالعا ەرىك بەرگەن جاس جەتكىنشەكتى بىلىكتى كادر بولۋعا ۇگىتتەپ، بەتىن وسى سالا­لارعا بۇرساق، ءبىر سەرپىن بايقالار ما ەدى؟.

 ءتۇيىن

ارمان العا جەتەلەيدى. جاستاردىڭ ارمانىنا شەك قويۋ مۇمكىن ەمەس. دەسە دە، ءومىر اعىسىنا تەك ارمان جەتەگىمەن ەمەس، شىنايى كوزقاراسپەن قارايتىن كەز جەتكەن سەكىلدى.

قانات بىرلىكۇلى

Abai.kz