قازاق پەن قىرعىزدىڭ قايسىسى نامىسسىز؟

جاقىندا قىرعىزستاننىڭ قۇمتور كەنىشىندە قىزمەت ەتەتىن بريتان ازاماتى مايكل ماكفيتتىڭ الەۋمەتتىك جەلىدە قازىنى جىلقىنىڭ جىنىس مۇشەسىنە تەڭەگەن جازباسى قىرعىز قوعامىندا قىزۋ پىكىر-تالاس تۋدىردى.

بريتاندىق ازامات جاڭا جىل مەرەكەسى قارساڭىندا الەۋمەتتىك جەلىلەردىڭ بىرىنە قازىنىڭ سۋرەتىن سالىپ، ونىڭ استىنا "جىلقىنىڭ جىنىس مۇشەسىنەن جاسالعان شۇجىق" دەگەن جازبا قالدىرعان بولاتىن. بۇل ءوز كەزەگىندە ماكفيتپەن بىرگە قۇمتور التىن ءوندىرۋ كەنىشىندە (قاراكول قالاسى) جۇمىس ىستەپ جاتقان قىرعىزداردىڭ اشۋ-ىزاسىن تۋدىردى. مەرەكە وتىسىمەن ءتارتىپ ساقشىلارى شەتەلدىكتى بىشكەك اۋەجايىندا ۇستاپ، ونى سوتتاماق بولعان.

The Guardian باسىلىمىنڭ حابارلاۋىنشا، ماكفيت قۇمتور كەنىشىنە يەلىك ەتەتىن Centerra Gold كومپانياسىنىڭ جۇمىسشىسى. قىرعىز ەلىنىڭ ۇلتتىق داستارحانىنا كىرەتىن جىلقى قازىسىن قاساعا تەڭەگەنى ءۇشىن ەل ۇكىمەتى بريتان ازاماتىن ەلدەن دەپورتاتسيالاعان.

وسى رەتتە ويىما ون جىل بۇرىنعى قازاقستاندى الەمگە ماسقارالاعان  «بورات» ءفيلمى كەلەدى.

مايكل ماكفيتتىڭ قازى تۋرالى قىڭىر قاعىتپاسى مەن «بوراتتىڭ» ورتاسىندا قانداي بايلانىس بار دەيتىن شىعارسىزدار.

قۇمتور كەنىشىندە قىزمەت ەتەتىن، بريتاندىق مايكل قازىنى جىلقىنىڭ جىنىس مۇشەسىنە تەڭەدى. ارتىنان ءىس ۋشىعىپ كەتكەن سوڭ، جالىنىپ، جالپايىپ كەشىرىم سۇرادى. «مەن ەشكىمدى كەمسىتەيىن دەگەن ەمەسپىن جانە ءوزىمنىڭ ەرسى قالجىڭىم ءۇشىن قاتتى وكىنەمىن. سىزدەردەن كەشىرىم سۇرايمىن»،-دەدى.  دەسە دە، قىرعىز ۇكىمەتى مايكلدى مايمۇڭكەلەتپەي، ەلدەن قۋىپ شىقتى.

وسىدان ون جىل بۇرىن، اقش-تا سۇمدىق فيلم شىقتى. «عاجايىپ قازاقستان ولكەسىنىڭ اتاق-داڭقى ءۇشىن بورات دەگەننىڭ امەريكادا جاساعان مادەني جاڭالىقتارى» تۋرالى ءسوز ەتىلگەن بۇل فيلم  قازاقستاندىقتاردىڭ اشۋ-ىزاسىن تۋعىزدى. ول فيلمدە باستى كەيىپكەر بولعان – بورات دەگەن اۋمەسەر: ء«بىز قازاقتار، جىلقىنىڭ ءزارىن (سىدىگىن) ىشەمىز» دەپ ماقتانعان.

لاري چارلز تاراتقان كينواجۋا قازاقستاندى الەم ەلدەرىنە اشىق ماسقارالاعان ەدى. بۇعان ءبىزدىڭ ەلدىڭ بەلسەندىلەرى بۇلقان-تالقان بولعانىمەن، بىتىرگەن ءبىر ءىس بولمادى. بورات بىلىقتىرىپ كەتكەندەرى ءالى كۇنگە دەيىن قازاقستانعا كەرى اسەرىن تيگىزۋدە.

جاقىندا قىرعىز قازىسىن قورلاعان مايكل ماكفيت پەن قازاقستاندى قارالاعان «بوراتقا» قاتىستى كينودراماتۋرگ سماعۇل ەلۋباي «ازاتتىق راديوسىنا» تەلەفون ارقىلى سۇحبات بەرىپتى.

وندا: «مەنىڭ ويىمشا باتىستىق ادامداردىڭ ىشىندە جاسىرىنىپ جاتقان راسيزم بار. انىعىندا باتىس الەمى «قازاق» دەگەن حالىقتى بىلەدى دەپ ويلامايمىن. بىلمەيتىن سەبەبى، ولاردىڭ كوبى قازاق كينوسىن كورمەگەن، ادەبيەتى مەن تاريحىن وقىماعان، مۋزىكاسىن تىڭداماعان. ولاردىڭ تۇسىنىگەندە قازاقستان – ەكس-سوۆەتتىك رەسپۋبليكا عانا. ەلىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ، ەلى مۇنايعا، گازعا، ۋرانعا، تابيعي بايلىقتارعا باي، تەرريتورياسى ۇلكەن مەملەكەت. بۇل «بورات» دەگەن «قازاق» دەگەن ەل بار ەكەنىن بىلمەگەندەر ءۇشىن رەكلاما بولدى. قارا پيار بولسا دا، پيار. سوندىقتان، قىرعىزدارعا دا مايكلدىڭ جازباسىنا بولا شۋ شىعارۋدىڭ قاجەتى شامالى»،-دەيدى.

كەيبىر دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، «بوراتتى» ءتۇسىرۋ ءۇشىن 18 ميلليون اقش دوللارى جۇمسالىپ، الەمدىك كينو پروكاتتان 262 ميلليون دوللار پايدا تاپقان. ەڭ سوراقىسى كيونو «وسكار» سىيلىعىنا ۇسىنىلىپ، گولليۆۋدتتاعى ۇزدىك شەتەلدىك اقپاراتتار نوميناتسياسى بويىنشا «التىن گلوبۋس» سىيلىعى تاپسىرىلعان.

ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، تاسپا قانشا جەردەن ۇلتارالىق ارازدىقتى قوزدىرعانىمەن، الەم حالقىنا «قازاق» دەگەن ەلدىڭ بار ەكەنىن جارنامالاپ بەرگەن-مىس.

دەسەك تە، «بوراتتىڭ بىلىقتارىنان» سوڭ، قازاقستان تۋرالى الەمدىڭ جۇلدىزداردىڭ كوزقاراسى وزگەرگەن.

مىسالى، IBF چەمپيونى، بوكسشى داۆيد لەمە، فۋتبول جۇزدىزى لۋكاس پودولسكي،  فينليانديالىق «حيك» كومانداسى جانە ت.س.س. الەمدىك دەڭگەيدەگى سپورت جۇلدىزدارى قازاقستاندى «بوراتتىڭ ەلى» دەپ ءاجۋالادى.  الەم چەمپيوناتتارىندا جەڭىس تۇعىرانى كوقتەرىلگەن سپورتشىلارىمىز ءۇشىن، مەملەكەتتىك ءانۇرانىمىزدىڭ ورنىنا  «بوراتتىڭ» اۋەنىن قويىم ماسقارالاپ جاتتى. وسىندايدا سەلت ەتىپ، سالت قيمىلداۋعا ءتيىستى سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى قايدا قاراپ وتىرعانى تاعى بەلگىسىز.

ءتۇيىن: قىرعىز ەلى الەۋمەتتىك تاپتىڭ تومەنگى ساتىسىنداعى قارا جۇمىسشىنىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى ءبىر عانا جازباسى، «قازىنى جىلقىنىڭ جىنىس مۇشەسىنە تەڭەگەنى ءۇشىن» ەلدەن قۋىپ شىقتى. بۇل ءبىر عانا وقيعا دەسەك، قازاقستان حالقىن مىڭ مارتە مازاقتاپ جاتسا دا مىڭق ەتكەن مينيسترلىك جوق. بۇل دا بولسا، قىرعىز حالقىنىڭ نامىسشىلدىعىن كورسەتسە كەرەك. ال بىزگە ءبارى ءبىر مە، سوندا؟

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz