رەسەي شوۆينيستەرى قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىنە قارسى ايقاي شىعارىپ، نارازىلىق ءبىلدىرىپ جاتىر. ءدال جەلتوقساننىڭ 16-كۇنى  رەسەيلىك  «درۋگايا روسسيا» پارتياسىنىڭ 20 شاقتى بەلسەندىسى پەتەربۋرگتەگى قازاقستان  كونسۋلدىعىنا بارىپ، نارازىلىق اكتسياسىن ۇيىمداستىردى. 

ءتىپتى، رەسەيلىك شوۆينيستەرگە بۇل اكتسيانى وتكىزۋگە  رەسەيدىڭ رەسمي بيلىگى رۇقسات بەرگەن. پەتەربورداعى كونسۋلدىق الدىنا جينالعان  ۇلتشىلدار قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن تەرىسكە شىعاراتىن،  مەملەكەتارالىق جانە ۇلتارالىق ارازدىقتى قوزدىراتىن پلاكاتتار مەن تاقتايشالار ازىرلەگەن. ول پاراقشالاردا «مۇنداي تاۋەلسىزدىك قۇرىسىن!»، ء«بىزدىڭ وتانىمىز – كسرو»، «نازارباەۆ، ورىستاردىڭ مازاسىن الما، ونىڭ ارتى جامان بولادى» دەپ جازىلعان.

رەسەيلىك بەلسەندىلەر قازاقستان مەن  ۋكراينانىڭ تاۋەلسىزدىك الۋى رەسەي ءۇشىن قارالى كۇن دەپ كۇڭىرەنۋدە.

رەسەيلىك شوۆينيستەردىڭ قازاق تاۋەلسىزدىگىنە شۇيلىگۋى – ءدال وسى كۇنى كسرو دەيتىن كەر قوعامنىڭ قۇلاپ، ەسكى يمپەريانىڭ تاس-تالقانى شىققانىمەن ۇشتاسسا كەرەك. قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگى قازىرگى پۋتيندىك رەسەي ءۇشىن قارالى كۇن دەپ ءتۇيىن تۇيگەن. سونىمەن قاتار، اكتسياعا جينالعان ءبىر توپ بەلسەندى اقوردانىڭ تۇركيا، قىتاي مەملەكەتتەرىمەن تىعىز قارىم-قاتىناس ورناتىپ وتىرعانىن سىناپ، قازاقستان رەسەيدىڭ سەنىمدى سەرىگى دەگەندى جوقا شىعارعان.

بۇل ورىس ۇلتشىلدارىنىڭ العاشقى ارانداتۋشىلىق ارەكەتى ەمەس. پۋتين بيلىگىندەگى رەسەيدە كەيبىر ەكىنشى-ءۇشىنشى ديۆيزيونداعى ساياسي ۇيىمدار مەن پارتيالار وسىعان دەيىن دە قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىگىنە تەرىس كوزقاراس ءبىلدىرىپ كەلەدى.

كەيىنگى كەزدە قازاقستاننىڭ تەرريتوريالىق تۇتاستىعىنىڭ ءبۇلىنۋىن، دالىرەك ايتساق، رەسەيدىڭ وتارى بولۋىن قالايتىندار ءجيى ءسوز الىپ ءجۇر. سولاردىڭ ىشىندە باسقا ەمەس، ءبىز بىلەتىن بىرەۋ – ەرمەك تايشىبەكوۆ دەيتىن دۇلەي. ءوزىنىڭ نەويمپەرياليستىك كوزقاراسى ءۇشىن 4 جىلعا تەمىر تورعا توعىتىلعانى بولماسا، ەرمەك سياقتىلار ەلىمىزدىڭ ىشىنەن ءىرىندى ساياساتىن ءالى دە جۇرگىزۋدە.

اسىرەسە، قازاقستاننىڭ سولتۇستىك وبلىستارىن رەسەي قۇرامىنا قوسۋعا نيەتتىلەر الەۋمەتتىك جەلىلەردە اكىرەڭدەگەنىن بىلەمىز. «سەۆەرنايا كازاحستان – ەتو رۋسسكايا زەمليا» دەگەن پاراقشالار مەن توپتار دا پايدا بولدى.

مۇنداعى ءپۋتيننىڭ ماقساتى  تۇسىنىكتى – رەسەيدىڭ ىقپالىن قالپىنا كەلتىرۋ، باتىس بلوكتىڭ كەڭەيۋىنە جول بەرمەۋ. وعان شاماسى جەتە مە، جوق پا، اياعى نەمەن بىتەدى – بۇل جاعىن تالقىلامايمىز. ءبىزدى مازالايتىنى – رەسەيدىڭ رەۆانشيستىك ساياساتى قازاقستاننىڭ بولاشاعىنا قالاي اسەر ەتەتىنى. پۋتين قازاقستاندى «قولداعى بالا» دەپ بىلەدى. سوندىقتان دا ۇلتشىلدارىنا توقتاۋ ايتپايدى. وسى جاعدايدى مويىنداۋ، باسقاشا ايتقاندا رەسەيدىڭ مۇددەسىن ەسكەرۋ - ونىمەن قاتىناستىڭ تۇزۋلىگىنە كەپىل بولىپ وتىر. دەگەنمەن، تەوريالىق تۇرعىدان ول قاتىناس بۇزىلۋى دا مۇمكىن. اياعى نەگە اپارىپ سوعاتىنى بەلگىلى بولعاندىقتان ءبىز وعان جول بەرمەۋگە مۇددەلىمىز. گرۋزيا، مولدوۆا، ۋكرايناداعى جاعداي قايتالانباسىن دەسەك، بىزدەگى احۋال سوعان ەشقانداي مۇمكىندىك قالدىرمايتىنداي بولۋى ءتيىس.

بىزدەگى قاۋىپتى ايماقتار بەلگىلى. ولار – قوستاناي وبلىسى (ورىستار 40%، قازاقتار 36%.), سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى (ورىستار 50%، قازاقتار 34%), پاۆلودار وبلىسى (ورىستار 49%، قازاقتار 39%), شىعىس قازاستان وبلىسى (قازاقتار 59%، ورىستار 38). اتالعان ءتورت وبلىستا 1 ملن 500 مىڭنان اسا ورىس دياسپوراسى تۇرادى. ونىڭ ۇشتەن ءبىرى شىعىس قازاقستاندا (كەيبىر دەرەكتەر بويىنشا، مۇنداعى ورىستاردىڭ كەيبىرى قىسىم كورىپ وتىرمىز دەپ بىلەدى، سوندىقتان «جاسىل كيىمدى كىسىلەردىڭ» كەلگەنىن قالايدى).

اگرەسسيۆتى ساياساتتى ۇستانىپ وتىرعان رەسەي پرەزيدەنتىنىڭ قازاقستانداعى ۇلت ساياساتىنا، قازاق ۇلتىنا كوزقاراسى قانداي دەگەن سۇراقتار بويىنشا الەۋمەتتىك زەرتتەۋ جاسالۋى كەرەك ەدى.

ايتپەگەندە، ءپۋتيننىڭ ءوزى «قازاقتاردا مەملەكەت بولماعان» دەگەنى، كوڭىلىمىزگە الاڭ كىرگىزگەنى راس.

ال، بۇگىن تاۋەلسىزدىكتىڭ 24-جىلدىعىنا سوناۋ اقش پەن ۇلىبريتانيا باسشىلارى قۇتتىقتاۋ حات جولداعاندا، ەسكى ءھام جاڭا وداقتاسىمىزدىڭ «اۋىلداستىڭ تايى وزسىن» دەيتىن ءجونى بار ەدى عوي. جوق، اقش پرەزيدەنتى ءوزى دە حات جولداپ، ودان قالسا ەلشىسى قازاق تىلىندە قۇتتىقتاۋ ايتقاندا، جەتپىس جىلدان استام، ورتاق تۋدىڭ استىندا بولعان، قوس بىردەي وداققا (كەدەندىك وداق پەن  ەاەو) مۇشەلەسىمىزدىڭ مىسىقجامباستاپ جاتىپ الىپ كوشەدەن جينالعان الدەكىمدەردىڭ اۋزىنا الگىندەي ءسوز سالادى («مۇنداي تاۋەلسىزدىك قۇرىسىن!»، ء«بىزدىڭ وتانىمىز – كسرو»، «نازارباەۆ، ورىستاردىڭ مازاسىن الما، ونىڭ ارتى جامان بولادى»).  

ماسكەۋ ينستيتۋتتارى جۇرگىزگەن بىرنەشە زەرتتەۋدىڭ ناتيجەسى بويىنشا، قازاقستان رەسەي حالقى سەنىممەن قارايتىن، ال نۇرسۇلتان نازارباەۆ – ەڭ قۇرمەتتەيتىن شەت ەلدىك باسشىلاردىڭ قاتارىندا.

بىراق بۇل ءدال قازىرگى جاعدايدا – پۋتيندىك رەۆانشيزمگە تۇساۋ بولادى دەگەن ءسوز ەمەس قوي.

قوسىمشا، بءىزدىڭ ەلدى اقوردا بيلىگى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا حالىقتىڭ ەرىك-جىگەرى مەن تاڭداۋ قۇقىنا قاراماي كىرگىزگەندە، «بۇل ەكونوميكالىق وداق ءبىزدىڭ ساياسي تاۋەلسىزدىگىمىز بەن رۋحاني مادەنيەتىمىزدىڭ دامۋىنا ەشقانداي كەدەرگى كەلتىرمەيدى» دەپ سەندىرگەن بولاتىن. سوندىقتان، قازاقستاننىڭ تەرريتوريالىق تۇتاستىعىنا نۇقسان كەلىپ،  قازاق حالقىنىڭ رۋحاني سالت-ءداستۇرى قازىرگى پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ بيلىك قۇرعان تۇسىندا جاڭا ساياسات نەگىزىندە وركەندەمەيتىن بولسا، ء«بىرىنشى پرەزيدەنتتىڭ» تاريحتاعى تۇلعاسىنا كولەڭكە ءتۇسىرۋى كادىك.

ال سوۆەت وداعى ىدىراپ، قازاقستان ءوز الدىنا تاۋەلسىز ەل بولعاننان كەيىن، رەسەي شوۆينيستەرى مەن رەۆانشيستەرى سول ماقساتىنا جەتۋ ءۇشىن، قازاقتىڭ تاۋەلسىزدىگىنە كوز الارتۋلارىن قويار ەمەس. ول ويلارىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن، قازاقستاندا تۇراتىن دياسپورالاردى پايدالانعىسى كەلەدى.

وكىنىشكە وراي، بىزدە ۇلتتىق سانانى تاربيەلەۋ ۇردىسىندە تىرپ ەتكەن تىرشىلىك جوق. مەن قاۋىپ ەتكەنەن ايتامىن... 

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz