«اكىمنىڭ جۇمىسىن باعالاۋشى حالىق.»
جاڭا اكىم عابيدوللا ءابدىراحىموۆتىڭ بيلىك تىزگىنىن ۇستاعانىنا دا 100 كۇن تولدى. وسى ءجۇز كۇندە ەكس- اكىمدەردەن قالعان اماناتتاردىڭ قايسىسىن ورىنداي الدى دەگەن سۇراقتىڭ تۋىنداۋى زاڭدىلىق. الايدا، ءبىر كۇندە بارلىق ماسەلەنى شەشۋ مۇمكىن ەمەس. ءبارى دە قارجىعا كەلىپ تىرەلەدى. كەز كەلگەن باسشى بىلەك سىبانا كىرىسكىسى كەلگەنمەن قول بايلاۋلار قانداي ىسكە بولماسىن كەدەرگى كەلتىرەتىنى شىندىق. بىراق، تاۋ قوپارامىن دەپ اينالاسىندا جاتقان شيىرشىق تاستاردى رەتتەۋگە شاماسى كەلمەي قالاتىنداردى دا كوزىمىز كورىپ ءجۇر. شىنىمدى ايتسام، شىمكەنتكە جاڭا باسشى تاعايىندالعان كەزدە قالا تۇرعىنى رەتىندە ول كىسىنى ونشا جاقتىرا قويمادىم. نەگە دەيسىز عوي؟ اكىمىمىز شەتەل كورگەن، ناقتىراعى سوناۋ نەمىس ەلىندە ءبىلىم الىپ، قازاق، ورىس، اعىلشىن، ءتىپتى نەمىس تىلدەرىندە سۋداي سويلەيدى ەكەن دەگەندى ەستىگەن ءبىز ونىڭ قازاقشاسىنا كۇمانداندىق. ويتكەنى اكىم كوبىنە ورىس تىلىندە سويلەپ ءجۇردى. ونىسى ءۇشىن حالىقتىڭ تالاي سىنىنا دا ۇشىرادى. بىراق كەشەگى كەزدەسۋدە اكىم تازا جالپاق تىلدە قازاق تىلىندە سويلەدى. «ادام ءۇش كۇندە دە توزاققا ۇيرەنەدى» دەگەن بار ەمەس پە؟ شىمكەنتكە كەلگەنىنە كوپ ۋاقىت وتە قويماعان شاھار باسشىسىنىڭ ءبىرىنشى جەتىستىگى دەپ وسى مەمەلكەتتىك ءتىلدى ەركىن مەڭگەرۋىن ايتار ەدىم. بىرەۋلەر ايتىپ ءجۇر عوي ء«تىل ماڭىزدى ەمەس»- دەپ، الايدا حالىقتىڭ ءتىلىن تۇسىنبەگەن اكىم، حالىقتىڭ مۇڭىن تۇسىنەدى دەپ ويلامايمىن. ال ءتىلىن ۇيرەنگىسى كەلگەن ادامعا ءجۇز كۇن دە جەتەتىنىن عابيدوللا مىرزا دالەلەدەپ بەردى.
«حالقىنا جۇمساق، قىزمەتكەرلەرىنە قاتال».
جۇمىسقا كىرىسكەن العاشقى كۇننەن باستاپ مۇعالىمدەرمەن جينالىس جاساعان اكىم، كوپتىڭ كوكەيىندە جۇرگەن ماسەلەلەنى كوتەردى. قاراپايىم مۇعالىمدەردى قورعاعان اكىمنىڭ «پروكۋرورلار مەكتەپتەردى تەكسەرۋدى توقتاتسىن!» دەگەن ءسوزى ءبىراز قاراپايىم حالىقتان قولداۋ الدى. شىنىندا، تەكسەرۋدەن كوز اشپايتىن وقۋ ورىندارى ارقالارىنان جۇك تۇسكەندەي قۋاندى. ال، شىندىعىنا كەلگەندە بۇل جەردە ءوز ءىسىنىڭ بىلىعىن جابۋ ءۇشىن قالالىق ءبىلىم ءبولىم باستىعى ماديەۆ مىرزا جاڭا اكىمگە دۇرىس اقپارات بەرمەگەن بولىپ شىقتى. جۇمىسى تازا ادام نەگە پروكۋرورلاردان قورقادى؟قاراجات جيناپ بەرىپ جۇرسە پروكۋرورلارعا نەگە باس پروكۋراتۋراعا شىقپايدى؟ ايتەۋىر جاڭا اكىمگە وتىرىك اقپارات بەرىپ، ءوز اتىن تازا ۇستاپ قالعىسى كەلگەن ماديەۆ مىرزا ءوز بىلىعىن وسىلاي جابا سالدى. جاڭادان كەلگەن اكىمىمىزدە ءوزىنىڭ وسال ەمەس ەكەندىگىن، ەشكىم بۇل كىسىنى الداي المايتىندعىن مەكتەپتەردە ديرەكتورلاردى ەشقانداي «كوكە جاكەسىز» ءوزىنىڭ باقىلاۋىمەن وتەتىن كونكۋرس ارقىلى تاعايىندالاتىن جۇيە ەنگىزىپ قويدى. الداعى ۋاقىتتا ءبىلىم سالاسىنا قاتتى كوڭىل بولەتىنىن مەكتەپ ارالاپ جينالىس وتكىزىپ دالەلدەپ بەردى. ەگەر وسى تارتىپكە ماديەۆ شىداسا قالادى، شىداماسا ورنىن بوساتۋعا تۋرا كەلەدى. ويتكەنى، الداعى ۋاقىتتا مەكتەپتى اكىم دامىعان ەلدەردىڭ جۇيەسىمەن قاداعالاپ وتىراتىنىن اشىق ايتتى. وسىعان وراي ءبىلىم ۇيالارىنداعى قىلمىستىق وقيعالاردىڭ كوبەيۋىنە بايلانىستى اتا انا مەن ۇستازداردى تىعىز بايلانىستىراتىن زاماناۋي تەحنولوگيالىق ۇلگىدە جاڭا باعدارلاما ەنگىزۋ ارقىلى بالانىڭ ساباققا كەلۋ كەلمەۋىن قاداعالايتىن جانە كۇندەلىكتى بالانىڭ ءبىلىمىن ءبىلىپ وتىراتىن «مەكتەپتىك ەلەكتروندىق باقىلاۋ» موبيلدىك جۇيەنى ەنگىزۋدى قولعا الۋدا. ءبىزدىڭ بىلۋىمىزشە، مۇنداي جۇيە دامىعان ەلدەردىڭ بارلىعىندا اقىلى جۇمىس جاسايدى ەكەن. ال شىمكەنتتە بۇل جۇيە قازىنا قارجىسى ەسەبىنەن قولدانىسقا ەنبەك.
قالا بيۋدجەتىنەن قارجىلاندىرىلاتىن قۇرىلىس نىساندارىنا بەينە كامەرالار ورناتىلدى. اسىرەسە مىناۋ حالىققا ەڭ قاجەتتى مەكتەپ قۇرلىستارىنىڭ باياۋ ءجۇرىپ جاتقانىنا بايلانىستى نىسانداردىڭ بارىسىن، ساپاسىن، قارقىنىن ۇنەمى قاداعالاپ، مەرزىمىندە اياقتالۋىنا باقىلاۋ جاساپ وتىر. مىسالى ءبىر مەكتەپ سوعىلىپ جاتسا، ونىڭ جۇمىسى قالاي ءجۇرىپ جاتقانىن تەك اكىم عانا ەمەس، اكىمدىكتىڭ كەز-كەلگەن قىزمەتكەرى، ءتىپتى قالا تۇرعىندارى دا اكىمشىلىكتىڭ ۆەب سايتى ارقىلى باقىلاي الادى.
«وركەنيەتتى دامىعان ەلدەردىڭ قاتارىنا كىرەمىز دەسەك، الدىمەن ينفراقۇرىلىم ماسەلەسىن شەشۋ كەرەك!»
شىمكەتتىڭ ءۇشىنشى مەگاپوليس اتانۋعا ۇمتىلىپ جاتقانى ءبارىمىزدى قۋانتادى. بىراق، وكىنىشتىسى سول، شاھاردا «قالا» دەگەن اتقا لايىق ەمەس تەرىس ارەكەتتەردىڭ ورىن الىپ جاتىر. سونىڭ باستىسى قالا تازالىعى.
جاڭا اكىم شىمكەنتتى قوقىستان تازارتۋ ماقساتىندا جاسىرىن كامەرالار ورناتىپ ءبىراز تۇرعىندارعا ەسكەرتۋ بەرىلدى. ياعني، اۋلالارعا بەينەباقىلاۋ ورناتىپ، رۇقسات ەتىلمەگەن جەرلەرگە تاستالعان قوقىستاردى تازالاۋ شارالارى جۇرگىزىلدى. قارىزى بەلدەن اسىپ توقتاپ تۇرعان قالالىق جىلۋ بەرۋ ستانسياسىن كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋ ارقىلى وڭ شەشىمىن تاپتى. ءبىر ايتا كەتەر جايت قالامىزدىڭ 80% جىلۋ قۇبىرلارى ەسكىرگەن. جىلدا قىستا جارىلىپ جاتادى. وسىنى قالا اكىمى ەسكەرە وتىرىپ ، قالا باسشىلىعىنىڭ قاراماعىنا الدى. نە كەرەك، ءبىراز «تەندەربايلاردىڭ» دا بەتى اشىلدى. جولداردى قالاي بولسا سولاي سالىپ، قوتىر- قوتىر بولىپ جاتقان تروتۋارسىز كوشەلەرىمىز، قالا اكىمى تروتۋارلارمەن جۇرگەنىن كۇتىپ تۇر ەكەن. اكىم ءجۇرىپ وتكەن جەرلەر ەرتەسىنە تاقاداي سالىنىپ، بۇتىندەلىپ قالدى. حالىقتىڭ جاعدايىن ويلاعان اكىم مىرزامىز جەر ءۇستى وتكەلىنە ليفت قويىپ، مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندارعا وسىنداي قايرىمدى ءىس جاسادى.
اكىمنىڭ الداعى ماقساتى قالاعا قوسىلىپ وتىرعان ءتورت اۋداندى ، قالا ستاتۋسىنا ساي بولۋ ءۇشىن كارىز قۇبىرىن، جىلۋ جۇيەسىن جۇرگىزىپ، سۋ تارتىپ، جولىن جوندەپ، جارىعىن تارتىپ تۇرعىنداردىڭ باستى پروبلەمالارىن شەشۋ بولىپ وتىرعانىن جينالىستا ايتىپ ءوتتى. ال، وسى ءجۇز كۇندە «قاينار-بۇلاق» ساياجايى مەن «دوسىق-2» ەلدى مەكەندەرىنە ماگيسترالدى سۋ قۇبىرلارى تارتىلىپ، «ساۋلە»، «ىنتىماق-2» شاعىن اۋداندارىنا ەلەكتر ەنەرگياسى قويىلدى. «سامال-3»، «قايتپاس-1»، «سولتۇستىك-باتىس شاعىن اۋداندارىنداعى 12 مىڭ تۇرعىن تابيعي گازبەن قامتاماسىز ەتىلدى دەپ جاڭالىقتاردان وقىپ ءتۇرتىپ الىپ وتىردىم. ويتكەنى، كەلگەن قوس اكىمدەرىمىزدىڭ جۇمىسىن بۇكىل رەسپۋليكا كورسەتۋ ءبىزدىڭ مىندەتىمىز. جۇمىس ىستەسە ىستەدى، ىستەمەسە ىستەمەدى دەپ ايتۋ ءبىزدىڭ پارىزىمىز.
قالا ومىرىنە ەنگىزىلگەن ەڭ ماڭىزدى جوبا.
عابيدوللا مىرزانىڭ اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستارىن حالىق تالقىلاپ ۇلگەرە الماي جاتقاندا، اكىم مىرزا ءوزىنىڭ جاڭا جوباسىن حالىققا ۇسىندى.
«2020 جىلعا دەيىنگى دامۋ تۇجىرىمداماسى» قالامىزدىڭ شەشىلمەي جۇرگەن باستى ماسەلەرىن الداعى بەس جىلدا جوسپارمەن شەشۋ جانە جاڭا قالا قۇرىلىس نىساندارىن سالۋ جايلى بولىپ تابىلادى. نەگىزى ماقسات –شىمكەنت قالاسىن تۇرعىندارعا ىڭعايلى جانە قوناقتارعا تارتىمدى بولاتىن، رەسپۋبليكاداعى زاماناۋي مەگوپوليسكە اينالدىرۋ. وسىعان وراي قالامىزعا شەت مەملكەتتەردەن ينۆەستورلار قىزىعۋشىلىق تانىتىپ، الداعى ۋاقىتتا بىرگە جۇمىس ىستەيتىنىن ايتىپ كەتتى. حالىقتىڭ ەڭ باستى ماسەلەسى جولاۋشىلار تاسىمالداۋ كولىگى زاماناۋي تۇرعىدا جاڭارتۋ اكىمنىڭ باستى قولعا العان ءىسى بولىپ وتىر. قالا مەنشىگىنە قارايتىن الىس ورنالاسقان ەلدى مەكەندەرگە قوعامدىق كولىكتىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنە بايلانىستى، قالا اكىمدىگىنە قارايتىن كومۋنالدىق تراسپورتتىق پارك اشىلماقشى. جاڭارتىلعان جولاۋشىلار كولىگىندە زامان تالابىنا ساي «سمارت كارت» جۇيەسى ەنگىزىلەدى. بۇل جاڭا جوبانى وڭتۇستىك كورەيا ەلى ينۆەستورلارى قولعا الىپ وتىر. بيۋدجەتتىك قارجىنى ۇنەمدەۋ ءۇشىن جانە قىزمەتتىك كولىك باقىلاۋىن كۇشەيتۋ ماقساتىندا GPS ورناتىلادى دەگەن جوسپار بار.
جالپى قالانىڭ وركەندەۋىنە اكىمشىلىك ەمەس قالا تۇرعىندارى دا ۇلەس قوسۋ كەرەك. وركەنيەتتى دامىعان ەلدەردىڭ قاتارىنا قوسىلۋ ءۇشىن وسى جاسالىپ جاتقان جوبالاردى قولداۋ حالىق تاراپىنان دا بولۋ كەرەك.
قالا اكىمىنىڭ جەمىستى ىستەرىنىڭ ناتيجەسىن سۋرەتتەرمەن سويلەتسەم.
قالا اكىمدىگىنىڭ فويەسىندە «Reception» انىقتاما قىزمەتى اشىلدى.
بۇرىن اكىمدىككە كەلۋشىلەردى تۋرنيكەتپەن كۇزەت قىزمەتكەرلەرى قارسى الىپ، كەزەك كۇتىپ، شۋ شىعىپ جاتسا، ەندىگى جاعداي مۇلدەم وزگەردى. مۇنداعى تۋرنيكەتتەر ىشكە قاراي قويىلىپ، فويە اۋقىمى كەڭەيدى. كەلۋشىلەرگە ارنالعان جۇمساق جيھاز ورىندارى قويىلدى. اكىمدىككە كەلۋشىلەردى انىقتاما بەرىپ، باعىت بەرەتىن Reception قىز كۇتىپ الىپ، قاجەتتى مەملەكەتتىك قىزمەتكەرمەن بايلانىستىرىپ، ءتيىستى كەڭەستەر بەرىپ وتىرادى.
سونىمەن قاتار، بيزنەستى دامىتۋعا مۇمكىندىك بەردى. بۇرىن قالا اكىمدىگىنىڭ شەشىمىن ايلاپ كۇتسە، ەندى ساناۋلى كۇندە-اق ورىندالۋدا.
قالا اكىمدىگىنىڭ رەسمي سايتى قايتا جاڭارتىلدى.
شىمكەنت قالاسى اكىمدىگىنىڭwww.shymkent.gov.kzرەسمي ۆەب-سايتى قاجەتتى ينتەراكتيۆتى كارتا، قالا بويىنشا 3D-تۋر، كورسەتكىشتەر، جەتكەن جەتىستىكتەر، بولاشاقتىڭ قالاسى، قوعامدىق كولىكتەر كەستەسى، حالىقتىق باقىلاۋ سياقتى بىرنەشە بولىمدەرمەن تولىقتىرىلدى. سايتتاعى «ەگەر مەن اكىم بولسام» ايدارى ارقىلى ءاربىر تۇرعىن ءوزىن قالا اكىمى رەتىندە سەزىنىپ، قالانىڭ دامۋى بويىنشا ۇسىنىستارى مەن وي-پىكىرلەرىن ايتۋىنا بولادى.
ەڭ ءبىرىنشى رەسپۋبليكا بويىنشا قالا تازالىعى مەن قوعامدىق ءتارتىپتى قاداعالاۋ ءۇشىن «WhatsApp» ارقىلى باقىلاۋ قولعا الىندى. بۇعان قوسا، قوعامدىق ءتارتىپتى كۇشەيتۋ، قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ الدىن الۋ ءۇشىن قالالىق ىشكى ىستەر باسقارماسىندا دا «WhatsApp» قىزمەتى ىسكە قوسىلدى.
– جاڭا «حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعىن» اشتى.
قالا اكىمىنىڭ تىكەلەي تاپسىرماسىمەن اباي اۋدانىنداعى «قىزىلجار» ەلدى-مەكەنىندەگى تويحانا عيماراتىندا، حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعى اشىلدى. بۇل 118 مىڭ تۇرعىنى بار اۋدان ءۇشىن وتە ءتيىمدى بولدى. ەندى اۋدان تۇرعىندارى ءبىر قۇجاتتى الۋ ءۇشىن قالا ورتالىعىنا قاراي سابىلمايدى.
جاستارمىز «سالاۋاتتى» ءومىردى قولداۋ ءۇشىن اتاقتى سپورتشىلارىمىزدى شاقىرىپ «الەكساندر ۆينوكۋروۆ اتىنداعى سپورتتى قولداۋ جانە دامىتۋ» قوعامدىق قورىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن قايرىمدىلىق ءىس-شاراسى ءوتتى. وسىعان وراي قالامىزدا جاستارمىز ءۇشىن « Street Workout» پەن اينالىساتىن ارنايى الاڭدى اشىپ بەردى.
جاستارمىزدىڭ كوبىسى اقىلى تۇردە جاتتىعۋ ورىندارىنا بارا المايتىندىقتارىنان ، وسى ءبىر جوبا جاستارعا سپورت پەن شۇعىلدانۋلارىنا تاپتىرماس قۇرال بولىپ تابىلدى دەسەم دە بولادى.
قالا كەلبەتىن زاماناۋي ستيلگە، بازارلار مەن ساۋدا قاتارلارىن سانيتارلىق سايكەستەندىرۋ قولعا الىندى.
قالانىڭ ورتالىعىندا، قالانىڭ كوركىن بۇزىپ تۇراتىن مال بورداقىلاۋ مەن سويۋ بەكەتتەرىنىڭ جۇمىسىن توقتاتقانىن ەرەكشە ايتىپ وتسەم دەيمىن. قالانىڭ قاۋىپسىزدىگىن جاقسارتۋ ء ۇشىن «قاۋىپسىز قالا» اتتى پروفيلاقتيكالىق ء ىس-شارالارى ۇيىمداستىرىلدى. ەندى قوعامدىق ورىنداردى ۆەلوسيپەدتەگى پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى قاداعالايدى. الداعى ۋاقىتتا قالا تۇرعىندارىنىڭ قاۋىپسىزدىگى ءۇشىن 100 پوترۋلدىك اۆتوكولىكتەر، 5 ەۆاكۋاتورلار، 400-گە جاقىن بەينەباقىلاۋ كامەرالارىن الاتىندىعىن ايتىپ ءوتتى.
ۇلى نەمىس كانتسلەر وتتو فون بيسماركتىڭ سوزىمەن اياقتاعىم كەلەدى. «قاۋقارسىز زاڭدار مەن قارىمدى شەنەۋنىكتەر ارقىلى ەلدى باسقارۋ مۇمكىن بولار-اۋ، الايدا، قاۋقارسىز شەنەۋنىكتەرمەن ەشقانداي زاڭ دا كومەكتەسە المايدى.» بولماساڭدا ۇقساپ باق دەگەن بار، دامىعىن ەلدىڭ ءبىلىمىن الىپ كەلگەن اكىمنەن بيسماركتىڭ جەتىستىگىن كۇتەمىن. وسى ءجۇز كۇندە ىستەگەن جۇمىسىڭىز از ەمەس، الداعى ۋاقىتتا العا قويعان جوسپارلارىڭىزدى جۇزەگە اسىرىپ حالقىمدى قۋانتا بەرىڭىز. قالا تۇرعىنى، حالىق جاناشىرى رەتىندە سىزگە ساتتىلىك تىلەيمىن!
ايگۇل ورىنبەك
