حح عاسىردىڭ باسىندا الاش ارىستارىنىڭ كوسەمى ءاليحان بوكەيحانوۆ ء«الحامدۋللا، 6 ميلليون قازاقپىز!» دەپ جار سالعان ەدى، الايدا سول حح-عاسىردىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا-اق ءى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس، قازان توڭكەرىسى، قاساقانا جاسالعان اشارشىلىق، ستاليندىك رەپرەسسيا، ءىى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس سياقتى زۇلماتتار مەن الاپات ناۋبەتتار كەسىرىنەن 2 ميلليونعا جەتەر-جەتپەس قالعان قازاق 50-جىلداردىڭ سوڭىندا عانا ەڭسەسىن تىكتەپ، ەسىن جيا باستادى. 

سونىڭ جارقىن ايعاعى بولار،

1960-1980 ارالىعىندا قازاق ادەبيەتى مەن مادەنيەتىنىڭ التىن عاسىرى تۋدى.

سول جىلداردا قازاق ادەبيەتى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ «اباي جولى» رومان-ەپوپەياسىن، ءسابيت مۇقانوۆتىڭ «اققان جۇلدىز» رومانىن، عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ «ۇلپانىن»، ءىلياس ەسەنبەرليننىڭ «كوشپەندىلەر» تريلوگياسىن، مۇحتار ماعاۋيننىڭ «الاساپىران»، «سارى قازاق» روماندارىن، قابدەش ءجۇمادىلوۆتىڭ «سوڭعى كوشىن»، «تاعدىرىن»، سوفى سماتاەۆتىڭ «ەلىم-ايىن» جانە تاعى باسقا باعا جەتپەس تۋىندىلارىن بەردى; قازاق كينوسىنىڭ كلاسسيكالىق تۋىندىلارى – «قىز جىبەك»، «تاقيالى پەرىشتە» دە وسى جىلداردىڭ ەنشىسىندە.
بۇگىن قازاق تاۋەلسىزدىگىن الىپ، ءوز قولى ءوز اۋزىنا جەتكەلى شيرەك عاسىر وتسە دە،

ءتوتاليتاريزمنىڭ قىلىشىنان قان تامعان زامانداعىداي تۋىندىلاردى ومىرگە اكەلە العان جوق. بۇل نەنىڭ بەلگىسى؟

ول جىلداردا توتاليتاريزم قانشا تىرىسسا دا، قازاق رۋحىنىنىڭ تامىرىنا بالتا شابا الماعان ەدى. قازاقى ويلاپ، قازاقى پايىمداپ، تۇسىنە الاتىن عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ، سۇلتان قوجىقوۆتىڭ، نۇرعيسا تىلەنديەۆتىڭ شىعارماشىلىق وداعىنىڭ ارقاسىندا «قىز جىبەكتىڭ» قازاقى بوياۋى قالىڭ، ۇلتتىق دۇنيەتانىمى باي بولدى. ءبىزدىڭ ۇيدە سوناۋ 50-شى جىلداردىڭ باسىنان 80-ءشى جىلداردىڭ سوڭىنا دەيىنگى «جۇلدىز» جۋرنالى، «قازاق ادەبيەتى» گازەتىنىڭ تىگىندىسى ساقتاۋلى بولاتىن. سونداعى باي، شۇرايلى تىلمەن جازىلعان ادەبي تۋىندىلاردى جاتا-جاستانا وقيتىنبىز. راس، سول زاماننىڭ يدەولوگيالىق شوقپارىمەن جازىلسا دا ولار «از ي يا»-نىڭ رۋحى اڭقىعان، قازاقى شىعارمالار ەدى.
ءبىر وكىنىشتىسى، قازاقتىڭ ۇلت بولىپ قالۋى ءۇشىن قوعامعا وسىنداي ءىرى تۋىندىلار سىيلاعان ادەبيەت الىپتارى ءوزى ۇرپاعىنىڭ جات مادەنيەتتىڭ جەتەگىندە كەتۋىنە تويتارىس بەرە المادى. سول جىلداردا الماتىداعى قازاق ەليتاسى اراسىندا بالالارىنىڭ قازاقشا سويلەپ، قازاقشا ءتىل سىندىرعاندارى كەمدە-كەم. قازاق زيالىلارى قازاق مەكتەپتەرىنىڭ جاپپاي جابىلۋىنا قارسى تۇرا المادى. ويتكەنى، الاشتىڭ باس كوتەرەرلەرىن قازان توڭكەرىسى، 32-33 جىلدارداعى اشارشىلىق ناۋبەتى، 37-38 جىلدارداعى رەپرەسسيا مەن ونىڭ 1948-1954 جىلدارى قايتالاپ سوققان ەكىنشى تولقىنى، ءىى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس جالماپ قويماي، ولاردىڭ ازات رۋحىن، ەركىندىككە دەگەن جىگەرى مەن ۇمتىلىسىن جويعان ەدى. قازاق زيالىسى ۇرەي قۇشاعىندا بولدى، كىم ولىمگە باس تىگە بەرسىن، «وتكىزۋ ءۇشىن شىندىقتى وتىرىك قوستىم ىشىنە» دەپ قادىر مىرزا ءالى ايتقان احۋالعا تاپ بولدى. بودان ۇلتتى ابدەن تابانىنا سالىپ ەزگىگە ۇشىراتقان سوڭ، يمپەريالىق كۇشتەر ءوز يدەياسى مەن يدەولوگياسىن اشىقتان-اشىق جۇرگىزۋگە كىرىستى. قازاقتىڭ قالاداعىسى ورىستانىپ بولىپ، اۋىلداعىسىنا ەندى اۋىز سالا باستاعاندا كسرو قۇلادى. بۇل تۋراسىندا ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ 2012 جىلى ىستامبۇلدا وتكەن قازاق-ۇرىك بيزنەس-فورۋمىندا ايتقان ەدى:

— ءبىز بارلىق تۇركى حالىقتارىنىڭ وتانىندا ءومىر سۇرتەمىز. 1861 جىلى قازاقتىڭ سوڭعى حانى ولتىرىلگەننەن سوڭ، ءبىز رەسەي پاتشالىعىنىڭ، كەيىننەن كەڭەستەر وداعىنىڭ وتارىندا بولدىق. 150 جىلدىڭ ىشىندە قازاقتار ۇلتتىق سالت-داستۇرىنەن، تىلىنەن، دىنىنەن ايرىلۋعا شاق قالدى. اللانىڭ كومەگىنىڭ ارقاسىندا 1991 جىلى تاۋەلسىز ەل اتاندىق.

الىپ يمپەريا قۇلاعانىمەن ودان قالعان جارا ءالى جازىلعان جوق.

وكىنىشتىسى، قانشا جەردەن تاۋەلسىزدىك الدىق، دەربەس ەل بولدىق دەسەك تە، كوپتەگەن زيالىلارىمىز ءالى كۇنگە دەيىن قۇلدىق سانادان ارىلا الماي ءجۇر.
«قازاق ادەبيەتى» گازەتىندە الەم ازاماتى، قازاقستاندىق كورنەكتى اقىن ولجاس سۇلەيمەنوۆ اعامىزدىڭ «كىم وتانشىل؟» دەگەن ماقالاسى جارىق كوردى. ماقالا «تۇركىستان» گازەتىنىڭ سايتىندا جارىق كورگەن «ولجەكەم قازاقستاننىڭ تولىق تاۋەلسىزدىگىنەن قورقادى. نەگە؟» دەگەن شاعىن ماقالامىزعا جاۋاپ رەتىندە جازىلىپتى. ارينە، ولجاس ومارۇلى سەكىلدى الىپ تۇلعامەن، الەمدىك دەڭگەيدەگى ويشىلمەن ءسوز تالاستىرۋدى ماقسات تۇتىپ وتىرعان جوقپىز. الايدا، قازاق ۇلتىنىڭ وكىلى بولعان سوڭ، كەيبىر كەلىسپەيتىن پىكىرلەرىنە ءوز ويىمىزدى قوسساق دەپ وتىرمىز.
ولجاس سۇلەيمەنوۆ! ءبىز بۇل ەسىمدى ماقتانىشپەن، كەۋدەمىزدى كەرىپ تۇرىپ، اۋىز تولتىرىپ ايتۋشى ەدىك. ويتكەنى، ول قازاقتىڭ اتىن جەر جاھانعا تانىتقان الىپ بايتەرەگىمىزدىڭ ءبىرى ەمەس پە! مەكتەپتە جۇرگەندە، وتكەن عاسىردىڭ سەكسەنىنشى جىلدارىندا ولجاس ومارۇلىنىڭ ورىس تىلىندەگى ولەڭدەرىمەن قادىر اقىننىڭ (مىرزاليەۆ) اۋدارماسى ارقىلى قازاق تىلىندە تانىستىق. «دالا قانداي ات قانداي…» دەگەندە جان دۇنيەمىز شىمىرلاپ، ارقامىز قوزىپ جونەلۋشى ەدى. سول رۋح، سول ەكپىن، ولجاستىق دۇلەي تاسقىن، قازاقى رۋح، قازاقى دۇنيەتانىم كوكجيەگىمىزدى بايىتا، كەڭەيتە ءتۇستى. ولجاسقا دەگەن ماحاببات گۇلدەدى. كەيىن ولجاس ومارۇلى «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىندا ءوزىنىڭ جاياۋ مۇسانىڭ ۇرپاعى ەكەندىگىنە، ولجاباي باتىردىڭ تۇقىمى ەكەندىگىنە ماقتاناتىندىعىن ايتتى. سول كەزدە وسىنداي ءتاڭىري، تەكتى كۇشتىڭ قايدان باستاۋ العانىنا كوزىمىز جەتە تۇسكەندەي بولىپ ەدى. وسىداي تەكتەن جاراتىلعان ولجاس ومارۇلىن ۇلتىنان جىراق تاربيەلەندى دەۋگە قالاي اۋىز بارادى. ولجاس ومارۇلىن انا تىلىندە ارمانسىز سويلەتە بىلگەن، كورنەكتى پۋبليتسيست، قارىمدى قالامگەر ساۋىتبەك ءابدىراحمانوۆ بىلاي دەگەن ەدى:

— الەمدە ءبىر ۇلت وكىلىنىڭ ەكىنشى تىلدە جازىپ، سول ۇلت ادەبيەتىنىڭ وكىلى بولىپ كەتكەن مى­سال­دا­رى از ەمەس. مىسالى، مول­دا­ۆان انتيوح كان­تە­مير ورىس پوەزياسىنىڭ باس­تاۋىندا تۇرعان تۇل­عا­لاردىڭ ءبىرى سا­نا­لادى، پولياك يۋزەف تەودور كون­راد كوجە­نەۆسكي بولسا دجوزەف كونراد دەگەن ات­پەن اعىلشىن پروزاسىنىڭ شەبەرى رەتىندە ءمالىم، تاعى ءبىر پولياك ازاماتى گيوم البەر ۆلا­دي­مير الەكساندر اپولليناري كوس­تروۆيتسكي فرانتسۋز پوە­زياسىنىڭ داڭقىن گيوم اپول­لي­ناري دەگەن اتپەن شىعارعان، ۋكراين نيكولاي ۆاسيلەۆيچ گوگولدىڭ تۋىندىلارى ورىس پرو­زاسىنىڭ ماقتانىشى، ءتىپتى، بەرتىنگە تۇسسەك، بۋلات وكۋدجاۆانىڭ دا، فازيل يسكاندەردىڭ دە تۋىندىلارى ورىس ادەبيەتىنىڭ يگى­لىگى دەلىنەدى… الايدا، ۇلتتىق ادەبيەت ۇعىمىن ەك­شەۋدىڭ كلاسسيكالىق ولشەمدەرى سولاي بولعانىمەن، ەشكىم دە ورىس تىلىندە جازاتىن ولجاس سۇلەيمەنوۆ جىرلارىن ورىس ادە­بيەتىنە تەلىپ كورگەن ەمەس. ولجاس سۇلەيمەنوۆ – ورىس تىلىندە جازاتىن قازاق اقىنى دەگەن بايلامعا جۇرتتىڭ ءبارى تاق تۇرادى («ەگەمەن قازاقستان»، 2010).

اقىن العاشقى ولەڭدەرىنىڭ وزىندە «ماعان قاراپ، قازاقتى تانى!» دەپ ءوزىنىڭ كىمنىڭ اتىنان سويلەي الاتىندىعىن نىق سەنىممەن شەگەلەي بىلگەن.
راس، الەم حالقى قازاقتى ويشىلدارى مەن اقىندارىنا، ساياساتكەرلەرىنە قاراپ تانيدى. ولجاس سۇلەيمەنوۆ سەكىلدى ۇلى تالانتتار – ءبىزدىڭ حالىقتىڭ بارومەترى. «ادامعا تابىن، جەر ەندى» پوەماسى اقىننىڭ اتىن ءبىر-اق كۇندە اسپانداتقان تۋىندى. ال «از ي يا»-سى ۇلتتىق مەنىنەن ايرىلىپ، وزگە ۇلتتىڭ شىلاۋىندا كەتىپ بارا جاتقان تۇركى حالىقتارىنىڭ، قالا بەردى، قازاق حالقىنىڭ نامىسىن، ۇلتتىق رۋحىن قامشىلاعان شىعارما. ولجاس اعامىز ءبىر سۇحباتىندا

«از ي يا»-نىڭ ارقاسىندا «ۇلتشىل» اتانعان مەنى، قازىر كەيبىر ۇلتشىل-پاتريوتتار «ينتەرناتسيوناليست» دەپ ايىپتايدى»

دەگەن رەنىشىن دە جاسىرمايدى. ولجاس اعامىزدىڭ قازاقتىڭ قازاق بولىپ قالۋى ءۇشىن، ۇلتتىق رۋحىمىزدىڭ تانىلۋى ءۇشىن اتقارعان ەڭبەگى ولشەۋسىز. ول تەك اقىن ەمەس، سونداي-اق، كوپتەگەن ءىستىڭ باسى-قاسىندا جۇرگەن قوعام قايراتكەرى. «يگور پولكى جايىنداعى ءسوز» جىرىنىڭ تۇركىلىك سارىنىن العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ اشقان عالىم، «نەۆادا-سەمەي» قوزعالىسىن قۇرىپ، يادرولىق سىناقتاردىڭ قازاق دالاسىندا وتكىزىلۋىنە قارسى شىعىپ، ونىڭ توقتاۋىنا ات سالىستى. ولجاس اعامىز قازاق دالاسىندا اتوم ەنەرگوستانتسياسىنىڭ سالىنۋىنا ءۇزىلدى-كەسىلدى قارسى. الەم ولجاستى تىڭدايدى، ويشىلدىڭ ءاربىر پىكىرى ماڭىزدى ءارى وعان قۇلاق تۇرىلەدى. تۋعان حالقى دا ولجاس ومارۇلىنىڭ اەس سالۋ تۋرالى پىكىرىنە قۇلاق اسار دەگەن نيەتتەمىز.
ولجاس اعام جوعارىدا اتالعان سۇحباتىندا دالا قازاعى مەن قالا قازاعىنىڭ اراسىنا پارالەل جۇرگىزە وتىرىپ،

اۋىل قازاعىنىڭ بويىندا ۇلتتىق دۇنيەتانىمنىڭ، مەملەكەتشىلدىك سانانىڭ بولمايتىندىعىن، ول ءوزىنىڭ قازاق ەكەنىن سەزىنبەي وسەتىندىگىن، قالا قازاعىنىڭ ۇلتتىق ساناسى بيىك تۇراتىندىعىن ايتادى.

اڭگىمەنى سوزبە-ءسوز نازارلارىڭىزعا ۇسىنساق، ولجاس اعامىز بىلاي دەگەن:

— اۋىلدا وسكەندەردىڭ ساناسىندا اتا­لاس­تىق، رۋلىق ۇعىم دامىعان. استاناعا (استانا نەمەسە الماتى) كەلگەن جاستاردا جۇزدىك تۇسىنىك پاي­دا بولادى. ۋاقىت وتە وسى سولقىلداق تانىم ۇلت­تىق سانانى قالىپتاستىرا باستايدى. ويتكەنى، قا­لادا اۋىلدان كەلگەندەردى ءبىر اتانىڭ، رۋدىڭ نە­مەسە ءجۇزدىڭ وكىلى دەپ ەمەس، قازاق دەپ قا­بىل­دايدى. مۇنداي قارىم-قاتىناس ادامعا ونىڭ ال­دىمەن قازاق، سودان كەيىن بارىپ قانا ءبىر اتا­نىڭ، رۋ­دىڭ، ءجۇزدىڭ وكىلى ەكەنىن ۇعىندىرادى. «مام­بەت­تىڭ» ۇلتتىق سانا-سەزىمى وسىنداي كۇردەلى جول­دارمەن داميدى.

بالكىم، اۋىلدا وسكەن مەن وركەنيەتتىڭ بەسىگىندە تەربەلگەن ولجاس اعامىزدىڭ بۇل سوزدەرىنىڭ مانىنە تەرەڭ ۇڭىلە الماي وتىرعان شىعارمىن. الايدا، مەن وسى ماقالانى جازاردان بۇرىن ولجاس اعامىزدىڭ بارلىق سۇحباتتارىن ەجىكتەپ قاراپ شىقتىم.

بۇعان دەيىنگى كەيبىر سۇحباتتارىندا دا ول اۋىل قازاعىنىڭ جالپىۇلتتىق يدەيادان جىراق وسكەندىگىن ايتادى.

ماسەلەن، «سۆوبودا سلوۆا» گازەتىنىڭ 2010 جىلعى 11-اقپانداعى سانىندا تيمۋر نۋسيمبەكوۆكە بەرگەن «و زەملە، ناتسي ي «گوسپودستۆۋيۋششيح ۆىسوتاح» سۇحباتىندا اۋىلدىق قازاقتار تۋرالى وسى ويىن قايتالايدى. ولجاس اعامىزدىڭ ورىس تىلىندە بەرگەن سۇحباتىنان الىنىپ وتىرعان وسى ءبىر ءۇزىندىنى اۋدارماسىز ۇسىنعاندى ءجون كورىپ وتىرمىز:

– «ۆ اۋلە تراديتسيوننو سيلنو رودوپلەمەننوە سوزنانيە. ەسلي تى س دەتستۆا پوگرۋجەن ۆ نيكەم نە رازباۆلەننۋيۋ كازاحسكۋيۋ سرەدۋ، تى ي نە زناەش، چتو تى – كازاح. ەتوت وبوبششايۋششي ەتنونيم ۆ تۆوەم سوزناني زانيماەت نە ساموە پەرۆوە مەستو. پرەجدە ۆسەگو – يميا رودا، پوتوم – پلەمەني. س ەتيم تى پريحوديش ۆ گورود، پوستۋپاەش ۆ ۆۋز يلي نا زاۆود، ي توگدا، ۆوزموجنو، ۋزناەش، چتو تى ك تومۋ جە ەششە ي كازاح. ا توت، كتو روديلسيا ي ۆىروس ۆ گورودە، س مالىح لەت پريۋچاەتسيا وسوزناۆات سەبيا كازاحوم. ۆوزموجنو، دەد س بابۋشكوي ناپومنيات ەمۋ پارۋ راز، چتو ون يز تاكوگو-تو رودا-پلەمەني، نو ەتو يزۆەستيە نە پرونيكاەت ۆ گلۋبينى ەگو پامياتي. ا تو، چتو ون كازاح، ەمۋ پوستوياننو ناپوميناەت سرەدا وبيتانيا: ۋليتسا، شكولا، اۆتوبۋس، پوتوم ۆۋز، رابوچي كوللەكتيۆ… تاكيم وبرازوم، ۆ كازاحستانە اۋل ۆوسپيتىۆاەت رودوپلەمەننوە سوزنانيە، گورود – ناتسيونالنوە ي ۆمەستە س تەم ينتەرناتسيونالنوە».

كەشىرىڭىز، ولجاس اعا! ءسىزدىڭ قازاقى رۋحتا تاربيەلەنىپ، قازاقى نامىسپەن شىڭدالىپ وسكەنىڭىزگە كۇمانىم جوق. ءسىزدىڭ بوتەننىڭ كوزىنە شىققان سۇيەلدەي بولعاندىعىڭىزعا دا شەك كەلتىرە المايمىن. قالانى باسىپ العان بوتەندەر، ازشىل توپتان شىققان سىزگە «قازاق» ەكەنىڭىزدى ۇنەمى ەسكەرتىپ وتىرعانى دا راس! دەمەك، جابىرلەنۋدىڭ سالدارىنان ءسىز ۇلتشىل بولدىم دە وتىرسىز. الايدا،

مەن ءسىزدىڭ اۋىل قازاعىنىڭ مەنتاليتەتىن تۇسىنەتىنىڭىزگە جانە بىلەتىنىڭىزگە كۇماندانىپ قالدىم.

مەن دە سول قازاق اۋىلىندا وسكەن بالامىن. قازاق اۋىلى بولعاندا، تاريحي پروتسەسستەردىڭ سالدارىنان قازاقستاننان تىس قالعان، الايدا ەتنيكالىق تۇرعىدان بىرتەكتى، تەك قازاقتار تۇراتىن اۋىل بالاسىمىن. الايدا،

مەن ۋنيۆەرسيتەت تابالدىرىعىن اتتاعانشا، ءوزىمنىڭ قاي جۇزگە، قاي رۋعا جاتاتىنىمنان ەكەنىمنەن بەيحابار بولىپپىن. تەك قازاق ەكەنىمدى بىلەتىنمىن!

مەكتەپتە اۋەلى 42 (باستاۋىش سىنىپتا), كەيىن 36 (ورتالاۋ مەكتەپ), ارتىنىنان 24 (جوعارى سىنىپتا) بالامەن ءبىر سىنىپتا وقىدىم. بىراق بىردە-بىرەۋىنىڭ رۋىن سۇراپ كورگەن ەمەسپىز. ءبارىمىز قازاقتىڭ بالاسىمىز دەگەن يدەيادا تاربيەلەندىك. وركەنيەتكە قۇلاش ۇرعان قالالىق مادەنيەتتەن جىراق وسسەك تە، قازاقى مادەنيەتپەن سۋسىندادىق. «الىپپەنى» بىتىرگەننەن كەيىن، ءبىزدىڭ قولىمىزعا «انا ءتىلى» وقۋلىعى تيەتىن. سول وقۋلىق بويىنشا، انا ءتىلىمىزدىڭ – قازاق ءتىلى ەكەنىن تولىقتاي سەزىنىپ وستىك. باستاۋىشتى تامامداعاننان كەيىن، «قازاق ءتىلى» ء(سىز ايتقانداي الدەبىر رۋدىڭ ءتىلىن وقىمادىق) وقۋلىعىمەن سۋسىنداپ، «قازاق ادەبيەتىنىڭ» جاۋھارلارىنا دەن قويدىق. راس، «قازاقستان تاريحىن» مەكتەپتە وقىمادىق. قازاقستاننان جىراق جۇرگەن ءبىز تۇگىلى، قازاقستاننىڭ وزىندە «قازاقستان تاريحى» وقىتىلمايتىن.

جالپى، قازاقتى رۋلىق دەڭگەيدەن اسا الماعان، قازاقى سانا-تۇيسىگى قالىپتاسپاعان دەپ كىنالاۋ كىمگە ءتيىمدى ەكەنىن بىلمەيمىن. مەكتەپتە جۇرگەندە دە، ۋنيۆەرسيتەتتە ءبىلىم العاندا دا،

قازاق ادەبيەتىنىڭ بۇكىل تامىر-تارالىمى جايىندا مولىنان ماعلۇمات الدىق. ەشقانداي ادەبي قايراتكەردىڭ ەڭبەگىنەن رۋىن اسپەتتەگەن مىسالداردى كەزدەستىرگەن ەمەسپىز، تەك بىرىڭعاي قازاق ۇلتىن ماداقتايتىن.

حVIII عاسىردا ءومىر سۇرگەن اباي بابامىزدىڭ ءوزى «قالىڭ ەلىم، قازاعىم، قايران جۇرتىم!» دەپ كۇڭىرەنگەن جوق پا؟ وسىنداي جالپى ۇلتتىق يدەياعا ۇندەگەن رۋحى جوعارى ادەبيەت تۇرعاندا ءبىزدىڭ رۋلىق، تايپالىق دەڭگەيدە قالۋىمىز مۇمكىن ەمەس. ونىڭ ۇستىنە، جوعارى دا بۇكىل الەم ولجاستىڭ اۋزىنا قارايدى، سول ارقىلى قازاقتى تانيدى دەپ ايتىپ وتتىك. ەندەشە،

الەم تانىعان ازاماتتىڭ ءوز حالقى تۋرالى وسىنداي ۇشقارى ويلار ايتۋى قازاق تۋرالى بۇكىل الەمنىڭ تانىم-تۇسىنىگىنە كەرى اسەر ەتپەي مە؟ اسەر ەتىپ قانا قويمايدى، قازاقتىڭ ءوز الدىنا دەربەس ەل بولۋىنا كۇمان-كۇدىگى قويۋلاي تۇسەدى.

ولجاس سۇلەيمەنوۆ بولسىن، باسقا دا قازاق ءتىلىنىڭ تورگە وزۋىنا وپپونەنت بولىپ جۇرگەندەر بولسىن، ولاردىڭ تۇسىنبەيتىن ءبىر دۇنيەسى بار.

ول – ۇلت پاتريوتتارى «قازاقستاندا تەك قازاقتار قالسىن، تەك قازاق تىلىندە سويلەسىن» دەپ ايتتى دەگەن قاتە پايىم.

قازاق ۇلت پاتريوتتارىنىڭ جالعىز تالابى – قازاقستاندا ورىس ءتىلى دە، اعىلشىن ءتىلى دە ءوز مارتەبەسىنە سايكەس قولدانىلا بەرسىن، بىراق قازاق ءتىلىن دەكلاراتيۆتىك ەمەس، شىنايى مەملەكەتتىك ءتىل دەڭگەيىنە كوتەرەتىن شارالار قولدانىلسىن.
ءسىز ايتىپ جۇرگەن ء«وزارا تاۋەلدىلىك» ماسەلەسىنە دە جاۋاپ وسى توڭىرەكتەن شىعادى. الەم ەلدەرى بىرلىكتە ءوزارا قارىم-قاتىناستا (تاۋەلدىلىك ەمەس شىعار) ءومىر سۇرۋگە ءماجبۇر جانە سولاي ەتكەندە عانا دامۋدىڭ جاڭا ساتىسىنا كوتەرىلە الادى. وعان ەشكىمنىڭ داۋى جوق. دەگەنمەن، ءوزارا تاۋەلدىلىك شەڭبەرىندە ت ۇلتتىق ماسەلە اعى دا شەتىن بولىپ قالا بەرمەك. نەگە ەۋروپارلامەنتتە وعان مۇشە ەلدەردىڭ بارلىق تىلىندە ءىس قوزعالادى دا، ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ قۇجاتتارىنىڭ ءبارى ءبىر تىلدە، تەك ورىس تىلىندە جازىلادى. وسى ۋاقىتقا دەيىن وداق كولەمىندەگى كەلىسسوزدەردىڭ اۋەلى وعان مۇشە مەملەكەتتەردىڭ تىلىندە جازىلىپ، سودان كەيىن ورىس تىلىنە (ەۋرووداقتىڭ تاجىريبەسى بويىنشا) اۋدارىلماعانى بەلگىلى. ەۋرووداققا مۇشە ەلدەردىڭ بارلىعى ءوز ءتىلىنىڭ مۇددەسىن ءبىرىنشى ورىنعا شىعارادى. ال، ءبىز رەسەيدىڭ ۇلى مۇددەسى ءۇشىن سونىڭ ىڭعايىنا جىعىلا بەرەمىز.
ولجاس ومارۇلى، ءسىز ابىز، اۋزى دۋالى ادامسىز. سىزبەن كىم ساناسپايدى؟ الايدا، ءسىز، ولجاس اعا، تاۋەلسىز قازاق جەرىندەگى رەسەي پوليگوندارىن جابۋ نەمەسە بايقوڭىردان ۇشىرىلىپ جاتقان ۋلى گەپتيلدى «پروتونداردى» ۇشىرۋدى توقتاتۋعا قاتىستى بىردە-ءبىر مالىمدەمە جاساماپسىز. رەسەني وسىدان ەكى جىل بۇرىن قازاق دالاسىنا توگىلگەن ۋلى گەپتيلدىڭ وتەماقىسىن ءالى وتەگەن جوق. بىراق، ءبىزدىڭ زيالىلارىمىزدى وسى ءبىر تولعاقتى ماسەلە تولعانتپاعانعا ۇقسايدى.
مىنە، ۇلت پاتريوتتارىن تولعانتاتىن دا، قورقىتاتىن دا ماسەلە وسى. وسىلاردى ايتىپ دابىل قاعۋشىلارعا بۇگىندە ءارتۇرلى ات قويىپ، ايدار تاعا باستادىق. ءسىز دە ءبىر سۇحباتىڭىزدا

ۇلت پاتريوتتارى قوعامدى بولشەكتەيدى، ازاماتتىق ۇستانىم بىرىكتىرەدى

دەگەن ەكەنسىز. مەنىڭشە، ازاماتتىق ۇستانىم ۇلتتىڭ ەرتەڭىنە الاڭداۋشىلىقتان تۋىندايدى. ۇلت پاتريوتتارىنىڭ دا ماقساتى ەلدىڭ ەرتەڭى، بولاشاعى. دەمەك، بىزدەگى قوستىلدى قوعامنىڭ ءبىرىن-ءبىرى تۇسىنە المايتىنىنداي ەشتەڭە كورىپ تۇرعان جوقپىز. تەك، قايشىلىق تىلدىك ماسەلەدەن تۋىنداپ تۇرعانداي سەزىلەدى.

قالاي دەگەنمەن، ءبىر نارسە ايقىن — قازاقتىڭ اتىن قازاقشا سويلەيتىن اۋىل بالاسى اسپانداتىپ ءجۇر!

ەسەنگۇل كاپقىزى

(365info.kz تورابىنان الىندى)

Abai.kz