اڭگىمەمىزدىڭ تاقىرىبىن 140 ۇلتتىڭ مەملەكەتى دەمەي، «قازاق مەملەكەتى» دەپ اتاعانىمىز ءۇشىن بيلىك باسىنداعى قازاقتار ءبىر جولعا قاپا بولا قويماس دەپ بىلدىك ويتكەنى، ولار 1941-1945 جىلدارداعى 50 ميلليونعا جۋىق ادام قىرىلعان سوعىستى دا ورىسقا ەلىكتەپ «ۇلى وتان سوعىسى» دەپ اتاعانىمەن سول جىلدارى قازاقستانعا قىزىل ۆاگوندارمەن قويشا ايدالىپ كەلگەن سول 140 ۇلتتىڭ ىشىندەگى ءازىربايجان، قاراشاي، شەشەن، كۋرد، ينگۋش، تۇرىك سياقتى ۇلت وكىلدەرى ونى ءبارى بىردەي «ۇلى وتان سوعىسى» دەپ اتامايدى، ولاي دەمەك تۇگىل قارعىس اتقىر ماسكەۋ باسشىلارىنىڭ توز-توز قىلعانى عوي دەپ اھ ۇراتىندارىن وزدەرى دە بىلەدى. ال قاراپايىم قازاقتار شە؟

ارينە، پالەن دەگەن جەردە پالەنشەكەڭنىڭ پالەنجىلدىق مەرەيتويى، پالەن دەگەن رۋدىڭ پالەنباي دەگەن باتىرىنىڭ بەتوننان قۇيىلعان ات ۇستىندەگى ەسكەرتكىشىنىڭ اشىلۋ سالتاناتى بولادى دەسە ول كىم ەدى دەپ سۇراپ جاتپاستان قوس ەتەگى دالاقتاپ شابا جونەلەتىن قازەكەم 9 مامىرداعى، «جەڭىس كۇنىن» قانداي ساياساتتىڭ جولىندا وققا ۇشقانىن انىق بىلمەي، ايتەۋىر «وتان ءۇشىن» دەپ ولگەن بەيكۇنا اتالارى ءتىرىلىپ كەلگەندەي ورىستاردان بەتەر دۇبىرلەتىپ تويلايدى. بىلتىر  ماسكەۋدەگى مىقتىلارى سول قاندى قىرعىننىڭ 70 جىلدىق مەيرامى بولادى دەپ جاريالاسىمەن بۇرىن كوممۋنيستىك پارتياعا جان-تانىمەن بەرىلە قىزمەت ەتكەن تىرىلەرى جانە دۇنيەدەن وتكەندەرىنىڭ بۇگىندە ەل باسقارعان بولىپ جۇرگەن بالالارى سول سوعىس تۋرالى 70 جىل بويى جازىلعان وتىرىك-شىنى ارالاس ميلليونداعان كىتاپ، ماقالا، سۋرەتتەمە، وچەرك، كينوجۋرنالدار، فيلمدەر از بولعانداي قازاقستاننىڭ ءار ءۋالاياتىنان (وبلىسىنان) سوعىسقا كەتكەندەردىڭ ءولى-ءتىرىسىنىڭ، حابار-وشارسىزدارىنىڭ ءتىزىمى جاريالانعان توم-توم كىتاپ شىعارۋعا ميللياردتاعان اقشا ءبولدى. بۇلار بۇعان دەيىن سول سوعىستىڭ 50,60 جىلدىعى كەزىندە دە تالاي مارتە شىققان كىتاپتار ەدى. ءتىپتى، ء بىر جىل بويى سول «جەڭىس كۇنىنە» دايارلىق تۋرالى جەر-جەردە جيىندار وتكىزىلىپ جاتتى. 

 ارينە، باقيلىق بولعان ارۋاقتى ەسكە الماعان، سيلاماعان ادام ءتىرىسىن دە  سيلاپ قارىق قىلمايدى. الايدا، بۇگىنگى كۇنى وسى ماسەلەنىڭ ەكىنشى جاعىنا كوز سالماساق، بۇل ءبىزدىڭ ۇلتتىق سانامىزدىڭ، اسىرەسە، تاۋەلسىزدىك، ازاتتىق تۋرالى ۇعىمىمىزدىڭ ءالى دە جەتىلمەي جاتقانى بولار ەدى. ءيا، شىندىقتى ايتۋ شىرىق بۇزۋ ەمەس، بۇگىندە تاۋەلسىز رەسپۋبليكالار ىشىندە وسى «جەڭىس كۇنى» دەگەندى قازاقتان باسقا دۇرىلدەتىپ تويلاپ جاتقان ەشكىم جوق. ولار كەرەك دەسەڭىز ونى «ۇلى وتان سوعىسى» دەپ تە اتامايدى. سول كەزدەگى باس قولباسشى ءستاليننىڭ ۇلتى گرۋزين بولسا دا گرۋزيا «جەڭىس كۇنى» دەگەندى تويلاۋدان الدەقاشان باس تارتتى. بۇل كۇندى وزبەكستان، ۋكراينا، ءازىربايجان مۇلدە اتاپ وتپەيدى. ەۋروپا ەلدەرى دە. ال، لاتۆيا، ليتۆا، ەستونيا، مولدوۆا ونى كەڭەس زامانىندا دا تويلاپ قارىق قىلعان ەمەس.  گەرمانيا بۇل كۇندى قارالى كۇن دەپ ەسەپتەيدى. سوندا ءبىر جۇرتتىڭ قارالى كۇنىن، 50 ميلليونعا جۋىق ادام شىبىنداي قىرىلعان سوعىستى رەسەيگە قوسىلىپ الىپ قازەكەمدەردىڭ تايراڭداپ بي بيلەپ، «رودينا» دەپ دارىلداپ ءان سالىپ، اراق ءىشىپ اۋپىلدەپ تويلايتىنى نەسى دەپ سۇراساق، ونىڭ نەسى ايىپ؟ بىلتىر وسى مەيرامدى ماسكەۋ بۇكىل قارۋ-جاراعىن شوشاڭداتىپ، كرەملدىڭ قوڭىراۋلارىن داڭعىرلاتىپ تويلاعاندا سولاردىڭ جانىندا بۇرىنعى كسرو رەسپۋبليكالارىنان ەرەكشەلەنىپ قازەكەمنىڭ قالت-قۇلت ەتكەن قاريالارىنا شەيىن ەكى ەزۋى ەكى قۇلاعىنا جەتىپ ءماز بولىپ تۇردى.

ءيا، ءبارىمىزدىڭ اكەلەرىمىز بەن اتالارىمىز سول قانقاساپقا قاتىسىپ، ءتىرى قالعانى ەلگە قۇر سۇلدەسىن سۇيرەتىپ مۇگەدەك بوپ جەتتى، ال ولگەندەرى رەسەيدىڭ، بەلورۋسسيانىڭ، ۋكراينانىڭ ورمانى مەن باتپاعىندا كومۋسىز قالدى. قازىر 1941-1945ج.ج. سوعىستى ساياساتتان حابارى بار كوزى اشىق ازاماتتاردىڭ ىشىندە «وتان سوعىسى» دەپ اتاۋعا مۇلدە قارسى پىكىر ايتۋشىلار دا از ەمەس. ءيا، ول كەزدە بۇكىل 15 رەسپۋبليكا كسرو دەپ اتالاتىن ەلدىڭ، ياعني، ماسكەۋ كرەملىنىڭ بۇعاۋىنداعى وتارى (كولونياسى) بولدى. ونىڭ قۇرامىنداعى ءازىربايجان، قازاق، وزبەك، تۇرىكپەن، تاجىك، تاتار، باشقۇرت ت.ب. ۇلتتار بۇل سوعىسقا زورلىقپەن، كۇشتەپ الىنعانى جانە راس. وعان بارۋدان باس تارتقاندار مەن قاشقاندار سول بويدا اتىلدى. ال، قازاق حالقىنا بۇل سوعىس باستالعانعا دەيىن-اق كەڭەستىك رەسەيدىڭ (پاتشالىق رەسەيدى ايتپاعاندا) كورسەتپەگەنى جوق ەدى. ازامات سوعىسى كەزىندە ورىستىڭ بىرەسە اق، بىرەسە قىزىل گۆاردياشى اسكەرلەرى قازاق اۋىلدارىن كەزەكپەن قىرعانىن بىلاي قويعاندا ودان كەيىنگى 1925 جىلعى كونفيسكاتسيا (تاركىلەۋ), 1928 جىلعى اشتىقتان، 1931-33 جىلدار اراسىندا ماسكەۋدىڭ جوبا-جوسپارىمەن  4 ميلليوننان استام قازاقتى قىرعان اشارشىلىقتان، 1937-39 جىلدارداعى قۋعىن-سۇرگىننەن، بىرەسە حالىق جاۋى، بىرەسە باي-قۇلاق، بىرەسە امەريكانىڭ، بىرەسە جاپونيانىڭ تىڭشىسى، اتىپ-اسۋدان قازاق  زارەزاپ  بولىپ، رۋحى ابدەن تاپتالعان حالىققا اينالعان ەدى. مىنە، وسىلاي رەسەيدىڭ شەكسىز زورلىق-زومبىلىعىنان ابدەن  ۇرگەدەك بولىپ قالعان، ءارى جەر بەتىندە ەڭ كۇشتى، ەڭ ءبىلىمدى حالىق ورىس دەگەن ۇعىم ساناسىنا سىڭىرىلگەن ء(بىز ءالى دە سولاي ويلايمىز) قازەكەم ورىس اسكەرباسشىلارىنىڭ امىرىمەن جاڭبىرداي جاۋعان وققا ماشينانىڭ جارىعىنا ءۇيىر-ۇيىرىمەن قارسى جۇگىرەتىن دالانىڭ كيىگىنشە نەمەسە تسيركتە ۇيرەتىلگەن جىرتقىششا قارسى شاپتى. ءتىپتى، «موسكۆا ءۇشىن»، «كرەمل ءۇشىن»، «ستالين ءۇشىن» دەپ كەۋدەسىن وققا توسقاندار دا زا بولعان جوق. «وتان ءۇشىن وتقا تۇسسەڭ كۇيمەيسىڭ» دەگەن وراشولاقتاۋ ماتەل دە سول جىلداردىڭ «تۋىندىسى». ويتكەنى، وسى سوعىستىڭ الدىندا 1-2 جىل بۇرىن عانا (1937-39) قازاققا وڭى مەن سولىن، دۇرىسى مەن بۇرىسىن ايتىپ، جول سىلتەپ وتىراتىن، قازاقتىڭ ءتىلى، اتا-بابا ءداستۇرى دەسە كەۋدەسىندە «قازاق، قازاق» دەپ اتقاقتاپ سوعىپ تۇرعان جۇدىرىقتاي جۇمىر ەتتى جۇلىپ بەرۋگە دايار ازاماتتارىن ماسكەۋ تاڭداپ وتىرىپ قىناداي قىرعان قازاق ۇلتى بۇل كەزدە ساياسي ساۋاتى وتە تومەن،  رۋحى تاپتالعان (ول رۋح ءالى دە ويانعان جوق!), ءتىپتى، ءار نارسەدەن شوشىنىپ اۋىرعان بالا سياقتى بوپ قالعان-دى. ونىڭ ۇستىنە ماسكەۋ باي مەن جارلى، مىناۋ ءدىندار سوقىر، مىناۋ كوزى اشىق اتەيست دەپ قازاقتى بىرنەشە توپقا ءبولىپ، اۋىزبىرشىلىگىنەن دە ايىرىپ تاستاعان ەدى. سونداي ماڭگۇرتتەندىرۋ ساياساتى ساناسىنا سىڭگەن قازاق اراسىندا وققا كەۋدەسىن توسقاندار، باسقا دا ەرلىك جاساعاندار تۋرالى ويدان شىعارىلعان لەپىرمە ماتەريالدار گازەتتەردى باسىپ سالدى. ءار جەردە ماسكەۋدى، لەنينگرادتى، كرەملدى ورىس حالقىن ماقتاپ جىرلايتىن قارت اقىندار قولدان جاسالدى. ەندى مىنە، سول سوعىستا كورسەتىلگەن تالاي «ەرلىكتىڭ» وتىرىگى شىعىپ جاتقانىنا دا ءبىراز بولدى. وسى كۇنى الماتىدا ەسكەرتكىشى تۇرعان جانە  28 پانفيلوۆشىلار ساياباعى دەگەن اتى بەرىلگەن ديۆيزيانىڭ ەرلىگى دە  ويدان شىعارىلعان وتىرىك ەكەنى بۇگىندە باسپاسوزدە ايتىلىپ تا ءجۇر.

ارينە، وتكەندى قازبالاي بەرۋدىڭ ءجونى جوق تا شىعار. بىراق بۇل جەردە اڭگىمە سول كەزدە اكەلەرىمىز بەن اتالارىمىز دۋشار بولعان

ماسكەۋگە تابىنۋشىلىق پەن قۇلشىلىق سانا

بۇگىنگى تاۋەلسىز جاس ۇرپاعىمىزدىڭ دا ساناسىنا ءالى دە ءسىڭىرىلىپ كەلە جاتقانىندا بولىپ وتىر. قۇداي كەشىرسىن، قازىرگى جاس ۇرپاقتىڭ ۇلتتىق ساناسى ۇلتتىق نامىسى ويانباعانى ما قايدام ءوز باسىم قازاق جاستارىنىڭ «رەسەي بولماسا ءبىزدى وزبەكستان باسىپ الادى»، «مىنا ورالمان دەپ اتالاتىن قاراقالپاق، قىتاي  تولىپ كەتتى» ولاردان گورى بىزگە ورىس دوس دەگەنىن تالاي ەستىدىم. اۋ، ءتىلىڭدى، ءدىنىڭدى ءبۇلدىرىپ جەرىڭە راكەتالارىن قۇلاتىپ، سونىڭ سالدارىنان سابيلەرىڭ مۇگەدەك، اۋرۋ-سىرقاۋ بولىپ تۋىپ جاتقانىنا رەسەي كىنالى ما، وزبەكستان مەن ورالماندار كىنالى ما دەسەڭ دە، ورالمانداردىڭ اتا-باباسى ءوز جەرىنەن ورىستىڭ اتىپ-اسۋىنان، اشتان قىرۋىنان قاشىپ ۇلگەرگەندەر عوي، دەسەڭ دە بەتىڭە مەڭىرەيىپ قارايدى دا قويادى. وكىنىشتىسى سول، مۇنداي ماڭگۇرتتىك ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العان-جىلدان كەيىن تۋعان جاستار اراسىندا وتە ءجيى ۇشىراسادى. سەبەبى، ولار مەكتەپتە،  جوو-دا وقىعان تاريح وقۋلىقتارىندا قازاقتىڭ جوڭعار، ياعني، قالماق دەگەن ءبىر عانا دۇشپانى بولىپتى. ولار ءتىپتى، بۇگىنگى قازاقتىڭ ءبىر-بىرىمەن چۋكچالارعا ۇقساپ ورىسشا نەمەسە جارتىلاي ورىسشا شۇبارتىلمەن سويلەسۋىنە دە باياعى جوڭعارلار كىنالى ەكەن دەپ ويلاۋى دا مۇمكىن. ول وقۋلىقتاردا سوناۋ 1592 جىلى «كازاچەستۆو» دەگەندى قۇرعاننان باستاپ رەسەيدىڭ قازاق دالاسىنا جاساعان قاندى قىرعىندارىنىڭ ەشبىرى ايتىلمايدى. وسىنىڭ ءبارىن كورىپ وتىرىپ:

         ات ۇستىندەگىسى نامىسسىز، ارسىز كىل كەردەڭ،

         اقساقالدارى ساقالىن ساتىپ كۇن كورگەن

         جۇرتىما قاراپ، جابىرقاۋ ءسوزدى كوپ جازدىم

         ەسى بار قازاق ەڭىرەپ جىلار جىر-شەرمەن، - دەمەسكە امالىڭ قالمايدى. سول ات ۇستىندەگىلەر مەن اقساقالدار «جەڭىس كۇنى» دەپ اتالاتىن بۇل مەيرامدى دا كەيدە قازاقتى شوقىندىرۋعا تاتىرلىق دۇربەلەڭگە اينالدىرىپ جاتقانداي كورىنەدى. ويتكەنى، جىل سايىن قازاقستان بيلىگى «جەڭىس كۇنى» دەپ ەكى كۇن قاتارىنان دەمالىس بەرەتىن وسى مەرەكە باستالماي جاتىپ قازاقستاندا  سارىالا قوڭىزدىڭ قابىعىنان اينىمايتىن جىبەك تاسپالار (لەنتالار) تاراتىلا باستايدى دا ونى قازاقتىڭ قالت-قۇلت  ەتكەن كەمپىر-شالدارى مەن جاستارىنا شەيىن كەۋدەسىنە تاعىپ، ءتىپتى، كەيبىر اۋلەكىلەر كولىگىنە بايلاپ الىپ قارا كۇز تۇسكەنشە جەلبىرەتىپ جۇرەتىن بولدى. الدە مۇسىلمانشىلىقتان بۇراتولا كەتكەنى مە، الدە ناداندىعى ما قايدام كەيبىر مەكتەپتەر مەن بالاباقشالاردا بۇل سارىالا لەنتا سول كۇندەرى قاراكوز سابيلەردىڭ توسىنە دە تاعىلاتىن بولدى. وسىدان بىرەر جىل بۇرىن «اق جول» پارتياسى 9-مامىر كۇنى وسى تاسپالاردى تاراتىپ، الماتىنى ءبىر «قارىق قىلعانى» بار. وسى پارتيانىڭ ءبىر باسشىسى ونى بۇل ءبىز ءۇشىن «داڭق لەنتاسى» دەپ اتادى. باياعى پاتشالىق رەسەيدە ورىستار اۋليە دەپ اتايتىن گەورگيدىڭ قۇرمەتىنە بەكىتىلگەن بۇل تاسپانى «داڭق لەنتاسى» دەۋ قازاقتى الدارقاتۋ ما، الدە بىلدىرمەي شوقىندىرۋ ما (كرەششەنيە)  ولار وزدەرى بىلەدى، الايدا ونى و زامان دا بۇ زامان اتام قازاق كەۋدەسىنە تاقپاق تۇگىل قولىنا دا ۇستاماعان.

راس، ورىسقا تيگەن قازاق قىزىنان تۋعان اق پاتشا گەنەرالى كورنيلوۆ وسى تاسپاعا بايلانعان گەورگي كرەسىن تاعىن ءجۇرىپتى. سونى بۇگىندە بىرەسە توسىنە، بىرەسە كولىگىنە تاعىپ جۇرگەن كەيبىر قازاق بايعۇستار وزدەرىنە وزبەك، ءازىربايجان، تۇرىكپەن، تاتار، تاجىك، تۇرىك سياقتى اعايىندار ىشىنەن مىرس-مىرس كۇلەتىنىن بىلمەيتىن دە  بولۋى مۇمكىن. ولاردىڭ اراسىندا ونسىز دا «ورىس بولعىڭ كەلسە اۋەلى قازاق بول» دەگەن قاعىتپا ءسوز بار. گەورگي ايقىشى دا، (كرەسى دە) ونىڭ ۇستىڭگى جاعىنداعى بۇل تاسپا دا رەسەي-تۇركيا سوعىسى كەزىندە (1768-1774) رەسەيگە شىن بەرىلگەندىگىن كورسەتكەندەرگە ارناپ 1769 جىلى شىعارىلعان ەدى. وعان ەڭ العاش يە بولعان م. كۋتۋزوۆ بولاتىن. ۇتىرى كەلگەندە ايتا كەتەيىك، كۋتۋزوۆ ەشقانداي دا ۇلى قولباسشى ەمەس، رەسەيدىڭ باسقالارعا ۇلگى ەتى ءۇشىن قولدان جاساعان قولباسشىسى-تۇعىن. ول بىردە-ءبىر سوعىستا جەكە ءوز تاكتيكاسىمەن جەڭىسكە جەتكەن ەمەس. وسىدان بىرەر جىل بۇرىن ۋكراينا حالقىنىڭ رەسەيگە كوزقاراسى وزگەرۋىنىڭ كوپ سەبەبىنىڭ ءبىرى وسى گەورگي لەنتاسىنا بايلانىستى بولاتىن. ورىسپەن باۋىرلاس ۋكرايندار سويتكەندە قازەكەمنىڭ «جەڭىس كۇنىن» تويلاپ، سول تاسپانى جەلبىرەتىپ ءجۇرۋىنىڭ ءوزى-اق باسقا جۇرتتى كۇلكىگە قارىق قىلماي ما؟

 پاتشالىق رەسەيدەن كەيىن كەڭەستىك رەسەي 1941-1945 ج.ج. سوعىس كەزىندە بۇل تاسپانى 1942 جىلدان باستاپ «داڭق» وردەنىنىڭ، سوسىن «گەرمانيانى جەڭگەنى ءۇشىن» مەدالىنىڭ توسبەلگىلەرىنە (كولودكولارىنا) پايدالاندى.

ەندى مىنە، كەڭەس وداعى تاراعاسىن يمپەرياشىل، شوۆينيستىك اۋرۋى قايتادان قوزعان بۇگىنگى رەسەي باسشىلىعى بۇل اۋليە گەورگي وردەنىن گەورگي كرەسى ەتىپ 1992 جىلى قايتادان قالپىنا كەلتىردى.

كورىپ وتىرسىز، تۇركيامەن سوعىسقان پاتشالىق رەسەي دە، گەرمانيامەن سوعىسقان كەڭەستىك رەسەي دە، بۇگىنگى رەسەي دە وزىنە شىن بەرىلە قىزمەت ەتكەن ادامدى حريستيانداردىڭ ءدىني تۇلعاسىنىڭ اتى-ءجونى جازىلعان ماراپاتپەن «جارىلقايدى» ەكەن. سوعان قاراپ-اق رەسەي ءوزىنىڭ يمپەرياشىلدىق، شوۆينيستىك، «ۇلى ورىسشىلدىق» ساياساتىنان ەشقاشان باس تارتپايتىنىن ءبىزدىڭ قازەكەڭ قانشا اڭقاۋ بولسا دا ءتۇسىنۋى كەرەك ەدى عوي. ءتىپتى، قيتابان قارا بۇقارا تۇسىنبەگەن كۇننىڭ وزىندە نەشە جىل شەتىنەن شەتەل اسىپ، اعىلشىنشا سويلەپ وقۋدىڭ ءتۇبىن ءتۇسىرىپ كەلگەن بيلىك باسىنداعى «تسيۆيليزوۆاننىي»، «گلوباليزوۆاننىي» قازاقتار سونى تۇسىنبەيدى دەگەنگە كىم سەنەدى؟! الدە ولار شەكتەن تىس «تولەرانتنىي»، شەتىنەن «ۆ پلانەتارنوم ماسشتابە»، «وبششەچەلوۆەچەسكوم ماسشتابە» ويلاۋدان جانە كولبيننىڭ قازاقتى قوستىلدىلىك ارقىلى جويۋ جوسپارىن ازسىنىپ، ونى ۇشتىلدىلىككە جالعاستىرۋدان، ورىستارعا قازاقتىڭ تەك ورىسشا جاۋاپ بەرۋىن قاداعالاۋدان قولى تيمەيتىن بولعانى ما؟

نەسىن ايتاسىز، 1945 جىلدان باستاپ كۇنى بۇگىنگە شەيىن «جەڭىس كۇنىن» تويلاپ جاتقان رەسەي ساياساتكەرلەرى مەن ساردارلارى (وفيتسەرلەرىنىڭ)  «زا رۋسسكۋيۋ ارميۋ»، «زا روسسيۋ»، «زا رۋسسكي نارود» دەپ اراق تولى قىلمويىن شىنىلارىن سىڭعىرلاتا توست كوتەرىپ «ۋرا! ۋرا!» دەپ شۋىلداپ جاتاتىنىنىڭ ءوزى-اق ۇلتتىق ساناسى،  ۇلتتىق نامىسى جوعالماعان قاي قازاققا دا ءار نارسەدەن حابار بەرىپ تۇرعان جوق پا؟

ءيا، 1941-1945 جىلدارداعى سوعىستا ەكى جاقتان 50 ميلليونعا جۋىق بەيكۇنا پەندە وپات بولدى. بەيكۇنا دەيتىن سەبەبىمىز، ولاردىڭ ەشبىرەۋى دە اناسىنىڭ قۇرساعىنان قانقۇمار، كىسى ءولتىرۋشى بولىپ تۋعان جوق. ولاردىڭ كوپشىلىگى بۇل سوعىستىڭ ەڭ باستى سەبەبى نە ەكەنىن بىلگەن دە جوق.  بۇل سوعىستىڭ سەبەبى تۋرالى پىكىر ءالى دە الۋان ءتۇرلى. ءبىزدىڭ اكەلەرىمىز بەن اتالارىمىز ءبىر-بىرىنە قارسى مەملەكەتتەر باسشىلارىنىڭ ءجاي حالىقتار اراسىندا دۇشپاندىق ءورتىن تۇتاتاتىن يدەولوگيا ارقىلى وزدەرىن بۇل سوعىسقا الداپ-ارباپ،  كۇشتەپ ايداپ سالۋىنىڭ كەسىرىنەن قانتوگىسكە باردى. ولار ادام ولىگىن، ادام قانىن سوعىسقا كەلىپ العاش رەت كوردى. سوسىن قارسى جاقتىڭ ادامىن اۋەلى ولتىرمەسە، ول ءوزىن ولتىرەتىنىن ۇيرەندى. سوندىقتاندا  بۇل «جەڭىس كۇنىن»  سول كەزدە كسرو مەن وداقتاس بولعان بىردە-ءبىر ۇلكەن مەملەكەت تويلامايدى. ەندەشە، وسىنىڭ ءبارىن بىلە تۇرا قىرۋار قارجى جۇمساپ ونى ءبىزدىڭ دۋمانداتۋىمىز دۇرىس پا؟ اۋ، اشەيىندە ەكى ءسوزىمىزدىڭ بىرىندە قايعى دا، قۋانىش تا بۇكىل ادامزاتقا ورتاق دەيتىنىمىز قايدا؟ الەمنىڭ نەبىر ويشىلدارى «جەڭىس تويىن تويلاۋ» دەگەندى ۇلكەن قاتەلىك دەپ بىلگەن. ال قاسيەتتى يسلام دىنىندە قانشا مەيرام، مەرەكە بولعانىمەن «جەڭىس تويى» دەگەن توي بولعان ەمەس. دىنىمىزدە ول قانتوگىستى تويلاۋ، ياعني، كۇناھارلىق توي دەپ ەسەپتەلگەن. ەندەشە، كەڭەستىك رەسەي يمپەرياسى تولىپ جاتقان قۋلىق-سۇمدىقپەن  كۇش قولدانۋ، قورقىتۋ-ۇركىتۋ ارقىلى  ميلليونداعان حالىقتىڭ ساناسىن ۋلاپ، ءجۇز مىڭداعان قازاقتى قاندى قىرعىنعا ۇشىراتۋىن «جەڭىس كۇنى» دەپ سول رەسەيدەن ازاتتىق العان 25 جىلدان بەرى تويلاي بەرۋ قازاقتىڭ بۇگىنگى دە، ەرتەڭگى دە ۇرپاعىنىڭ ساناسىنا قالاي اسەر ەتەرىن ويلاستىراتىن كەز الدەقاشان جەتكەن جوق پا؟

مىرزان كەنجەباي

اقىن، قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى

Abai.kz