قر باس پروكۋرورى

ا.ق.داۋىلباەۆتىڭ،

قر ىشكى ىستەر ءمينيسترى

ق.ن.قاسىموۆتىڭ

نازارىنا

اشىق حات

مەنىڭ الاياقتار ارباۋىنا ءتۇسىپ، ەلوردالىق پوليتسيادان ناقتى تەرگەۋ امالدارىنىڭ ناتيجەسىن كۇتىپ جۇرگەنىمە بيىل ءۇش جىل بولدى. ءتارتىپ ساقشىلارى تاراپىنان ءالى ءبىر ءجونى ءتۇزۋ جاۋاپ جوق. قۇقىق قورعاۋشى قالي جاقانوۆپەن بىرگە استانا قالاسى الماتى اۋداندىق ىشكى ىستەر باسقارماسىنا تالاي رەت باردىم. الاتىنىمىز – تەك قانا «ويتەمىز-بۇيتەمىز» دەپ ءاتۇستى ايتىلا سالعان شىعارىپ-سالما ۋادەلەر. ماسەلەنىڭ ءمانى تۇسىنىكتىرەك بولۋ ءۇشىن باسىنان باستايىن...

2013 جىلى مەنىڭ اقمولا وبلىسىنا قاراستى ارشالى اۋدانىندا تۇراتىن ەنەم گۇلزيرا بەيسەنباەۆاعا باقىتگۇل اقىنعازيەۆا اتتى الاياق تۋىستارى مەن ونىڭ مۇحتار ەسىمدى كۇيەۋى حابارلاسقان. دالىرەك ايتقاندا، مۇحتار – ايەلىم ءلاززات بەيسەنباەۆانىڭ اجەسىنىڭ ءىنىسىنىڭ بالاسى، ياعني، ناعاشى جۇرتى بولىپ كەلەدى. ولاردىڭ ەنەمە تەلەفون ارقىلى ايتقان ۇسىنىستارىنىڭ قىسقاشا مازمۇنى مىناۋ: باقىتگۇل اقىنعازيەۆا مەملەكەتتىك تۇرعىن ءۇي باعدارلاماسى بويىنشا قىزمەت اتقارادى-مىس. استاناداعى «تۇرعىنۇيجيناقبانكى» ارقىلى س.سەيفۋللين كوشەسىنىڭ باس جاعىنداعى جاڭا شاعىن اۋداننان جەڭىلدىكپەن پاتەر بەرىلىپ جاتقان كورىنەدى. سودان ەنەمە العاشقى جارناسىن تولەسە، ءبىر پاتەر بۇيىرعالى تۇر دەپ سەندىرگەن. بۇل قۋانىشتى جاڭالىقتى ەستىگەن ەنەم: «مەنىڭ ءوز باسپانام بار عوي. ۇيگە شىن مۇقتاج بولىپ جۇرگەن كۇيەۋ بالام مەن قىزىما حابارلاسىپ كورەيىن...»، - دەيدى. ءسويتىپ، «ومىردە ءبىر-اق رەت بولىپ جاتقان جەڭىلدىك» حابارى وتباسىممەن بىرگە بىرنەشە جىلدان بەرى پاتەر جالداپ تەنتىرەپ جۇرگەن ماعان دا جەتتى. ء«بارى زاڭ اياسىنداعى شارۋا. مەملەكەتتىك باعدارلاما بويىنشا جاس وتباسىلارعا دا جەڭىلدىك ءجۇرىپ جاتىر. ءوزىم سوندا جۇمىس ىستەيمىن. مۇنداي ىستە ەشكىم ەشكىمدى الدامايدى»، - دەگەن باقىتگۇل اقىنعازيەۆانىڭ ۇسىنىسىنا قۋانا كەلىسكەنىم راس. ايەلىمنىڭ ءتۇپ ناعاشىلارىنان قالايشا كۇدىكتەنەيىن؟.. «العاشقى جارناسى 6 مىڭ دوللار تۇرادى. سودان كەيىن ايىنا 16 مىڭ تەڭگەدەن 15 جىل تولەيسىڭ. سوسىن پاتەر ءوز جەكە مەنشىگىڭە وتەدى» دەگەندى دە اككىلەر ادەمى ادىسپەن قوسىپ قويدى.

مەن ول كەزدە سول «تۇرعىنۇيجيناقبانكىنە» «باستاۋ» باعدارلاماسى بويىنشا اقشا سالىپ جۇرگەنمىن. جارتى جىلدا 450 مىڭ تەڭگە جينالىپ قالعان ەدى. بىراق باقىتگۇل اقىنعازيەۆا بىزگە تەلەفون ارقىلى حابارلاسىپ: ء«بىزدىڭ جەڭىلدىك بويىنشا ءۇي الۋ ءۇشىن ول بانكتە ەشقانداي سالىمىڭ جاتپاۋى كەرەك، اقشالارىڭدى تەزدەتىپ قايتارىپ الىڭدار»، - دەپ ءبىر سوقتى. ودان كەيىن مۇحتار ايەلى باقىتگۇل اقىنعازيەۆانىڭ «حالىق بانكى» كارتوچكاسىنىڭ ءنومىرىن بەردى. «وسىعان قاراشا ايىنىڭ 25-ىنە دەيىن 6 مىڭ دوللاردى اۋدارىپ ۇلگەرسەڭ، جەلتوقساننىڭ 25-ىندە قونىس تويىڭدى جاسايسىڭ»، - دەدى. سودان، قاراشانىڭ 23-ىندە بانكتەردىڭ بىرىنەن نەسيە الىپ، الگى كارتوچكا نومىرىنە ءدال سول كۇنى 920 000 تەڭگەمدى تۇتاسىمەن اۋدارا سالدىم. سول كەزدەگى كۋرسپەن 6 مىڭ دوللار – 920 مىڭ تەڭگە بولاتىن. قازىر قولىمدا اۋدارعان اقشامنىڭ تۇبىرتەگى دە بار.

وسىلايشا، مۇحتار دەگەن «مالتاباردىڭ» ۇيالى تەلەفونى سول كۇننەن باستاپ «بايلانىس اياسىنان تىس جەردە» بولىپ شىقتى. ال ونىڭ زايىبى باقىتگۇل اقىنعازيەۆا مەنىمەن باستاپقىدا تەك SMS-حابارلاما ارقىلى حابارلاسىپ ءجۇردى. تەلەفون قوڭىراۋىن مۇلدە قابىلدامايدى. كەيىن سۇراستىرا كەلە، ەكەۋىنىڭ دە وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى ارۋحانالارىنىڭ بىرىندە جۇمىس ىستەيتىنىن انىقتاپ ءبىلدىم. مەملەكەتتىك تۇرعىن ءۇي باعدارلاماسىنا تۇك قاتىستارى جوق بولىپ شىقتى. سوندا دا قىلمىستىق ءىسىنىڭ ءىزىن سۋىتۋدى كوزدەگەن باقىتگۇل اقىنعازيەۆا، ودان كەيىن «مينيسترلىكتە جۇمىس ىستەيدى» دەپ ءوزىنىڭ گۇلجان مۇستافاەۆا دەگەن سىبايلاسىنىڭ تەلەفون ءنومىرىن بەردى. ءوز سوزىمەن ايتقاندا: «مينيستەرستۆونىڭ ادامى، سەنىڭ ماسەلەڭدى سول شەشەدى». قاي مينيسترلىك ەكەنىن دە ايتقان جوق. ەندىگى كەزەكتە سول گۇلجان مۇستافاەۆامەن تەلەفون ارقىلى سەگىز اي بويى حابارلاسىپ ءجۇردىم. ول دا «انە-مىنە بولىپ قالادىسىنا» سەندىرۋدىڭ نەشە ءتۇرلى قيتۇرقى امالدارىن جاساپ باقتى. ءتىپتى، فاميلياسىن دا ايتپايدى (مۇستافاەۆا ەكەنىن كەيىن قازىعۇرت اۋداندىق ىشكى ىستەر بولىمىنەن ءبىلدىم). «ۇستىمىزدەن ءبىراز مينيسترلىكتەر، اكىمدىكتەر، دەپۋتاتتار... ءبارى-ءبارى قاراپ وتىر. سوندىقتان ازىرگە قايدا، كىم بولىپ ىستەيتىنىمدى ايتا المايمىن. بىراق پاتەردىڭ كىلتىن سولار ارقىلى قولىڭا بەرە الامىز»، - دەدى. ديكتوفونىمدا داۋىس جازبالارى بار. سودان، 2014 جىلى شىلدە ايىنىڭ 1-ىندە استانا قالاسى الماتى اۋداندىق ءىىب-نە الاياقتىق قىلمىس بويىنشا شاعىم ءتۇسىردىم. سونىمەن قاتار، الاياق گۇلجان مۇستافاەۆانىڭ «بارلىق مينيسترلىكتەردە، ءتىپتى، دەپۋتاتتار اراسىندا دا تىرەگىمىز بار» دەگەن قوقان-لوققىسى باسىلعان ديكتوفون جازباسىن سول جىلى شىلدە ايىنىڭ 25-ىندە رەسپۋبليكالىق «31 ارنا» ۇجىمى ەفيرگە شىعاردى. ارنا جۋرناليستەرىنە سۇحبات بەرگەن استانا قالالىق ءباسپاسوز قىزمەتى دە استانا قالاسى الماتى اۋداندىق ءىىب-ىندە قر قك-ءنىڭ 177-بابىبىنىڭ 2-تارماعى بويىنشا قىلمىستىق ءىس قوزعالىپ وتىرعانىن مالىمدەدى.

ودان كەيىن پوليتسيا اعا لەيتەنانتى سۇلتانبەك قالمانبەكۇلى اتتى تەرگەۋشىنىڭ «ىسپەن اينالىسىپ جاتىرمىن» دەگەنىنە ءبىر جارىم جىل ۋاقىت ءوتىپ كەتتى. كابينەتىنە بارعان سايىن: «روزىسك بەرىپ قويدىق. تابا الماي جاتىرمىز»، - دەيدى. مىسالى، الاياقتار – باقىتگۇل اقىنعازيەۆا مەن گۇلجان مۇستافاەۆانىڭ تەلەفون نومىرلەرى سول تەرگەۋشىنىڭ قولىندا بولدى. سويتە تۇرا، قىلمىستىق ءىس قۇجاتتارى وسىنشا ۋاقىت بويى نە پروكۋراتۋراعا، نە سوتقا جەتپەگەن. نەگە؟ ادىلدىك قايدا؟ وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ قازىعۇرت اۋدانىندا الشاڭ باسىپ جۇرگەن الاياقتاردى ۇستاۋعا قانداي ىزدەۋ جاريالانعان؟ قالاي تابا الماي قالدى؟ الدە، گۇلجان مۇستافاەۆا ايتقانداي، شىنىمەن دە بۇل قازىعۇرتتىق الاياقتاردىڭ قۇرىعى ۇزىن بولىپ شىققانى ما؟..

سودان، بۇل ءىستىڭ 2015 جىلى استانا قالاسى الماتى اۋداندىق ءىىب تەرگەۋ ءبولىمىنىڭ پوليتسيا لەيتەنانتى ەرجان وتەپبەرگەنوۆكە تاپسىرىلعانى ايتىلدى. ودان دا جارتى جىل بويى ءبىر ناتيجە كۇتىپ شارشاعان مەن 2015 جىلى شىلدەنىڭ 24-ىندە ءوز ەركىممەن ىزدەنىپ، وقو قازىعۇرت اۋدانىنا باردىم. اۋداندىق ءىىب تەرگەۋشىلەرى سۇراتقان سوڭ، قۇقىق قورعاۋشى قالي جاقانوۆ ارقىلى وتەپبەرگەنوۆتىڭ قولىنداعى تەرگەۋ ماتەريالدارىن زورعا الدىرتتىم. ول جىبەرگەن 14711103108092 ءنومىرلى جەكە تاپسىرماعا مەن قازىعۇرتقا جەتكەن 24.08.2015 دەگەن بۇرىشتاما جازىلعان. تاپسىرما «استانا قالاسى الماتى ءاىىب اپب مقكتب باستىعىنىڭ ورىنباسارى، پوليتسيا مايورى د.جانكۋلوۆقا» دەپ ناقتىلانعان. دەمەك، تەرگەۋشى ەرجان وتەپبەرگەنوۆ قابىلداۋىنا قۇقىق قورعاۋشى قالي جاقانوۆ بارعان كۇنى عانا جەكە تاپسىرما جازا قويعان. ونىڭ ءوزى انشەيىن كومەك سۇراعان ءىس-قاعاز. نەگە؟ سونداي-اق، وعان 10 تاۋلىك ىشىندە بەرىلۋى ءتيىس جاۋاپتان ءبىز نەگە ءالى كۇنگە دەيىن حابارسىزبىز؟ تەرگەۋ امالدارىنىڭ باسقا دا دالەلدەرى قايدا؟

قازىر 2016 جىل. بۇل – قازىعۇرتتىق الاياقتاردىڭ ءبىزدى تاقىرعا وتىرعىزىپ كەتكەنىنە ءۇش جىل بولدى دەگەن ءسوز! سونداعى جەرگىلىكتى ىشكى ىستەر ءبولىمى تەرگەۋشىلەرىنىڭ ايتۋىنشا، باقىتگۇل اقىنعازيەۆا مەن گۇلجان مۇستافاەۆانىڭ اتىنا قازىعۇرتتىق ەكى تۇرعىننان دا ارىز-شاعىم تۇسكەن. الاياقتار تاعى دا سول ء«ۇي الىپ بەرەمىز» دەگەن جەلەۋمەن ولاردىڭ بىرىنەن 6 مىڭ، ەكىنشىسىنەن 12 مىڭ دوللاردى الداپ الۋ ارقىلى اۋىر قىلمىس جاساعان. سونداي-اق، استانالىق ماحساد ايازبەكوۆادان دا ء«ۇش بولمەلى پاتەر الىپ بەرەمىز» دەپ 920 000 تەڭگە العانى ءمالىم. بىراق الاياقتار ءالى كۇنگە دەيىن ەركىندىكتە ءجۇر. بۇرىنعى قىزمەت ورىندارىن دا اۋىستىرماعان. ال بيىل، ياعني 2016 جىلدىڭ ناۋرىزىندا حابارلاسقانىمدا، قازىعۇرت اۋدانىنىڭ تەرگەۋشىلەرى الاياقتىق قىلمىس ماتەريالدارىن شىمكەنت قالاسى ءال-فارابي اۋداندىق ءىىب-ءنىڭ قاراۋىنا جىبەرگەندەرىن ءمالىم ەتتى. استانالىق تەرگەۋشىلەر بولسا، ءار بارعان سايىن «اقىنعازيەۆاعا اقشا اۋدارعان تۇبىرتەكتى الا كەلىڭىزشى» دەۋمەن عانا شەكتەلۋدە. ول تۇبىرتەك 2014 جىلى جازىلعان ارىزبەن بىرگە ءوز تەرگەۋ قۇجاتتارىنىڭ ىشىندە قاتتالىپ تۇر عوي. نەگە ءىس-قاعازدارىنا مۇقيات قارامايدى؟ كەرەك دەسە، سول جىلدىڭ شىلدە ايىندا ءبىر ارىزدى ەكى مارتە قايتالاپ جازعانىمدى سۇلتانبەك قالمانبەكۇلى بىلەدى. مەن سودان بەرى بانكتەن العان نەسيەمدى تولىق تولەي الماي ءجۇرمىن. جۇمىس بىردە بار، بىردە جوق. قارىز ۇستەمەسى كۇننەن-كۇنگە ءوسىپ جاتىر.

سىزدەردەن وسى ماسەلەنىڭ تەزىرەك وڭ شەشىمىن تاۋىپ، الاياق باقىتگۇل اقىنعازيەۆا مەن ونىڭ سىبايلاسى گۇلجان مۇستافاەۆاعا قۇزىرلى ورگاندار تاراپىنان ءتيىستى جازا قاراستىرىلۋىن سۇرايمىن. زاڭ الدىندا مورالدىق جانە ماتەريالدىق تولەماقىمدى تالاپ ەتەمىن!

ەركەعالي بەيسەنوۆ، جۋرناليست     

Abai.kz