ءدال كەشە دەبات ءوتتى. ساناۋلى كۇندەردەن سوڭ سايلانۋشىلار سارعايا كۇتكەن ءماجىلىس پەن ءماسليحات سايلاۋى بولادى. دودا دۋمانى قىزعان ساتتە ەلمىزدەگى ساياسي پارتيالار تەلەدەبات جاسادى. اۋەلدە تىكەلەي ەفيردە وتەدى دەپ جوسپارلانعان پىكىر-تالاس تاسپاعا جازىلىپ، وڭدەلىپ، سۇرىپتالىپ بارىپ جۇرت نازارىنا ۇسىنىلدى.

پارتيا تىزگىنشىلەرى ميلليون شارشى مەتر باسپانا تۇرعىزۋعا، شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلەر ءۇشىن سالىق كولەمىن تومەندەتۋگە، جاس جانۇيالاردىڭ نەسيەلەرىن كەشىرۋگە، جانارماي باعاسىن ليترىنە 40 تەڭگەگە دەيىن تۇسىرۋگە ۋادە بەردى.

«شەشەندەر» 2 مينۋتتان سويلەدى

حابار ارناسى ەنشىلەپ تاراتقان تەلەدەبات ۇزىن-ىرعاسى ءبىر ساعاتتان ارتىق جالعاستى. ال پارتيا جەتەكشىلەرىنىڭ ارقايسىسىنا رەگلامەنت بويىنشا 2 مينۋتتان ءسوز بەرىلدى.

پارتكومداردىڭ پىكىر-تالاستىرعان تاقىرىبى – «ەكونوميكا – ەلىمىزدىڭ وركەندەۋىنىڭ كەپىلى» جانە «قازاقستانداعى ادام كاپيتالىن جاقسارتۋ» بولعان. ءار پارتيا وكىلىنە اتالعان تاقىرىپتى اشۋعا 2 مينۋتتان ۋاقىت بەرىلدى. قالعان كەزدە توراعالار مىرزالار مەن حانىمدار پىكىر تالاستىرىپ، وي جارىستىردى.

«ەلىمىز بويىنشا 740-تان استام «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ قابىلداۋ ءبولىمى بارىن جانە وعان 2 ميلليوننان استام ادام جۇگىنگەنىن ناقتى ساندار ارقىلى بىلدىك. «كەدەرگىسىز كەلەشەك» جوباسى اياسىندا 22 مىڭ مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ازاماتتىڭ ماسەلەسى شەشىلدى»، - دەدى ا.مىرزاحمەتوۆ اۋەلى.

ال پارلامەنتتەگى بيزنەستىڭ پارتياسى سانالاتىن «اق جول» تىزگىنشىسى ازات پەرۋاشەۆ ەلىمىزدەگى كاسىپكەرلىكتى ارتتىرۋعا ىنتا-شىنتاسىمەن دايىن ەكەندىگىن جەتكىزدى. پەرۋاشەۆ ۇسىنىس ايتتى. ەلدەگى شاعىن جانە ورتا بيزنەس وكىلدەرىن قۇرىلعان العاشقى ءۇش جىلدا  سالىقتىڭ ءتۇرلى ساناتىنان بوساتۋ كەرەك دەدى.

ء«بىزدىڭ پارتيا قازاقستانداعى دامۋ ينستيتۋتىن پارلامەنتتىك باقىلاۋعا الۋدى جانە شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋعا كۇش سالۋدى قولدايدى. ءبىزدىڭ پىكىرىمىزشە، مەملەكەت ءوز بەتىنشە تىربانىپ جۇمىس ىستەپ جاتقان كاسىپكەرلەردى قولداۋى، قورعاۋى ءتيىس»،-دەيدى ازات پەرۋاشەۆ.

ال سايلاۋعا قاتىسۋ تۋرالى شەشىمدى سوڭعى ساتتە عانا قابىلداعان جارماحان تۇياقباي پارتياسى وپپوزيتسيالىق، دەموكراتيالىق باعىتتا بولعاندىقتان دەبات بارىسىندا شەتەلدىك ينۆەستورلار ەنشىلەپ العان مۇنايدى، شيكىزاتتى جوقتادى. جيىرما جىلدا جارىماعان حالىقتىڭ قازىرگى احۋالىن اششى تىلمەن ايتقان جارماحان تۇياقباي دا كوپ سويلەمەدى. بەرىلگەن 2 مينۋتتا 25 جىلداعى جاعدايدى ءسوز ەتتى. 

«ەلىمىزدىڭ مۇناي نارىعى مەن شيكىزات نارىعىنىڭ 80 پايىزى شەتەلدىك ينۆەستورلارعا تيەسىلى. ال حالىق سول مۇنايدىڭ قىزىعىن كورىپ وتىر ما؟»،-دەپ تۇيىندەدى تۇياقباي مىرزا.

وسى جانە وزگەدە كوكەيتەستى ماسەلەلەردى «اۋىل» پارتياسى، «ادىلەت» پارتياسى دا اتاپ ءوتتى. «قكحپ» توراعاسى، 80 جاستاعى اقساقال ۆلاديسلاۆ كوسارەۆ مىرزا باستاعان وكىلدەر سايلاۋالدى ءسوز جارىسىندا وسى تاقىرىپتاردى كەڭىنەن تالقىعا سالدى.

ءار پارتيا جەتەكشىلەرى 2 مينۋتتان كوسىلىپ بارىپ توقتاعان سوڭ، كەزەك ءسوز-جارىسقا بەرىلدى. بۇل كەزەڭدە پارتيا وكىلدەرى ءبىر-بىرىنە سۇراق قويىپ، ءساتى كەلسە سوزدەن جىعۋعا تىرىستى.

سونىمەن كىم قالاي سويلەدى؟ ءبىز ساياساتتانۋشى جارقىن تۇسىپبەكۇلىنىڭ كوپتەن كۇتكەن تەلەدەبات تۋرالى پىكىرىن بىلگەن ەدىك.

جارقىن تۇسىپبەكۇلى، ساياساتتانۋشى: 

«نۇر وتان» اسقار مىرزاحمەتوۆ ەكى تىلدە تەڭدەي سويلەپ، اشىق ساياساتتاعى العاشقى ءسوزجارىسىن ءوز دەڭگەيىندە وتكىزدى. ونىڭ بۇرىننان بيزنەستەگى، اتقارۋشى بيلىكتەگى جۇمىستارى جوعارى باعالانىپ كەلەدى. پارتيا باسشىلىعىنا تاعايىندالعاندا شارۋاشىلىق ادامىنىڭ يدەولوگيالىق جۇمىسقا كەلۋى جايلى از جازىلعان جوق. دەگەنمەن، بۇل سايلاۋ ناۋقانى ونىڭ ساياسي تاجىريبەسىن ارتتىرعانىن كورسەتىپ تۇر. وبلىستاردى ارالاپ، حالىقپەن جۇزدەسىپ كەلگەن ول قالعان 5 قارسىلاسىنا قاراعاندا الدەقايدا جۇيەلى سويلەدى. ناقتى تسيفرلار مەن ستاتيستيكالاردى ءاربىر سوزىنە دايەك رەتىندە پايدالاندى. بۇل – كەز كەلگەن وراتوردىڭ ءسوزىن سالماقتاندىرا تۇسەتىن قاسيەت. اتقارىلعان جۇمىستار تۋرالى دا اۋىز تولتىرىپ ايتقان مىرزاحمەتوۆ بولدى.

قالعان پارتيالاردىڭ وكىلدەرى ۇسىنىستارمەن شەكتەلدى.

ال «اق جول» پارتياسىنىڭ توراعاسى ازات پەرۋاشەۆ ءوزىن ەركىن ۇستادى. بۇعان دەيىن ول 2012 جىلى دا پىكىرسايىسقا قاتىسقان. ونىڭ كولىكتىك-لوگيستيكالىق الەۋەتىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن جۇكتەردى كەدەندىك راسىمدەۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋ تۋرالى ۇسىنىسى ۇنادى. «ترانزيتتىك جۇكتەر اپتالاپ، تاۋلىكتەپ شەكارادا جاتاتىن بولسا، وندا ءدال بۇگىنگىدەي جاعدايدا جۇكتەردىڭ ءبارى ەلىمىزدى اينالىپ وتەتىن بولادى» دەگەنى وزەكتى دۇنيە.

«اۋىل» بەكتاەۆ – ساياساتتاعى جاڭا فيگۋرا. ونىڭ ەل الدىنا شىعىپ سويلەگەنىن بۇرىن-سوڭدى كورمەگەنبىز. سپيچرايتەرلەرى ءاربىر سەكۋندقا دەيىن ەسەپتەپ، تاپتىشتەپ جازىپ بەرگەنى كورىنىپ تۇر. ونىڭ اۋىلشارۋاشىلىعىنىڭ نەگىزگى سالالارىن قازاقستاننىڭ ەكسپورتتىق مۇمكىندىكتەرى نەگىزىندە دامىتۋ كەرەك دەگەن پىكىرىن اتاپ وتۋگە بولادى. ونىڭ ايتۋىنشا، ەلىمىزدىڭ تەك ءىرى قارا مال ەتىنىڭ كورشىلەس رەسەي مەن قىتايعا ەكسپورتتىق الەۋەتى 5 ملرد. دوللاردان اسادى ەكەن.

قحكپ 2012 جىلعى پارلامەنت سايلاۋى الدىنداعى ساياسي دەباتقا دا بۇل پارتيا ۆلاديسلاۆ كوسارەۆتى شىعارعان بولاتىن. سوڭعى 4 جىلدا قازاقتىلدى ەلەكتوراتتىڭ سانى كوبەيگەنىن ەسكەرۋ كەرەك. وسى بويىنشا ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسى دا ستاتيستيكا جاريالاۋ قاجەت. سەبەبى قازاقستان حالقىنىڭ ءوسىمى اۋىلدىق جەرلەردىڭ ەسەبىنەن كوبەيىپ كەلەدى. كوممۋنيستەر بۇنى ەسكەرمەدى. قازاقتىلدى اۋديتوريانى نە سىيلامايدى، نە مۇلدە ءۇمىت كۇتپەيدى. ايتەۋىر پارتيادا ەكىتىلدى فيگۋرالار بولا تۇرا، كوسارەۆتىڭ شىعۋىن ءوز باسىم قابىلداي المادىم. ءسوز دە، سويلەم دە، ۇران دا ەسكى.

جسدپ 2012 جىلعى تەلەدەباتقا جارماحان تۇياقبايدى شىعارعان ەدى. 2005 جىلى دا، 2012 جىلى دا اسىقپاي سويلەپ، وزىنە بەرىلگەن ۋاقىتتى وتكىزىپ العان بولاتىن. پۋبليكا الدىندا شەشەن سويلەيتىن، حالىقتى سوڭىنان ەرتە الاتىن تۇلعا ەمەس ەكەنىن ول سول كەزدە-اق كورسەتىپ العان. ەگەر سول جىلدارى ءامىرجان قوسانوۆ شىققاندا جاعداي باسقاشا بولار ما ەدى. قوسانوۆتى سىيعىزباعان پارتيا بيىل زاۋرەش باتتالوۆاعا سەنىم ارتىپتى. ول كىسى – ازاماتتىق قوعام وكىلى. پارتيادا رەسمي قىزمەتتە ەمەس. جسدپ-نىڭ العاشقى قاتەلىگى وسى جەردەن باستالسا كەرەك. وزگە پارتيانىڭ ۇگىت-ناسيحات جۇمىستارىنا كەدەرگى كەلتىرىپ، ونىسىن ۆيدەوعا ءتۇسىرىپ تاراتقان ازاماتتار وزدەرىن ساياسي دەباتشى ساناپ جۇرگەندە سول ازامات شىعا ما دەپ ويلاعان ەدىم. ابىروي بولعاندا زاۋرەش قابىلبلەكقىزى ءسوز ۇستاپ شىققان ەكەن. راس، باتتالوۆا سەناتورلىق قىزمەتتەن كەيىن ۇلكەن مىنبەردەن كورىنبەي كەتكەن. قوبالجۋ بايقالدى، قاعازعا كوبىرەك ءۇڭىلدى.

"بىرلىك" پارتياسى ەكونوميكانى ەمەس، ەكولوگيانى كوبىرەك قوزعادى. جالپىلاما، جاتتاندى سوزدەر كوپ. لەوناردو دي كاپريو سياقتى عالامدىق كليمات تۋرالى ەمەس، الماتى، سەمەي، قىزىلوردا، اتىراۋداعى ەكولوگيالىق جاعدايلاردىڭ ءوزىن سىرت اينالىپ كەتتى. اتىراۋداعى مۇناي قالدىقتارى، پروتوننىڭ ۇشىرىلۋىنىڭ زاردابى سياقتى ماسەلەلەر ايتىلمادى. دي كاپريونىڭ ءوزى ارال ماسەلەسىنە الەم نازارىن اۋدارتقان ەدى. «بىرلىك» پارتياسى ۇدەدەن شىعا المادى. روزا قۋانىشەۆانى حالىق تانىمايدى. ونىڭ ورنىنا مۇرات قوجامقۇلوۆ شىعۋى كەرەك پە ەدى... ايتەۋىر ءالى دە ءبىر قايناۋى ىشىندە پارتيا سياقتى كورىندى.

ءتۇيىن: ەسكەرتە كەتەيىك، سوڭعى 20 جىلدىڭ ىشىندە بىردە-ءبىر سايلاۋ الدى تەلەدەباتتارى تىكەلەي ەفيردە ۇيىمداستىرىلعان ەمەس.

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz