جەزوكشەنى جازالايتىن زاڭ قاجەت
ءيا، جازباسا بولمايتىن، ەڭ قيىن، ەڭ اۋىر، جۇرەك سىزداتارلىق، جۇرەك اينىتارلىق، بۇل تاقىرىپتى، جازباسىما بولمادى...
مۇحتار اۋەزوۆ: «ەل بولامىن دەسەڭ، بەسىگىڭدى تۇزە» دەگەندە، نەنى ايتقىسى كەلگەنىن، ءبارىمىزدىڭ ءىشىمىز سەزەتىن سياقتى...
بەسىك - قازاق ءۇشىن اسا قاسيەتتى، ۇرپاق تاربيەلەيتىن ورىن...
كەز كەلگەن ۇلتتىڭ ۇيىتقىسى - ايەلدەر، باسقاشا ايتقاندا، ۇرعاشىلار.
اناسىن، قىزىن، قارىنداسىن، اپكەسىن سىيلامايتىن ۇلت - ازعان ۇلت. اكەسىن، بالاسىن، اناسىن، اعاسىن، باۋىرىن، ءىنىسىن سىيلامايتىن ۇرعاشىلاردى - ادام قاتارىنان سىزىپ تاستاعان ءجون.
قازاق ەلىنىڭ تاۋەلسىزدىگىمەن بىرگە ءبىزدىڭ ومىرىمىزگە سۇعاناقتىقپەن ەنگەن جەزوكشەلىك كاسىپ، بۇگىندە جاڭبىردان كەيىنگى كوكتەي قاۋلاپ كەلەدى.
قازاقستانداعى بارلىق قالالاردا، استانادا، الماتىدا، بارلىق قوناقۇيلەر، ساۋنالار، مونشالار، جەكە پاتەرلەر جالداپ نەمەسە رەستوران، ۆوكزال، تۇنەمەلىكتىڭ بارلىعىندا جەزوكشەلىكپەن اينالىساتىن قازاق جەزوكشەلەرىنەن اياق الىپ جۇرە المايسىز.
ەڭ سۇمدىعى، قىزىنىڭ نەمەن اينالىساتىنىڭ سول ءۇيدىڭ ۇلكەندەرىنىڭ كوبى نەمەسە ونىڭ تۋىستارى، كورشىلەرى، قۇدا-جەكجاتتارى سەزسە دە، بىلسە دە، بىلمەيتىن قالىپ تانىتۋلارى - ناعىز ارسىزدىق دەر ەدىم.
ايەلى، ۇرعاشىسى ازعان ۇلتتىڭ - ءوزى دە ازادى، ءوزى دە قۇريدى، جوق بولادى.
ازعىندىق جولعا تۇسكەن ۇرعاشىلاردى قاتاڭ جازالايتىن مەملەكەتتىك زاڭ جوق. انا ءبىزدىڭ تەكسىزدەرگە، سول كەرەك سياقتى.
مىنە، كوگىلدىر كوكتەم كەلە جاتىر...
ءبىزدىڭ ۇلتتان شىققان ارسىز ۇرعاشىلار، بۇل مەرزىمدە اسقان بەلسەندىلىك تانىتىپ، ءوزىن عانا ەمەس، اينالاسىندا بويجەتىپ كەلە جاتقان قىزدارىمىزدى دا تۋرا جولدان تايدىرۋعا ەرەكشە كۇش سالاتىن كورىنەدى. ابايسىزدا نەمەسە بىلمەستىكپەن، بولماسا ادەيى پاكتىگىنەن ايرىلعان قىزدىڭ بولاشاعى اۋىر بولادى. وسىنى قاتاڭ ەستە ۇستاعان ءجون سياقتى.
ەڭ الدىمەن، ءبىز وسىدان ساق بولايىق!..
وسى سالانىڭ كاسىبي ماماندارىمەن اقىلداسقانىمدا جەزوكشەلىك دەگەننىڭ نە ەكەنىنە كوز جەتكىزگەندەي بولدىم:
بۇگىنگى تاڭداعى: اردان، ۇياتتان، ۇلتتىق نامىستان جۇرداي قازاق جەزوكشەلەرى – مىناداي ەكى تۇرگە بولىنەدى ەكەن:
ءبىرىنشىسى، اسا باي، ەرىككەننىڭ ەرمەگى، اسا ءبىلىمدى، بىراق، ۇياتتان، اردان، ۇلتتىق نامىستان، تىلدەن، دىننەن جۇرداي، ءبىر كەزدە كوپ وقىسا دا، بۇگىندە تۇك تە وقىمايتىن، كورمەيتىن، ەستىمەيتىن جەزوكشەلەر...
ال، ولاردىڭ ەكىنشىسى، تۇك تە وقىمايتىن، كورمەيتىن، ەستىمەيتىن، اردان، ۇياتتان، ۇلتتىق نامىستان جۇرداي، ۇياتسىز جەزوكشەلەر...
بۇل ەكى ءتۇرلى جەزوكشەلەر دە، بۇل ارام ارەكەتتەرىن ەشقان دا قويمايتىن، بايعا شىقپايتىن، بالا تاپپايتىن، ءبىر ەركەكتى قاناعات تۇتپايتىن، قوعامدىق قىزمەت، اۋىر، جەڭىل جۇمىس ىستەمەيتىن، اۋىردىڭ ۇستىمەن، جەڭىلدىڭ استىمەن جۇرەتىن، سانالارى تەك اقشامەن ۋلانعان، اكە-شەشەدەن، اعايىن-تۋعاننان، رۋلاستارىنان ۇيالىپ، قىسىلمايتىن، ەركەكتىڭ جاسىنا، ۇلتىنا، دىنىنە قارامايتىن، ارسىزدار ەكەن. بۇلا ۇرعاشىلاردىڭ كوبى قىتايدىڭ، ورىستىڭ، نەگردىڭ، كارىستىڭ، ت.ب. كەلىمسەكتەردىڭ ەرمەگى بولعاندارىنا كوپ بولىپتى.
سۇمدىق قوي!
نە ىستەۋ كەرەك؟
بۇل، ارسىز ۇرعاشىلاردان قالاي قوعامدى تازارتۋعا بولادى؟
سۇراق كوپ، بىراق، جاۋاپ جوق!..
جۇماش كوكبورى
Abai.kz
