بۇگىن فرانتسيانىڭ ليون قالاسىنداعى اپپەلياتسيالىق سوت قازاقستاندىق ەكس-بانكير مۇحتار ءابلازوۆتىڭ شاعىمىن قاراستىرادى. قوماقتى قارجىمى جىمقىرىپ، ەلدەن قاشىپ كەتتى دەپ ايىپتالعان ءابلازوۆ ليون سوتىنا تۇسىرگەن اپپەلياتسيالىق شاعىمىندا ءوزىڭ قاماۋدان بوساتۋدى تالاپ ەتكەن.

وسىنىڭ الدىندا فرانتسيا ۇكىمەتى مۇحتار ءابلازوۆتى رەسەيگە ەكستراديتسيالاۋعا باسىمدىق بەرەتىن شەشىم شىعارعان بولاتىن. بۇل تۋرالى اۋەلدە فرانتسيا پرەمەر-ءمينيسترى مانۋەلە ۆالسوم مىرزا مالىمدەگەن. الايدا ءابلازوۆ قورعاۋشىلارى فرانتسيانىڭ مەملەكەتتىك كەڭەسىنە قايتا قاراستىرۋىن ءوتىنىپ، شاعىم تۇسىرگەن. بۇل تۋرالى «فوربەس» سايتى جازادى.

ال 8 ناۋرىز كۇنى ەكس-بانكير قورعاۋشىلار سوتقا قايتا شاعىمدانىپ، ءابلازوۆتى قاماۋدان بوساتۋدى تالاپ ەتكەن.

ادۆوكاتتاردىڭ ايتۋىنشا، فرانتسيا ۇكىمەتىنىڭ مۇحتار ءابلازوۆتى ۇزاق مەرزىمگە قاماۋدا ۇستاۋىنا ەش نەگىز جوق. ويتكەنى، رەسمي بيلىك تاراپىنان (فرانتسيا بيلىگى – رەد.) ابلازوۆقا قاتىستى ەشبىر شاعىم، ايىپتاۋلار تۇسپەگەن. دەسە دە، "قازاقستان مەن رەسەي قارجىسىن قولدى قىلىپ كەتتى" دەپ ايىپتالعان ەكس-بانكير، كەيبىر دەرەكتەر بويىنشا ساياسي ديسسيدەنت مۇحتار ءابلازوۆ فرانتسيا تۇرمەسىندە 2 جىل 7 ايدان استام ۋاقىت وتىرعان.

ءوز كەزەگىندە فرانتسيانىڭ باس پروكۋراتۋراسى  ءابلازوۆ ىسىنە قاتىستى كوپتەگەن شيكىلىكتەر تۋىنداعانىن جانە فرانتسيا بيلىگى قازاقستاندىق ەكس-بانكيرگە سەنىمسىزدىك تانىتاتىنىن ايتقان. پروكۋراتۋرا كەلتىرگەن مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك، مۇحتار ءابلازوۆ قورعاۋشىلارى ايىپتالۋشىنى قاماۋدان بوساتقان كۇننىڭ وزىندە ونىڭ ەلدەن تاعى قاشىپ كەتپەسىنە كەپىل بولاتىن ناقتى دەرەكتەر كەلتىرمەگەن.

ەستەرىڭىزدە بولسا، بتا بانكىنىڭ ەكس-ديرەكتورى مۇحتار ءابلازوۆ فرانتسۋز الپىسىندە 2013 جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا تۇتقىندالعان-تىن. قازىرگى تاڭدا ەكس-بانكير ءپاريجدىڭ وڭتۇستىگىندەگى فلەري-مەروجيدە قاماۋدا وتىر.

ءابلازوۆتىڭ قارجىلىق «ماحيناتسياسىنىڭ» نەگىزىندە قازاقستان، رەسەي جانە ۋكراينا بيلىگى ەكس-بانكيردىڭ ۇستىنەن قىلمىستىق ءىس قوزعاعان. دەسە دە، استانا مەن پاريج اراسىندا ەكستراديتسيالاۋ تۋرالى كەلىسىمدەردىڭ جوقتىعىنان،  ءابلازوۆتى رەسەي مەن ۋكرايناعا عانا ەكستراديتسيالاۋعا مۇمكىندىك بار ەكەن.

تاقىرىپقا تۇزدىق

وسى ۋاقىتقا دەيىن ءابلازوۆتى قازاقستانعا قايتارۋعا بارىن سالىپ كەلگەن رەسمي ورىندار ەندى ونىڭ ەلگە اكەلۋىنە بەي-جاي قاراي باستاعان سياقتى. ايتپەگەندە، وسىدان بەس جىل بۇرىن باق پەن بيلىكتىڭ نەگىزگى نىساناسىنا اينالعان بانكير مىرزانىڭ ىسىنە قاتىستى قازىر سيرەك جازىلىپ ءجۇر.

راسىمەن، شەت مەملەكەتتەردىڭ اباقتىلارىندا نەمەسە بەلگىلەنگەن اۋماعىندا جازاسىن وتەپ جاتقان، ياكي جازاسىن كۇتىپ جاتقان قازاقستاندىق ساياسي تۇتقىندار تۋرالى الەمدىك جانە قازاقستاندىق باق ءجيى جازىپ كەلدى. سولاردىڭ ىشىندە الەمدىك باق نازارىن تىككەن، 3 بىردەي پوست-كەڭەستىك مەملەكەتتى تاقىرعا وتىرعىزىپ كەتتى دەگەن – اتىشۋلى ەكس-بانكير مۇحتار قابىلۇلى ءابلازوۆ تا بار ەكەنى امبەگە ايان.

كەزىندە «بتا» بانكىنىڭ ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ بۇرىنعى توراعاسى تۋرالى قوعامدىق ورتادا ءتۇرلى داقپىرت تاراعانىمەن رەسمي بيلىك پەن قۇزىرلى ورگانداعىلار – ءابلازوۆتى قازىرگى ساياسي جۇيەنىڭ باستى وپپانەنتى دەپ تانيتىنى جاسىرىن ەمەس. سوندىقتان دا، ونىڭ پروتو بەينەسىن – ۇرى-قارى وبرازىندا كورسەتەدى. مىسالى، باس پروكۋراتۋرانىڭ تەرگەۋشىلەرى بتا بانكىنىڭ بۇرىنعى باسشىلىعى وففشورلىق كومپانيالارعا ەشقانداي كەپىلسىز بەرىلگەن نەسيەلەر ارقىلى قازاقستاننان 10 ميلليارد اقش دوللارىن جىلىستاتقان دەيدى.

تاۋەلسىز كاسىپكەر ءوزىنىڭ اشىق سىندارى ارقىلى كوپتەگەن قازاقستاندىق شەنەۋنىكتەردىڭ قىتىعىنا تيەتىنى دە جاسىرىن ەمەس ەدى. ءتىپتى، مۇحتار ءابلازوۆ بيلىكتىڭ بيىك دالىزىندە جۇرگەن كەزدە دە  كەمشىلىكتى بەتكە ايتۋدان تارتىنعان ەمەس-ءتى. ول قازاقستاننىڭ جاڭا ونەركاسىپتىك  كونتسەپتسياسىن قۇرىپ،  قر ەنەرگەتيكا مينيسترىلىگىن باسقاردى. ال 2001 جىلى 33 جاستاعى مۇحتار بتا ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ توراعاسى بولدى. ءيا، بىرەۋدى اسىرە ماقتاعانىمىز ەمەس، بىراق مۇحتاردىڭ باسشىلىعى تۇسىندا بتا تمد ەلدەرىندەگى ەڭ ۇزدىك بانكتەردىڭ قاتارىندا بولعان-تۇعىن. مۇحتار سول كەزدىڭ وزىندە قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق نارىعى قۇلدىراپ بارا جاتقانىن جاقسى بىلەتىن.

ساياساتتانۋشى ۆيكتور كوۆتۋنوۆسكيدىڭ ايتۋىنشا، 2000-جىلداردىڭ باس شەنىندە قازاقستاندىق ساياساتكەرلەر، تاۋەلسىز قوزعالىس جەتەكشىلەرى، كاسىپكەرلەر مەن شەنەۋنىكتەر قازاقستانداعى ساياسي  جاعدايدى وزگەرتۋ ءۇشىن قانداي دا ءبىر ليبەرالدى، دەموكراتيالىق پارتيا قۇرۋ جوباسىن باستاپ كەتكەن بولاتىن.

ال 2001 جىلدىڭ 18 قاراشاسى كۇنى عالىمجان جاقيانوۆ، مۇحتار ءابلازوۆ، وراز جاندوسوۆ باستاعان ءبىر توپ ازامات «دۆك-نى» قۇردى.  بۇلاردىڭ ساپىندا ءاليحان بايمەنوۆ، بولات ابىلوۆتەر بار ەدى. وسىلايشا، جوعارعى بيلىكتە ءبىراز جۇرگەن مۇحتار – ەكس-شەنەۋنىك، ەكس-بانكير، ەكس-ءمينيسترى اتانىپ شىعا كەلدى. پاۆلودار وبلىسىنىڭ ەكس-اكىمى عالىمجان جاقيانوۆ پەن ەكس-بانكير مۇحتار ابلازوۆقا قاتىستى قىلمىستىق ءىس قوزعالىپ، ساياسي قۋدالاۋعا تۇسكەنى تۋرالى قازاقستاندىق باق از جازبادى. ال قازاقستاندىق وپپوزيتسيا اراكىدىك مۇحتاردى اقتاۋعا تىرىسقانىمەن ناتيجەسىز ەدى.

قازىر فرانتسيا سوتى قازاقستاننان وزگە مۇحتار ءابلازوۆتى ەكستراداتسيالاۋعا قاتىستى بەرگەن رەسەي فەدەراتسياسى مەن ۋكراينا جوعارعى پروكۋروتۋراسىنىڭ وتىنىشتەرىن قاراستىرىپ جاتىر. ازىرگە ەكس-بانكيردى ۋكرايناعا جىبەرۋى مۇمكىن دەگەن سىبىس تاراي باستاعان. ال فرانتسيا سوتى ءابلازوۆتى  قازاقستانعا بەرۋ تۋرالى ۇسىنىسقا نازار دا سالماعان. ساياسي تۇتقىننىڭ ومىرىنە قاۋىپ تونگىزەتىندىكتەن ازىرگە ونى فرانتسيادا ۇستاي تۇرۋ تۋرالى شەشىم كۇشىنە ەنگەن دە.

ەندىگى شەشىم فرانتسيانىڭ قولىندا بولىپ وتىر...

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz