الماتى وبلىسى اكىمدىگىنىڭ ۇلكەن جيىنجايىندا ءوڭىر باس­شىسى اماندىق باتالوۆ پەن ونىڭ ورىنباسارلارى، اۋ­دان، قالا اكىمدەرى مەن وبلىستىق دەڭگەيدەگى دە­پار­تامەنت، باسقارما باسشىلارى، ءماسليحات حاتشىلارى جانە بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى وكىلدەرىنىڭ قا­تىسۋىمەن القالى جيىن ءوتتى، - دەپ حابارلايدى وبلىستىق جەتىسۋ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى.

جينالىستا ءبىرىنشى جار­تىجىلدىقتاعى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋدىڭ قورىتىندىسى شىعارىلىپ، الداعى ۋاقىتتا اتقارى­لاتىن مىندەتتەر سارالاندى. سونداي-اق، وبلىستىق اۋىلشارۋاشىلىق باسقارماسىنىڭ اگروونەركاسىپ كەشەنىندەگى وڭدەۋ سالاسىن دامىتۋ بويىنشا اتقارعان جۇمىسى تىڭدالدى. بۇل تۋرالى وبلىس اكىمىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ءلاززات تۇرلاشەۆ جانە اكىم ورىن­باسارى سەرىكجان بەسكەمپىروۆ بايانداما جاساپ، تىڭعى­لىقتى اتقارىلعان شارۋالاردى ناقتى ايتىپ ءوتتى. اعىمداعى ماسەلەلەر بويىنشا بىرقاتار اۋدان اكىمدەرى مەن باسقارما باسشىلارىنىڭ پىكىرى تىڭدالدى.

بايانداماشىلاردىڭ سوزىنەن بىل­گە­نى­مىزدەي، ءبىرىنشى جارتىجىلدىقتا جەتكەن جە­تىستىگىمىز كوڭىل قۋانتادى. ايتالىق، اۋىل­شارۋاشىلىق سالاسى بويىنشا ءونىم بەرەكەلىگى ارتقان. اعىمداعى جىلدىڭ 11 شىل­دەسىندەگى جاعداي بويىنشا 3,7 مىڭ گەكتار ماساقتى ءداندى داقىل ورىلىپ، ءونىم بەرەكەلىلىگى 20,5 تسەنتنەردى قۇراعان. جارتى جىلدا 05,5 مىڭ توننا مال جانە قۇس ەتى ءوندىرىلىپتى. ال مال شارۋاشىلىعى سالاسىن ىنتالاندىرۋعا باعىتتالعان «سىباعا»، «قۇلان»، «التىن اسىق»، «ىرىس» باعدار­لامالارى بويىنشا دا وبلىس رەسپۋبليكادا الدىڭعى ورىننان كورىنىپ كەلەدى. دە­گەن­مەن، اۋدان، قالالار بويىنشا سالىس­تىر­مالى تۇردە قارايتىن بولساق، كەمشىلىكتەر جوق ەمەس. جىل باسىندا اۋىلشارۋاشىلىق با­عىتىنداعى پايدالانىلماعان 272,7 مىڭ گەكتار جەر انىقتالعان. ونىڭ 90,9 مىڭ گەكتارى اينالىمعا ەنگىزىلسە، ءبىرازى مەم­لەكەت مەنشىگىنە قايتارىلىپ، تاعى ءبىر بو­لىگى كوميسسيانىڭ قاراۋىندا جاتقان كو­رى­نەدى. وبلىس باسشىسى ايتقانداي، يەسىز، پايدالانۋسىز جاتقان جەردىڭ كوپتىگى سالا ما­­ماندارىنىڭ جۇيەلى جۇمىس جاساما­عانىن بىلدىرەدى.

ءبىر اتتەگەن-ايى، رايىمبەك پەن قاراساي اۋ­داندارى «سىباعا» باعدارلاماسى بويىن­شا بەلگىلەنگەن كورسەتكىشتى ورىنداي الما­عان. ونىڭ سەبەبىن سۇراعان وبلىس اكىمىنە اۋدان باسشىلارى ءتۇرلى سىلتاۋ ايتىپ، جۇ­مىس جۇرگىزىپ جاتقانىن كورسەتۋگە تى­رىس­تى. بىراق ءوڭىردىڭ بارلىق جاعدايىن بەس ساۋساعىنداي ءبىلىپ وتىرعان اماندىق عاب­باسۇلى ولارعا كەمشىلىكتى جۋىق ارادا تۇ­زەتۋدى تاپسىردى. سونىمەن قاتار وبلىستا «ىرىس» باعدارلاماسى بويىنشا 600 باسقا ارنالعان 8 تاۋارلى-ءسۇت فەرماسىن قۇرۋ جوسپارلانعانىمەن بىردە-ءبىرىنىڭ جۇمىسى باستالماپتى. ال ءىرى قارا ەتىن ەكسپورتتاۋ بارىسىنداعى جوسپارىمىز دا ازىرشە ورىن­دال­ماي كەلەدى. جينالىستا بيىل اۋىلشا­رۋا­شىلىعىمەن اينالىساتىن جەرلەستەرىمىزگە دەمەۋقارجىنىڭ ءتيىستى مولشەردە تولەنەتىنى بەلگىلى بولدى.

وبلىس اكىمىنىڭ قانت قىزىلشاسى تۋرالى سۇراعىنا جاۋاپ بەرگەن وبلىستىق اۋىلشا­رۋاشىلىق باسقارماسىنىڭ باسشىسى سەك­سەنباي بەكىشوۆ ءوڭىر باسشىسىنىڭ تاپ­سىر­ماسى بويىنشا اۋىلشارۋاشىلىق مي­نيسترلىگىنىڭ وكىلدەرىمەن كەزدەسىپ، دەمەۋ­قار­جى تولەۋدىڭ قيىندىقتارىن شەشىپ كەلگەنىن ءمالىم ەتتى. سونداي-اق، باسقارما باسشىسى بيىل ءتاتتى ءتۇبىردىڭ ءار گەكتارىنان ورتاشا 350 تسەنتنەردەن ءونىم الىناتىنىنا سەندىردى. وتكەن جىلى ءونىم كولەمى ايتارلىقتاي بول­ماعان اقسۋلىقتار دا سول كورسەتكىشكە جەتۋ ءۇشىن تىرىساتىنىن ءبىلدىردى.

باسقا سالالاردا دا ءوسىم بار. التى ايدا وڭىرىمىزدە 228,8 ملرد. تەڭگەنىڭ ونەركاسىپتىك ءونىمى ءوندىرىلدى. «بيزنەستىڭ جول قارتاسى – 2020» باعدارلاماسى اياسىندا 148 جوبا مەم­لەكەتتىك قولداۋعا يە بولسا، ينفراقۇرىلىم تارتۋ بويىنشا 7 جوبا جۇ­زەگە اسىرىلۋدا. ۇستىمىزدەگى جىلى شاعىن نە­سيەلەندىرۋگە 9,6 ملرد. تەڭگە قاراس­تى­رىلعان. ونىڭ ىشىندەگى «جۇمىسپەن قامتۋ­دىڭ جول كارتاسى» بويىن­شا الىس اۋىلداعى جۇمىسسىز اعايىننىڭ تىرشىلىگىن تۇزەۋگە بولىنگەن 5,8 ملرد. تەڭگەنىڭ بۇگىندە 529,0 ملن. تەڭگەسى، ياعني 9,1 پايىزى عانا يگەرىلگەن. قار­جىنى ءتيىستى ماقساتتا يگەرە الماعان­داردىڭ كوشىن اقسۋ، الاكول، ەڭبەكشىقازاق اۋداندارى باستاپ تۇر. ال وبلىستىق جۇمىس­پەن قامتۋدى ۇيلەستىرۋ جانە الەۋمەتتىك باع­دارلامالار باسقارماسىنىڭ وكىلدەرى دە مۇنىڭ سەبەبى جايلى ماردىمدى ەشتەڭە ايتا المادى. وسىعان بايلانىستى وبلىس اكىمى اقسۋ، الاكول جانە باسقا دا بىرنەشە اۋدان اكىمىن ورنىنان تۇرعىزىپ، ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن سۇراستىردى. سونىمەن قاتار، قازىرگى باقشا ونىمدەرى بازارعا شىعىپ، ساۋدا قىز­عان تۇستا دا ازىق-تۇلىك تاۋارلارى باعا­سى­نىڭ ارزان­داماي تۇرعاندىعىنىڭ سەبەبىن سالا باس­شىلارىنان سۇراپ ءبىلدى.

وسى رەتتە وڭىرىمىزدە نەگىزگى كاپيتالعا تارتىلاتىن ينۆەستيتسيا كولەمى 208,4 ملرد. تەڭگەنى قۇراعانىمەن كەيبىر اۋدان كورسەت­كى­شىنىڭ وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا ءبىر­شا­ما تومەندەگەنى دە بەلگىلى بولدى. ال تۋ­ريزم سالاسىندا جاقسى جاڭالىقتار جەتەرلىك. اسىرەسە، الاكول جاعالاۋىنان سالىنىپ جاتقان دەمالىس ورىندارى وسى سالانىڭ كورىگىن قىزدىرا تۇسكەن. ايتپاقشى، وڭىردەگى قۇرىلىس جۇمىستارىنىڭ كولەمى ارتقان. وسى ۋاقىتقا دەيىن 724,9 مىڭ شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي قولدانىسقا بەرىلسە، «وڭىرلەردى دامىتۋ – 2020» باعدارلاماسى بويىنشا سالىنعان 22,1 مىڭ شارشى مەتر نەسيەلىك جانە كوممۋنالدىق تۇرعىن ءۇي يەسىن تاۋىپ­تى. سونداي-اق، «نۇرلى جول» باعدارلاماسى بويىنشا ۇلتتىق قوردان بولىنگەن قارجى ەسەبىمەن 59 جوبا جۇزەگە اسىرىلۋدا. دەسە دە، قۇرىلىس جۇمىسى كەشەۋىلدەپ جاتقان، ءتىپتى، مەملەكەتتىك باعدارلامار ەسەبىنەن تاعانى قۇرىلىپ، جۇمىسى توقتاپ تۇرعان نىساندار بار.

ءبىر قۋانارلىعى، وبلىسىمىزدا اعىم­داعى جىلى 27 ەلدى مەكەندى ورتالىقتان­دى­رىلعان اۋىزسۋمەن قامتاماسىز ەتۋ ماقسا­تىندا جوسپارلانعان 58 جوبا جۇزەگە اسى­رى­لۋدا. وكىنىشكە قاراي، بىرقاتار اۋىلدى اۋىز­سۋمەن قامتۋ ماقساتىندا قولعا الىنعان جو­بالار توقتاپ تۇر. وسىعان وراي، وبلىس اكىمى جينالىستا ەسەپ بەرگەن تالعار اۋدا­نىنىڭ اكىمى رايحان سادىقوۆادان اۋىزسۋ ماسە­لە­سىنىڭ شەشىلۋ بارىسىن سۇراپ، ءبىلدى.

جىلىتۋ ماۋسىمىنا دايىندىققا جانە ونى وتكىزۋگە وبلىس بيۋدجەتىنەن ءتيىستى قار­جى بولىنسە، جۇمىسسىزداردى جۇمىسپەن قامتۋ جايى دا دۇرىس جولعا قويىلعان. وسى قاتاردا، ءبىلىم بەرۋ مەن دەنساۋلىق ساقتاۋ سالالارىنداعى جەتىستىگىمىزدىڭ مول ەكەنىن بىلدىك. دەسە دە، وبلىس اكىمى ەكى سالاداعى بىرقاتار كەمشىلىكتەردىڭ دە سەبەبىن ءتۇسىن­دىرىپ، وبلىستىق ءبىلىم باسقارماسىنىڭ باس­شىسى ءلاززات بازارقۇلوۆا مەن وبلىستىق دەن­ساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى اسقان بايدۋۆاليەۆكە جۇمىستى تياناقتى ىستەۋ كەرەكتىگىن ەسكەرتتى. كەربۇ­لاق اۋدا­نىنىڭ اكىمى باعدات اليەۆتەن ءسىبىر جاراسى تۋرالى اڭگىمەنىڭ شىعۋ سەبەبىن سۇرادى. اۋدان اكىمى كوپشىلىكتى بۇل اقپارات­تىڭ دا، مالدارىگەرلەرىنە قاتىستى اڭگىمەنىڭ دە جالعان ەكەنىنە، اۋداندا ءسىبىر جاراسىنىڭ مۇلدە ورىن الماعانىنا سەندىردى.

وبلىستا اعىمداعى جىلى اۋىلشارۋا­شىلىعى شيكىزاتىن وڭدەۋ سالاسى، تاماق ونىمدەرى ءوندىرىسى، ۇن شىعارۋ، ءسۇت، ەت، جەمىس، كوكونىس وڭدەۋ كاسىپورىندار جاقسى جۇمىس ات­قارعان. قانت قىزىلشاسى مەن جۇگەرى وسى­رۋدە، ولاردى قايتا وڭدەۋدە ەلەۋلى تا­بىس­تارعا قول جەتكىزىلدى. وڭدەۋ كاسىپورىن­دا­رىنىڭ جۇمىسىن تالداۋ قورىتىندىسى بويىنشا وندىرىلگەن دايىن ءونىمنىڭ كولەمى 2015 جىلدىڭ سايكەس مەرزىمىمەن سالىستىر­عاندا ارتقانى بايقالادى. دەگەنمەن، اگرو­ونەركاسىپ كەشەنىندەگى وڭدەۋ سالاسىن دا­مىتۋ بويىنشا اتقارىلعان جۇمىستا كەم­شىلىكتەر ورىن العان. ەسكەلدى، رايىمبەك جا­نە ۇيعىر اۋداندارىندا جاڭا وڭدەۋ كاسىپورىندارى جۇيەسى قۇرىلماعان. قاز­اگرو باعدارلاماسى اياسىندا كورسەتىلەتىن مەملەكەتتىك قولداۋلار بولا تۇرا اعىمداعى جىلى بىرقاتار اۋداندار اتالعان سالادا ينۆەستيتسيالىق جوبالاردى ىسكە اسىرۋ بويىنشا شارالار قابىلداماعان. وبلىستا ەل يگىلىگىن ەسەلەيدى دەگەن 22 كاسىپورىن توقتاپ تۇر. وسىعان وراي قاراتال اۋدانى­نىڭ اكىمى قايرات بيسەمباەۆتىڭ ەسەبىن تىڭداعان وبلىس باسشىسى اتالعان اۋدان­داعى كاسىپورىنداردى ىسكە قوسۋ جوسپارىن جۇيەلەپ، تىندىرىمدى جۇمىس اتقارۋدى مىندەتتەدى.

جينالىستى قورىتىندىلاعان وبلىس اكىمى اماندىق باتالوۆ بۇگىنگى تاڭدا وڭىر­دە بارلىق باعدارلاما اياسىندا 87 ملرد. تەڭ­گەگە 193 جوبا جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقا­نىن، اۋىلشارۋاشىلىعىن، شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋعا 38 ملرد. تەڭگەگە مەم­لەكەتتىك قولداۋ كورسەتىلگەنىن ايتا كە­لىپ، وبلىس ەكونوميكاسىندا وڭ سەرپىن ساق­تالعانىن جەتكىزدى. سونداي-اق جەكەلەگەن سالالاردا كەمشىلىكتەردىڭ ورىن العان­دى­عىن دا جاسىرمادى. جەر پايدالانۋ، تاۋار­لى-ءسۇت فەرمالارىن قۇرۋ، اۋىلشارۋا­شى­لىعى كووپەراتسيالارىن دامىتۋ، ينۆەس­تور­لارمەن جۇمىس جاساۋ بارىسىندا ساقتالعان كەمشىلىكتەردى ءتىزىپ بەردى. اتال­عان كەم­شى­لىكتەردى تۇزەتۋدى الداعى ۋاقىتتا باقى­لاۋعا الىپ، ورىندالۋىن قاداعالاۋدى ورىن­باسارلارىنا جۇكتەدى. سونىمەن قاتار، ءوڭىر باسشىسى كەلەسى جارتىجىلدىقتا اتقا­را­تىن جۇمىس مىندەتتەرىنىڭ ۇيلەسىمدى ەكە­نىن ايتا كەلىپ، اعىمداعى جىلدى جاقسى نا­تيجەلەرمەن قورىتىندىلاۋ قاجەتتىگىنە نازار اۋداردى.

قاجەت انداس

Abai.kz