ەسىل ەلىم-اي، «كۇشتىنىڭ قۇيرىعى ديىرمەن تارتادى» دەگەندى قالاي عانا ءدوپ ايتقانسىڭ...

ۇكىمەت باسىنىڭ ورىنتاعىندا (اراسىندا ءۇزiلiس جاساپ) سەگiز جىل ومالىپ وتىرعان، تۋعان اكەسى قايمانا قازاقتى الداپ-سوعىپ، قاڭباقشا «لاقتىرعان»، قازاق ۇلتىنىڭ ساياسي، الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق ومىرىنە جازىلماس جارا، وشپەيتىن تاڭبا قالدىرعان كارىم ءماسىموۆتىڭ 2012 جىلى قىركۇيەگiندە پرەمەر مينيسترلiكتەن تۇسكەن بويدا اراسىنا جارتى ساعات سالىپ، پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ باسشىلىعىنا تاعايىندالۋى – ءبىزدىڭ بيلىكتىڭ بەت پەردەسىن انىق كورسەتكەن ەدi...

قازاقتىڭ تاۋەلسىزدىكتەن كەيىن: «ۇكىمەت تاراسىن!» دەيتىن ۇرانى وسى ءماسىموۆتىڭ كومانداسىنا ەڭ كوپ ايتىلدى. الەمدىك قارجى داعدارىسى كەزىندە «داعدارىستى جەڭۋ باعدارلاماسىن»، «جول كارتاسى» تۇجىرىمداماسىن، جاڭا يندۋستريالاندىرۋ باعىتىمەن «وتكىر جوبالاردى» ءۇستى-ۇستىنە قابىلداپ، سالىق تولەۋشىلەردىڭ (ياعني، ءسىز بەن ءبىزدىڭ) ونداعان-جۇزدەگەن ميلليارد قارجىسىن جۇتىپ، حالىقتى «قارق قىلعان» ءماسىموۆ، شىن مانىسىندە، كولدەنەڭ ءشوپتى دە كوسەپ المادى.

ماسەلەن، «تۇراقتىلىعىمەن تاڭ قالدىرعان» بانك سەكتورى قۇلدىراپ، بتا سەكىلدى اسا ءىرى قارجى ينستيتۋتى تىزەرلەپ قالدى. مىڭداعان ادامدار بۇل بانكتەگى قارجىلارىنان ايىرىلدى. باسقا بانكتەردىڭ دە «تىزەلەرى قالتىراپ» قۇرىلىس مەكەمەلەرىنە نەسيە اۋدارمادى، وسىنىڭ كەسىرىنەن حالىقتىڭ تۇرعىن ۇيلەرگە سالعان قىرۋار قارجىلارى «جانسىزدانىپ»، قازاقتىڭ ءاربىر قالاسىندا «يپوتەكالىق قارىزدار» دەپ اتالاتىن ماسەلەلەر پايدا بولىپ، جالپى جۇرتتىڭ نارازىلىعىن تۋعىزدى.

ۇكىمەتتە الەمدىك دەڭگەيدەگى ساۋاتتى قارجىگەرلەر مەن داعدارىسقا قارسى باسقارۋشى ماماندار بولماعاندىقتان، حالىقتىڭ ءال-اۋقاتى قۇلدىراي بەردى. ەسەسىنە، قازاقشا دىمبىلمەس بولسا دا، قىتاي تىلىندە ساندۋعاشتاي سايراعان ءماسىموۆ پەن ونىڭ نيەتتەستەرى قازاقتىڭ بايلىعىن قىتاي مەن جويتكە، ورىس پەن ۇندىسكە پۇلداپ، ەمىن-ەركىن «ۇرلەپ ءىشىپ، شايقاپ توكتى»...

«وتكىر جوبالار» وركەندەمەگەنمەن – ءوتىمدى «قاجەتتى» كەلىسىم-شارتتارعا قول قويىلدى، «داعدارىستى جەڭۋ باعدارلاماسى» باتپاققا باتقانىمەن – قايسىبىر تۇلعالاردىڭ شەتەلدىك بانكىلەردەگى جەكە ەسەپ-شوتتارى لىقا تولتىرىلدى، «جول كارتاسى» جولدا قالعانىمەن – تۇماندى قالا مەن اراب جاعالاۋلارىنداعى «قازاق» (دۇرىسى، «ۇيعىر، ءجويت، ءۇندىس» دەسەڭىز دە بولادى!) كوتتەدجدەرى كوبەيە بەردى...

جاستايىنان ەكونوميكادان گورى، تىڭشىلىق قابىلەتتى تەرەڭ سىڭىرگەن كارىم ءماسىموۆ (بولاشاقتا ورىستىڭ قولداۋىنا ارقا سۇيەدى مە ەكەن؟!.) قازاق حالقىنىڭ قارسىلىق كوڭىل-كۇيىنە پىسقىرماستان، كەدەن وداعى مەن ەۆرازيالىق ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق ۇيىمدارىنا قازاقستاندى قۇلاعىنان سۇيرەپ كىرگىزدى.

قىتايدىڭ مۇددەلەرىن اشىق قولداپ-قورعاعان ءماسىموۆ قازاقتىڭ ميلليونداعان گەكتار جەرىن شۇرشىتكە وتكىزىپ جىبەرۋگە شاق قالدى.

ال، تاۋلىگىنە 24 ساعات بويى مۇنايىمىزدىڭ تىنىمسىز قىتايعا اعىپ جاتۋىنا ءماسىموۆ وراسان-زور ەڭبەك ءسىڭىردى.

قازاق حالقى كۇننەن-كۇنگە اش-جالاڭاش كۇي كەشىپ، كەدەيشىلىكتىڭ شىڭىنا جەتتى.

مۇنايشىلاردىڭ مۇڭ-زارىنا ءماسىموۆتىڭ ۇكىمەتى ەشقاشان قۇلاق اسپادى. مىنەكي، وسى ماسيموۆتىڭ كەزiندە ماڭعىستاۋ تۇبەگىنىڭ جاڭاوزەن قالاسىندا قاندى قاسىرەت ورىن الدى...

***
جاسىراتىنى جوق، ءماسىموۆتىڭ قازاققا جانى اشىمايتىنىن ءاۋ باستا-اق ەسى دۇرىس، اقىلى تۇگەل ءاربىر قازاق ءتۇسىندى. سوندىقتان، ونىڭ ورنىنان كەتۋىنە بار كۇش-جىگەرلەرىن سالىپ باقتى. بىراق، ءماسىموۆ اركەز: «مەن ەلباسىنىڭ ماڭگىلىك كومەكشىسىمىن» دەپ ءمۇلايىمسىپ، ورىنىندا قالا بەردى.

ءتىپتى، رەسمي مويىندالماسا دا، قايبىر جىلى ۇزىنقۇلاق ءبىر قاۋاسەتتى ۇرلەپ جەتكىزدى. «حالىق ايتسا، قالت ايتپايدى» دەمەكشى، قازاقتىڭ نامىسىن جىرتىپ، ار-ۇجدانىن قورعاعان يمانعالي تاسماعامبەتوۆ ۇكىمەتتىڭ ءبىر وتىرىسىنان كەيىن قانى قىزىپ، ءماسىموۆتى ءبىر سوققىمەن توڭقالاڭ استىرعان كورىنەدى...

***
...«مەن قازاقپىن» دەگەن موڭىرەۋىنەن تانبايتىن كارىم بۇل سوزىنەن قازاقستاننان اۋا كوشسە نەمەسە باقيلىققا اتتانسا عانا باس تارتادى. مەيلى عوي، ەر-ازاماتقا جوعارى لاۋازىم دا، مول بايلىق تا، مۇڭسىز تۇرمىس تا كەرەك شىعار، بىراق، ءوز قانىن ساتۋ، ياعني، تۋعان تەگىنەن جەرىنۋ، اياۋلى اناسىنان بەزىنۋ – ناعىز ساتقىندىق، دەپ ويلايمىن. الدە، بۇل – قۇرت-قۇمىرسقا مەن شىبىن-شىركەيدى اس ساناپ، اساي بەرەتىن ايداھاردىڭ ء«تىرى قالۋ» ءادىسىنىڭ نەگىزى مە ەكەن؟!. كارىم-اكا ءشۇرشىتتىڭ تىلىندە ءوسىپ-ونگەن عوي...

قايران، دانىشپان ابايىم، قالاي-قالاي قيىستىرعان:
ارسىز بولماي اتاق جوق، 
الدامشى بولماي باق قايدا؟!.

قاجىمۇقان عابدوللا

Facebook-تەگى پاراقشاسىنان