قادىرلى باۋىرلار، قايرات رىسقۇلبەكوۆتىڭ اتىنان ەل حالىق جاۋى دەپ ۇركىپ جۇرگەن جىلدارى زايسان قالاسىندا حالىقتىڭ كۇشىمەن الىپ مونۋمەنت ورناتقان ەدىك (مونۋمەنتتىڭ اتاۋى: «جەلتوقساننىڭ جۇمباق كىتابى» 1991 ج.). وزدەرىڭىز ءبىلىپ وتىرعانداي بۇل مونۋمەنتتى ورناتۋ سول كەزدەگى ولشەممەن سەنساتسيا بولاتىن. سودان بەرى بۇل مونۋمەنت حالىقتىڭ تاعزىم ەتەتىن، رۋحتاناتىن ورتالىعىنا اينالدى.

ءبىزدى مۇنداي قادامعا اپارعان ارەكەتىمىز 1986 جىلى باستالعان ەدى; ءبىز دە تاۋەلسىز ەل بولساق دەگەن نيەت كۇرەسكەرلىك قايراتىمىزدى جانىدى، قايراتتان رۋح الدىق. سول ءۇشىن كوپ نارسەگە باسىمىزدى قاتەرگە تىككەن ەدىك. سەبەبى رەسەي مەن قىتاي سەكىلدى الىپ يمپەريالاردىڭ ورتاسىنا وتىرىپ، ءالى تاۋەلسىزدىك الماي تۇرىپ، تاۋەلسىزدىككە بەلگى قويۋدىڭ تەرەڭ ساياسي استارى بار ەدى. ول كەزدە مەن قۇسايىنوۆ رايىمحان ساعاتۇلى، 1989 جىلى قۇرىلعان ازات قوزعالىسىنىڭ زايسان اۋداندىق توراعاسى، وبلىستىق فيلالىنىڭ ورىنباسارى بولدىم.

مونۋمەنتىمىزدى ورناتىپ، تاۋەلسىزدىگىمىزدى العان سوڭ، ءبارىمىز ءوز بەتىمىزبەن كۇن كورۋگە كەتتىك. الايدا ءبىزدى قايتا اتقا قوندىرعالى وتىرعان وقيعا 2013 جىلى باستالدى،  ياعني وسىنداي رۋح بەرىپ وتىرعان تاۋەلسىزدىككە بەلگى بولسىن دەپ ەڭ العاش قويىلعان تاريحي مونۋمەنتتى زايسان اۋداندىق نۇر-وتان پارتياسى ورنىنان ءسۇرىپ تاستادى. مونۋمەنتتى قۇلاتۋ ءۇشىن اۋداندىق بيۋدجەتتەن 25 ملن. 168 مىڭ تەڭگە ءبولىندى. مونۋمەنتتىڭ 400 توننالىق ىرگەتاسى جەر استىندا قالدى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 1992 جىلعى 2 شىلدەدەگى №1488-ءحىى «تاريحي-مادەني مۇرا وبەكتىلەرىن قورعاۋ جانە پايدالانۋ تۋرالى» زاڭىنىڭ 38-بابى 1-تارماعىنا سايكەس جانە قىلمىستىق كودەكستىڭ 258-بابى ۆانداليزم نورمالارى بويىنشا اۋداندىق پروكۋراتۋرا، اكىمشىلىك، نۇر-وتان فيليالدارىنا، وبلىستىق، رەسپۋبليكالىق ساتىلارىنا جانە پارلامەنتكە دەيىن كەزەگىمەن شاعىمدانىپ ەشقانداي ناتيجە الا المادىق...

نەگە ءبىز قايرات دەيمىز؟ سەبەبى كەڭەس وداعى بۇكىل قازاق حالقىنىڭ ىشىندە تەك قايراتتىڭ عانا رۋحىن سىندىرا المادى. تەك قايرات قانا قايتپاس قايسارلىق كورسەتتى، العان بەتىنەن قايتپادى. «اتام دەسەڭ اتىڭدار، ەركەك توقتى قۇرباندىق» دەپ قۇربان بولدى. ونى ءولىم دە سىندىرا المادى. بارلىق كەڭەستىك ماشينا قاھارىنا مىنسە دە رۋحىن سىندىرا المادى. ەشقانداي قورلىق، ازاپ ونى مويىتا المادى. مويىنداۋىمىز كەرەك، سول كەزدە قايراتتان باسقا ەشكىم مۇنداي قايسارلىق كورسەتە المادى.

قايرات – تابيعاتىنان ازات ءومىر سۇرگەن قازاق حالقىنىڭ ازاتتىق رۋحىنىڭ زاڭدى جالعاسى.

قايرات 21 جا­سىن­دا، سوت الدىندا 21 كۇن ناقاقتان-ناقاق كۇيىپ، تاس تۇرمەنىڭ 21-كامەراسىندا، 21-مامىر كۇنى باقيلىق بولعان ەدى.  ال ءبىز تاۋەلسىز ەل اتانىپ، ءححى-عاسىردا قايراتتىڭ رۋحىن قورلىققا بەرىپ، ول تۇگىلى جەرىمىزدى جالعا بەرەتىندەي جالشىلىق كۇيگە دەيىن ءتۇسىپ كەتتىك.

مونۋمەنتتى قۇلاتار كەزدە ءبارىمىز بيلىككە «سونداي قيىنشىلىقپەن كەلگەن تاريحي مونۋمەنتتى قۇلاتۋ – حالىقتىڭ رۋحىن قۇلاتۋ. بيۋدجەتتەن اقشا جىمقىرۋ ءۇشىن جاساعان بۇل ارەكەتتەر حالىقتىڭ اشۋ ىزاسىن تۋعىزاتىنىن» ەسكەرتكەن ەدىك. مىنە مۇنداي استامشىلىقتىڭ، باسىنۋشىلىقتىڭ سوڭى جەرىمىزدى جالعا بەرۋگە دەيىن اكەلدى.

قۇرمەتپەن، رايىمحان ساعاتۇلى قۇسايىنوۆ

Abai.kz