ەكونوميكالىق داعدارىستىڭ بۇگiن-ەرتەڭ اياقتالار ءتۇرi جوق. بۇل جاعداي بۇكiل الەم حالىقتارىن وتە كۇردەلi قيىندىقتارمەن بەتپە-بەت كەلتiرiپ وتىر. كەيبiر ەلدەردە iرi كومپانيالاردىڭ بانكروتقا ۇشىراپ، جۇيەقۇراۋشى كاسiپورىنداردىڭ جابىلۋى، سونىڭ سالدارىنان تۋىنداعان جاپپاي جۇمىسسىزدىق، قىمباتشىلىق پەن كەدەيشiلiك قالىپتى قۇبىلىسقا اينالعالى قاشان. سۇرانىستىڭ ازايۋىنان ساۋدا تەجەلiپ، سالىمداردىڭ تۇسپەۋi جانە نەسيەلەردiڭ وتەلمەۋiنەن جەكەلەگەن بانكتەر عانا ەمەس، تۇتاس قارجى جۇيەلەرi قۇردىمعا كەتiپ جاتىر. مۇنىڭ ءبارi الەمدiك قاۋىمداستىقتىڭ اجىراماس مۇشەسi بولىپ وتىرعان قازاقستاندى دا اينالىپ وتپەسi انىق. ەكونوميكالىق ءوسiمنiڭ تەجەلiپ، حالىقتىڭ الەۋمەتتiك جاعدايىنىڭ كۇرت ناشارلاۋىنىڭ الدىن الىپ، كەرiسiنشە، تۇراقتى دامۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشiن ۇكiمەت كوپتەگەن باعدارلامالار قابىلداعانى بەلگiلi.

بۇگiن بiز «نۇرلى جول»، ۇدەمەلi يندۋستريالدى-يننوۆاتسيالىق دامۋ، «بيزنەستiڭ جول كارتاسى – 2020» جانە باسقا دا باعدارلامالاردىڭ ورىندالۋ بارىسىن ساراپتاپ كورۋدi ءجون ساناپ وتىرمىز. سونىمەن...

قازاقستان ۇكiمەتiنiڭ داعدارىسقا قارسى قابىلداعان نەگiزگi باعدارلامالارىنىڭ بiرi – «نۇرلى جول». ينفراقۇرىلىمدىق دامۋدىڭ 2015-2019 جىلدارعا ارنالعان بۇل باعدارلاماسى بiرنەشە باعىتتان تۇرادى. سونىڭ iشiندە بiرiنشi باعىتى جىلۋ، اۋىزسۋمەن قامتاماسىز ەتۋ جانە كارiز جۇيەلەرiننiڭ قۇرىلىسىن جاڭعىرتۋ جانە قايتا قۇرۋ جۇمىستارىن قامتيدى. وبلىستىق ەكونوميكا جانە بيۋدجەتتiك جوسپارلاۋ باسقارماسىنىڭ دەرەكتەرiنە سۇيەنسەك، بۇل باعىت بويىنشا، 2015-2016 جىلدارعا 6 جوباعا 5 ميلليارد 500 ميلليون تەڭگە بولiنگەن. وتكەن جىلى جوسپارعا سايكەس بiر جوبا iسكە اسىپ، 1,2 ميلليارد تەڭگەگە 6,5 شاقىرىم جىلۋ قۇبىرى تارتىلعان. قالعان 5 جوبا 2016 جىلى اتقارىلۋى تيiس. 1 تامىزداعى جاعداي بويىنشا 5 جوباعا 1,1 ميلليارد تەڭگە بولiنگەن جانە تولىقتاي يگەرiلگەن. قارجىلاندىرۋ بەكiتiلگەن جوسپارعا سايكەس جۇزەگە اسادى جانە تيiستi قارجى جىل سوڭىنا دەيiن يگەرiلەدi.

باعدارلامانىڭ كەلەسi باعىتى تۇرعىن ءۇي ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋعا ارنالعان. وتكەن جىلى ۇلتتىق قوردان بولiنگەن 160,8 ميلليون تەڭگەگە 324 پاتەرلi 9 قاباتتى ءۇيدiڭ قۇرىلىسى اياقتالىپ، حالىقتىڭ يگiلiگiنە بەرiلسە، بيىل بۇل باعىتتاعى جۇمىستىڭ كولەمi الدەقايدا ۇلعايعانى بايقالادى. اتاپ ايتار بولساق، 2016 جىلى ينجەنەرلiك-كوممۋنيكاتسيالىق ينفراقۇرىلىمنىڭ 11 نىسانىنىڭ قۇرىلىسىن جۇرگiزۋگە ۇلتتىق قوردان 5 ميلليارد 200 ميلليون تەڭگە قارجى بولiنگەن. 1 تامىزداعى جاعداي بويىنشا، 1,6 ميلليارد تەڭگە يگەرiلiپتi.

-- ءۇشiنشi باعىت الەۋمەتتiك ينفراقۇرىلىمدى جەتiلدiرۋگە ارنالعان. 2015 جىلى بۇل باعىتتا 9 مەكتەپ پەن 1 بالاباقشا سالىندى. وعان 2,8 ميلليارد تەڭگە جۇمسالدى. ال، بيىل بۇل باعىتقا ءبولiنiپ وتىرعان قارجى قوماقتى. دالiرەك ايتساق، ۇلتتىق قوردان 13 ميلليارد تەڭگە ءبولiندi. بۇل قارجىعا 23 مەكتەپ پەن 1 بالاباقشانىڭ قايتا قۇرۋ جۇمىستارى مەن قۇرىلىسى جۇرگiزiلۋدە. تامىز ايىنىڭ باسىنداعى دەرەكتەر بويىنشا، 5 ميلليارد 405,3 ميلليون تەڭگە يگەرiلگەن، -- دەيدi وبلىستىق ەكونوميكا جانە بيۋدجەتتiك جوسپارلاۋ باسقارماسى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى جانبولات ولجاتاي.

كورiپ وتىرعانىمىزداي، «نۇرلى جول» باعدارلاماسى قاراپايىم ادامدارعا ەڭ قاجەتتi نىسانداردى سالۋ مەن جاڭارتۋعا باعىتتالعان. مەكتەپ پەن بالاباقشالاردىڭ سالىنۋى، اۋىزسۋ مەن جىلۋ جەلiلەرiنiڭ جاڭارتىلۋى – مۇنىڭ ءبارi قاراپايىم تۇرعىنداردىڭ كۇندەلiكتi ءومiرiن جاقسارتۋعا سەپ بولارى ءسوزسiز. بiلەسiز بە، بۇل باعدارلاماعا ۇلتتىق قوردان دا قوماقتى قارجى ءبولiنiپ وتىر. ۇلتتىق قور دەگەنiمiز — ەلباسىنىڭ كورەگەندiگiنiڭ ارقاسىندا قالىپتاسقان حالىقتىڭ ورتاق قازىناسى. وعان جىلدار بويى تابيعي رەسۋرستار ەكسپورتىنان تۇسكەن قارجى وسىنداي كۇردەلi كەزەڭدە جيناقتالعان. بiر اۋىز سوزبەن ايتقاندا، ۇلتتىق قوردىڭ قارجىسى — حالىقتىڭ نەسiبەسi. دەمەك، «نۇرلى جول» باعدارلاماسىن ورىنداۋدى مiندەتiنە العان لاۋازىمدى تۇلعالار وسىناۋ جاۋاپكەرشiلiكتi تولىقتاي سەزiنۋi تيiس.

ەل ەكونوميكاسىن شيكiزاتقا، ونىڭ iشiندە «قارا التىننىڭ» ەكسپورتىنا تاۋەلدiلiكتەن ارىلتۋ — مەملەكەت باسشىسى ن.نازارباەۆ ۇستانعان ساياساتتىڭ باسىم باعىتتارىنىڭ بiرi. بۇل جۇمىستار ۇدەمەلi يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسىنىڭ اياسىندا جۇزەگە اسىپ كەلەدi. وڭتۇستiك قازاقستان وبلىسىندا باعدارلاما باستالعالى بەرi يندۋستريالاندىرۋ باعدارلاماسىنا ەنگەن 143 جوبا جۇزەگە اسقان. ونىڭ جالپى قۇنى 223,3 ميلليارد تەڭگەنi قۇرايدى. وڭiردە بارلىعى 12 600 جاڭا جۇمىس ورنى اشىلعان. ونىڭ iشiندە العاشقى بەسجىلدىقتا قۇنى 176,5 ميلليارد تەڭگەنi قۇرايتىن 115 جوبا جۇزەگە اسىپ، 10 مىڭ جاڭا جۇمىس ورنى قۇرىلعان. وسى كەزەڭدە ءۇيد باعدارلاماسى اياسىندا وڭiرiمiزدە اشىلعان كاسiپورىندار 180 ميلليارد تەڭگەنiڭ ءونiمiن ءوندiرiپتi.

ەكiنشi بەسجىلدىقتا يندۋستريالاندىرۋ كارتاسىنا 119 جوبا ەنگەن. ونىڭ جالپى قۇنى 846 ميلليارد 100 ميلليون تەڭگەنi قۇرايدى. ياعني، تارتىلاتىن ينۆەستيتسيا كولەمi بiرiنشi بەسجىلدىقپەن سالىستىرعاندا 4 ەسەدەي كوپ. سونداي-اق، 2019 جىلعا دەيiن 18 500 جاڭا جۇمىس ورنى اشىلادى دەپ جوسپارلانۋدا.

-- بيىل ۇندەمەلi يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسىنىڭ اياسىندا 16 جوبانى iسكە قوسۋ جوسپارلانعان. بۇل جۇمىستارعا 27,2 ميلليارد تەڭگە ينۆەستيتسيا تارتىلادى. اتالعان كاسiپورىندار تولىقتاي جۇمىس iستەي باستاعاندا جاڭادان 845 جۇمىس ورنى پايدا بولادى. بۇگiنگە دەيiن ەكەۋi iسكە قوسىلدى. ولاردىڭ بiرi – «شىمكەنت ماي» اكتسيونەرلiك قوعامىنىڭ وسiمدiك مايىن ءوندiرۋ كولەمiن ۇلعايتۋعا باعىتتالعان جوباسى. جوبا اياسىندا 1 ميلليارد 920 ميلليون تەڭگە ينۆەستيتسيا قۇيىلىپ، كاسiپورىندا قوسىمشا 26 جۇمىس ورنى اشىلدى. ال، ەكiنشiسi – قازىعۇرت اۋدانىنداعى «Lotus Food Company LLC» جاۋاپكەرشiلiگi شەكتەۋلi سەرiكتەستiگiنiڭ تەز ازiرلەنەتiن تاعامدار ءوندiرۋ زاۋىتى. جاڭا كاسiپورىننىڭ جالپى قۇنى 471 ميلليون تەڭگەنiڭ قۇراسا، وندا 48 جاڭا جۇمىس ورنى پايدا بولدى، -- دەيدi وبلىستىق كاسiپكەرلiك، يندۋستريالدىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ جانە تۋريزم باسقارماسى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى قانات سىدىقوۆ.

ونىڭ ايتۋىنشا، 2016 جىلدىڭ 7 ايىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا يندۋستريالاندىرۋ كارتاسىنا ەنگەن كاسiپورىندار 59,7 ميلليارد تەڭگەنiڭ ءونiمiن وندiرگەن.

وڭتۇستiك قازاقستان وبلىسىندا بيزنەستi قولداۋ مەن دامىتۋدىڭ بiرىڭعاي باعدارلاماسى – «بيزنەستiڭ جول كارتاسى – 2020» بارىنشا ناتيجەلi جۇزەگە اسۋدا. ولاي دەيتiنiمiز، 2016 جىلدىڭ 7 ايىندا «بيزنەس وقو» ايماقتىق ۇيلەستiرۋ كەڭەسiنiڭ 7 وتىرىسى ءوتiپ، وندا جالپى ينۆەستيتسيالىق قۇنى 70,1 ميلليارد تەڭگەنi قۇرايتىن 144 جوبا قارالىپ، ماقۇلداندى. جوبالار تولىق iسكە اسقان كەزدە 1213 جۇمىس ورنى قۇرىلاتىن بولادى.

باعدارلامانىڭ بiرiنشi جانە ەكiنشi باعىتتارى بويىنشا بiرقاتار جۇمىستار iستەلدi. بiرiنشiدەن، 78 جوبانى جۇزەگە اسىرۋعا ەكiنشi دەڭگەيلi بانكتەردەن الىنعان نەسيەنiڭ پايىزدىق ۇستەمەاقىسىن سۋبسيديالاۋعا 19 ميلليارد 200 ميلليون تەڭگە جۇمسالعان. سونىڭ ارقاسىندا كاسiپكەرلەرگە بانكتەردەن العان نەسيەسi 7 پايىزدىق ۇستەمەاقىمەن ءتۇسiپ وتىر.

ەكiنشiدەن، «دامۋ» كاسiپكەرلiكتi دامىتۋ قورى» اكتسيونەرلiك قوعامى 5 جوباعا الىنعان نەسيەنiڭ بiر بولiگiن كەپiلدەندiرۋدi مiندەتiنە الدى. «بيزنەس وقو» وڭiرلiك ۇيلەستiرۋ كەڭەسiنiڭ كەزەكتi وتىرىسىندا ماقۇلدانعانداردىڭ قاتارىندا «ۇلان» عىلىمي-تاجiريبەرلiك بازاسىن دامىتۋ مەن كەڭەيتۋگە باعىتتالعان جەكە كاسiپكەر ورازاليەۆتiڭ جوباسى دا بار. بازا قوناقۇيلەر مەن سپورتتىق-ساۋىقتىرۋ كەشەندەرiن قامتيدى، سپورتتىق قۇرىلعىلار ساتىپ الۋ مەن تۇرعىن جاي سالۋ ەسەبiنەن كەڭەيتiلەدi. ال، ماقۇلدانعان ەكiنشi جوبا بويىنشا باقىتگۇل بايمىرزاەۆا نان-توقاش جانە كونديتەرلiك ونiمدەر شىعارۋدى قولعا الادى. نەسيەگە الىنعان قاراجات تسەحتىڭ قۇرىلىس جۇمىستارىنا جۇمسالماق. قولداۋعا يە بولعان ءۇشiنشi جوبا بويىنشا «نۇر اسۋ» مەكتەپالدى شاعىن ورتالىعى كەڭەيتiلسە، «سانجار» جشس ديiرمەن كەشەنiن ساتىپ الۋدى كوزدەپ وتىر. بۇل – ءتورتiنشi جوبا. سونداي-اق، بيداي وڭدەۋمەن اينالىساتىن «اسىل LTD» جشس مەملەكەتتiڭ قولداۋىنىڭ ارقاسىندا ءوزiنiڭ اينالىمىن تولىقتىرۋدى جوسپارلاۋدا.

«بيزنەستiڭ جول كارتاسى – 2020» باعدارلاماسىنىڭ ءۇشiنشi باعىتى كاسiپكەرلەردiڭ ۆاليۋتالىق تاۋەكەلدەرiن تومەندەتۋگە ارنالعان. وسى ماقساتتا ءۇش جوبانىڭ بانكتەردەن الىنعان نەسيەسiنiڭ پايىزدىق ۇستەمەاقىسى سۋبسيديالاندى. وعان 4,7 ميلليارد تەڭگە جۇمسالعان.

جالپى، 2016 جىلى وبلىستا اتالعان باعدارلاما شەڭبەرiندە 464 بەزنەس-جوباعا مەملەكەتتiك قولداۋ كورسەتۋ جوسپارلانعان. وعان 5 ميلليارد 673 ميلليون تەڭگە ءبولiنiپتi. باعدارلامانى باعىتتار بويىنشا سارالار بولسا، 350 جوبانىڭ ەكiنشi دەڭگەيلi بانكتەردەن العان نەسيەسiنiڭ پايىزدىق ۇستەمەاقىسىن سۋبسيديالاۋعا 3 ميلليارد 296,2 ميلليون تەڭگە بولiنگەن. اعىمداعى جىلدىڭ 6 ايىندا 333 جوباعا 2 ميلليارد 164 ميلليون تەڭگەنiڭ قولداۋى كورسەتiلiپتi. ال، 35 جوبانىڭ بانك زايمدارىنا كەپiلدiك بەرۋگە 214,8 ميلليون تەڭگە جۇمساعان. شاعىن كاسiپكەرلەر ازiرلەگەن 29 جوباعا 85 ميلليون تەڭگەلiك گرانت ۇلەستiرiلiپتi. سونداي-اق، تاعى 17 جوبانىڭ جۇمىس iستەۋi ءۇشiن قاجەتتi ينفراقۇرىلىمدى جۇرگiزۋگە 1 ميلليارد 771,9 ميلليون تەڭگە ءبولiنiپتi. ونىڭ 700 ميلليونعا جۋىعى ۇلتتىق قوردىڭ، قالعانى جەرگiلiكتi بيۋدجەتتەردiڭ قارجىسى.

ەكونوميكا جانە بيۋدجەتتiك جوسپارلاۋ باسقارماسىنىڭ مالiمەتتەرiنە سۇيەنسەك، «بيزنەستiڭ جول كارتاسى – 2020» باعدارلاماسى بويىنشا 2016 جىلدىڭ 7 ايىندا 4 ميلليارد 074,3 ميلليون تەڭگە بولiنسە، سونىڭ 3 ميلليارد 844,9 ميلليون تەڭگەسi يگەرiلگەن. ياعني، جوسپارلانعان قارجىنىڭ 96 پايىزى يگەرiلگەن. بۇل — وڭتۇستiك قازاقستان وبلىسىندا ونەركاسiپ پەن كاسiپكەرلiك، داعدارىسقا قاراماستان، ويداعىداي دامىپ جاتىر دەگەن ءسوز.

وڭتۇستiك قازاقستان وبلىسى — قاشاننان اگرارلى ءوڭiر. وبلىستا 5 ميلليون 674 مىڭ گەكتاردان استام جايىلىم، 1 ميلليون 13 مىڭ گەكتاردان استام ەگiس القابى بار. ونىڭ iشiندە 470 400 گەكتارى — سۋارمالى ەگiستiك. وسىناۋ وراسان زور بايلىقتى ەل يگiلiگi جولىندا تيiمدi پايدالانۋ — ماڭىزدى مiندەت. سوندىقتان «اگروبيزنەس – 2020»

باعدارلاماسىنىڭ وبلىستاعى ورىندالۋ بارىسىنا توقتالماي ءوتۋ مۇمكiن ەمەس. وبلىستىق اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسىنىڭ مالiمەتتەرiنە سۇيەنسەك، بيىل اتالعان سالانى دامىتۋعا 28 ميلليارد 723,2 ميلليارد تەڭگە بولiنگەن. ونىڭ 3 ميلليارد 210 ميلليون تەڭگەسi رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن قارالعان.

باعدارلامانىڭ بiرiنشi باعىتى اگروونەركاسiپ كەشەنi سۋبەكتiلەرiنiڭ نەسيەسi مەن ليزينگتiك مiندەتتەمەلەرiنiڭ پايىزدىق ۇستەمەاقىسىن سۋبسيديالاۋعا ارنالعان. بۇل باعىتتىڭ اكiمشiسi وسىعان دەيiن قر اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلiگi بولىپ كەلگەن. اعىمداعى جىلدىڭ ەكiنشi جارتىسىنان باستاپ بۇل قۇقىق جەرگiلiكتi بيۋدجەتكە بەرiلۋدە. ال، ەكiنشi باعىت بويىنشا ءتۇرلi تاۋارلار، جۇمىستار مەن قىزمەتتەردiڭ اۋىل شارۋاشىلىعى نىساندارى ءۇشiن ەكونوميكالىق قولجەتiمدiلiگiن قامتاماسىز ەتۋ كوزدەلگەن. اعىمداعى جىلى اگروونەركاسiپ كەشەنi سۋبەكتiلەرiنiڭ ينۆەستيتسيالىق سالىمدار كەزiندەگi شىعىنىن وتەۋگە 6 ميلليارد 125,4 ميلليون تەڭگە بولiنسە، ەسەپتi كەزەڭدە سونىڭ 2 ميلليارد 227,9 ميلليون تەڭگەسi يگەرiلگەن. سونداي-اق، ەليتالى تۇقىم مەن كوشەتتiڭ، جانار-جاعارمايدىڭ، مينەرالدى تىڭايتقىشتاردىڭ، اعىن سۋدىڭ قولجەتiمدiلiگiن ارتتىرۋعا، ەگiلەتiن تۇقىم مەن وتاندىق ماقتا تالشىعىنىڭ ساپاسىن انىقتايتىن ساراپتامالار وتكiزۋگە، سونداي-اق، اۋىل شارۋاشىلىعى ونiمدەرiن تەرەڭ وڭدەيتiن كاسiپورىنداردىڭ شىعىندارىن سۋبسيديالاۋعا قوماقتى قارجى جۇمسالعان. مەملەكەت تاراپىنان كورسەتiلiپ جاتقان وسىناۋ قولداۋدىڭ ارقاسىندا اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنداعى ءونiم كولەمi بيىل قاڭتار-شiلدە ارالىعىندا وتكەن جىلعى تيiستi كەزەڭمەن سالىستىرعاندا 2 پايىزعا ارتىپ، 160 ميلليارد تەڭگەنi قۇرادى.

مiنەكي، وسىنىڭ بارلىعى جەرگiلiكتi مەملەكەتتiك ورگانداردىڭ ەلباسى تاپسىرمالارىن ورىنداۋ باعىتىنداعى جۇمىسىنىڭ ناتيجەلi ەكەنiنiڭ ايعاعى. مەملەكەتتiك باعدارلامالاردىڭ قاي-قايسىسىنىڭ دا قابىلدانعان كەزدەگi تۇپكi ماقساتى — حالىقتىڭ تۇرمىسىنىڭ تۇزەلiپ، تابىسىنىڭ ارتۋىنا سەپ بولۋ. بiزدiڭشە، مەملەكەت تاراپىنان اتقارىلىپ جاتقان وسىناۋ اۋقىمدى جۇمىستار جەرلەستەرiمiزدiڭ كۇندەلiكتi ومiرiنە تەك قانا وڭ اسەر ەتۋدە.

ايدار قۇلجانوۆ، «وڭتۇستiك قازاقستان»

Abai.kz