رەسەي ليبەرالدىق يمپەريا بولا الادى، بىراق  ليبەرالدىق يمپەريا بولعىسى كەلمەيدى. رەسەيدىڭ اسكەري - ساياسي يمپەريا بولعىسى بار. ال، ورىس حالقىنىڭ باسىم كوپشىلىگى كسرو-نى  اڭسايدى. بىراق رەسەيدىڭ ورىسى، اشىعىن ايتساق، كسرو-نى ەمەس، رەسەي يمپەرياسىن قالايدى.

ماسەلەنكي، ءپۋتيننىڭ رەسەي يمپەرياسى – قازىرگى تۇستا ليبەرالدىق جۇيەگە رەالدى التەرناتيۆا. رەسەيدە وتكىزىلەتىن سوتسيولوگيالىق زەرتتەۋلەردىڭ كورسەتەتىنى - ورىس الەۋمەتى، قاراپايىم حالىقتىڭ 80% ءوز باسشىسىن قوس قولىن كوتەرىپ قولدايدى. ول ول ما ەكەن،  ورىس حالقى رەسەيدىڭ باسقىنشىلىق   ساياساتىن دا قولدايدى. كسرو قۇلاعاننان كەيىن سوڭعى ون بەس جىلدا قاراپايىم رەسەي ورىسىنا جەتپەيتىنى رەسەيدىڭ يمپەريالىق ايبارى مەن ۇلى دەرجاۆالىق سۇسى. رەسەي اسكەري-ساياسي قۋاتىن بۇگىنگى كۇنى يسلاميستەردى بومبىلاپ سيريادا كورسەتىپ جاتىر. مەنىڭ يسلاميستەرگە جانىم اشىمايدى، بىراق بومبالارى مەن راكەتالارى مەكتەپتەر مەن اۋرۋحانالاردى دا قيراتۋدا، قيراعان ۇيلەردىڭ استىندا جۇزدەگەن بەيبىت سيريالىقتار ول دۇنيەگە كەتتى. رەسەيدىڭ وسى  ۇستانىمى حالىقارالىق دەڭگەيدە تۇسىنبەۋشىلىك تۋعىزۋدا. ماسەلەنكي، بۇگىنگى كۇنى رەسەي شيتەر اليانسىن قولدايدى. ول – اساد بيلىگى، يراقتىڭ شيتەرى مەن يران بيلىگى. ال رەسەيدىڭ مۇسىلماندارى تولىعىمەن سۋننيت مۇسىلماندار. بۇل جاعداي رەسەي مۇسىلماندارى اراسىندا نارازىلىق تۋدىرىپ كەلەدى. رەسەيدىڭ سولتۇستىك كاۆكازىنان – شەشەندەر، تاعى باسقا تاياۋ شىعىستىڭ كاۆكازدىقتارى (كەزىندە ولاردىڭ اتا- بابالارى رەسەيدىڭ سولتۇستىك كاۆكازىنان وسمان يمپەرياسىنا كوشكەن) تاعى باسقا سۋننيتەر    اسادقا قارسى، نەمەسە يشيم قۇرامىندا سوعىسىپ ءجۇر. رەسەيدىڭ اۋە كۇشتەرى اراسىندا ادام شىعىنى بار. يمپەريالىق پيعىلدا تاربيەلەنگەن رەسەي ازاماتتارى، فورمالدى تۇردە اسكەردەن دەمالىسقا شىعىپ، شىعىس ۋكراينادا گيبريدتىك سوعىسقا قاتىسىپ، «پاتريوتتىق ميسسياسىن» ورىنداپ ءجۇر. قازاقستاندىق ورىستاردىڭ اراسىندا دا اداسىپ جۇرگەندەر ۇشىراسادى. كەيبىر ورىس تەكتى وتانداستارىمىز ورىس قوسىندارىنا كىرىپ، ۋكراينانىڭ دونەتسك پەن لۋگانسك وبلىستارىندا لانكەستىككە قاتىسىپتى.[1]ارينە، ۇستالعانى تۇتىلىپ جاتىر. رەسەيدىڭ رەسمي ناسيحاتشىل تەلەديدارى كۇندىز ءتۇنى شارشاماي ۋكراينانىڭ ىشكى جانە سىرتقى ساياساتىن جامانداۋدا. قازاقستاندا تيىلمايتىن رەسەي تەلە ناسيحاتى باتىس ەلدەرى، سونىڭ ىشىندە ەۆروپالىق وداقپەن، ناتو-مەن «قىرعي قاباق سوعىستا» دەسەم بولادى.[2]

ورىس پەن ۋكراين حالىقتارى – تاريحى ەڭ جاقىن، تۋىسقان حالىقتار. بىراق رەسەي ۋكرايناداعى ورىس سەپاراتيمزمىن قوزدىرىپ، ۋكراينادان قىرىم جارتىارالىن تارتىپ الىپ، ءوزىنىڭ قۇرامىنا قوستى. ول از بولعانداي شىعىس ۋكراينادا گيبريدتىك سوعىس اشىپ، لاڭكەستىك سەپاراتيستىك «رەسپۋبليكالاردى» قولدادى. ورىس تىلىندەگى ۆيكيپەديا بۇل جايلار تۋرالى بىلاي جازادى: ۆ رەزۋلتاتە سوبىتي فەۆراليا - مارتا 2014 گودا كرىم بىل پريسوەدينيون ك روسسيسكوي فەدەراتسي. ۆ سووتۆەتستۆي س پوزيتسيەي روسسي، كرىم ي سەۆاستوپول س 18 مارتا 2014 گودا ياۆليايۋتسيا سۋبەكتامي روسسيسكوي فەدەراتسي، ا «كرىمسكوگو ۆوپروسا» كاك تاكوۆوگو نە سۋششەستۆۋەت. ۆ سووتۆەتستۆي س پوزيتسيەي ۋكراينى، كرىمسكي پولۋوستروۆ ياۆلياەتسيا تەرريتوريەي ۋكراينى، كوتورۋيۋ روسسيا ۆرەمەننو وككۋپيروۆالا[3].

سونىمەن الەم قاۋىمداستىعى رەسەيدىڭ باسقا ەلدىڭ تەرريتورياسىن باسىپ الۋىن قۇپتامادى جانە رەسەيگە ەكونوميكالىق، فينانستىق، تەحنولوگيالىق سانكتسيالار سالدى. ۋكراينادان بۇرىن رەسەي گرۋزيانىڭ وڭتۇستىك وسەتياسىن تارتىپ العان. زەرتتەۋشى تاتيانا ۋربانسكايا بىلاي دەپ سول سوعىس تۋرالى جازدى: ۆ 2008 گودۋ مەجدۋ گرۋزيەي، س ودنوي ستورونى، ي روسسيەي، يۋجنوي وسەتيەي ي ابحازيەي — س درۋگوي، پرويزوشەل ۆوورۋجەننىي كونفليكت. ۆ نوچ نا 8 اۆگۋستا پوسلە وبسترەلوۆ گرۋزينسكيح سەل، ۆوورۋجەننىە سيلى گرۋزي زاياۆيلي و نامەرەني «ۆوسستانوۆيت كونستيتۋتسيوننىي پوريادوك» نا تەرريتوري نەپريزناننوي رەسپۋبليكي يۋجنايا وسەتيا، ي، ۆ رەزۋلتاتە بوەۆ، زانيالي بولشۋيۋ چاست ستوليتسى رەگيونا – تسحينۆالي. ۆ توت جە دەن روسسيا ۆمەشالاس ۆ كونفليكت ي ۆۆەلا ۆويسكا نا تەرريتوريۋ گرۋزي، پودۆەرگلا بومبارديروۆكە گرۋزينسكيە گورودا، پورتى ي ۆوەننىە وبەكتى. تاكيم وبرازوم، ۆوەننىە دەيستۆيا ۆىشلي دالەكو زا پرەدەلى يۋجنوي وسەتي. ا وككۋپاتسيا چاستي گرۋزي روسسيسكيمي ۆويسكامي بىلا پرەكراششەنا ۆووبششە تولكو س ۋچاستيەم مەجدۋنارودنىح پوسرەدنيكوۆ. رەزۋلتاتوم اۆگۋستوۆسكيح سوبىتي 2008-گو ستالو وبياۆلەنيە نەزاۆيسيموستي وت گرۋزي سوبستۆەننو يۋجنوي وسەتي ي ابحازي.[4]

ودان بۇرىن رەسەي پريدنەستروۆە ولكەسىندە سەپاراتيزم وتىن لاۋلاتىپ مولدوۆا تەرريتورياسىن ءبولىپ العان. پريدنەستروۆەدە ءالى دە رەسەي اسكەرى تۇر. تاعى ۆيكيپەديا.رۋ بىلاي سويلەيدى: ۆوينا نا تەرريتوري پمر ۆ 1992-وم گودۋ ۆەلاس مەجدۋ مولداۆسكيمي ۆويسكامي (ا تاكجە سيلامي مۆد ي سپەتسسلۋجب), س ودنوي ستورونى، ي نە پريزناۆشيمي راسپادا سسسر، ۆوورۋجيوننىمي فورميروۆانيامي (گۆارديەي ي درۋگيمي) نەپريزناننوي پريدنەستروۆسكوي مولداۆسكوي رەسپۋبليكي، س درۋگوي ستورونى. 7 يۋليا 1992 رەسپۋبليكوي مولدوۆوي بىلو پرينياتو رەشەنيە و پرەكراششەني وگنيا، و چيوم پريدنەستروۆسكۋيۋ ستورونۋ ۋۆەدوميلي چەرەز پودپيسانيە دوكۋمەنتوۆ پرەزيدەنتامي رەسپۋبليكي مولدوۆى ي روسسي (كاك گارانتا ميرا ۆ سنگ ي پراۆوپرەەمنيكا سسسر), ودناكو لوكالنىە ستولكنوۆەنيا پرودولجاليس دو ۆۆودا ميروتۆورچەسكوگو كونتينگەنتا روسسي[36] 29 يۋليا 1992 گودا ۆ پريدنەستروۆە، ك 1 اۆگۋستا 1992 گودا «ترەتيا سيلا» (حدنفم), ۆوەۆاۆشايا نا ستورونە رەسپۋبليكي مولدوۆا، تاكجە پريزنالا ەتوت مير. ۆوورۋجيوننوە پروتيۆوستويانيە زاۆەرشيلوس پودپيسانيەم پەرەميريا ي «زاموراجيۆانيەم» ۆوورۋجيوننوگو كونفليكتا[5]. بىراق رەسەيدىڭ گەوساياسي امبيتسياسى مەن تابەتى زور كورىنەدى. "روسسيا ۆوزمەت تولكو پريدنەستروۆە، گاگاۋزيۋ ي يۋگ ۋكراينى": وبزور سمي مولدوۆى[6]

رەسەي باسپاسوزىندە ەڭ «وپاسىز حالىق – ۋكراين» ۇلتى، ال ەڭ ««وپاسىز مەملەكەت – ۋكراينا»، ويتكەنى ولاردى اقش جانە ەۆروپالىق وداق قولدايتىن «حۋنتا بيلەيدى». وسى تۇستا قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ ساياساتىنىڭ دۇرىستىعىن مويىنداۋ كەرەك. رەسەيدىڭ بىرنەشە توپ ىقپالدى ساياساتكەرلەرى (ولاردىڭ اتىن اتاپ جارناما جاسامايىق دەپ ەسىمدەرىن كەلتىرمەدىم) بىرنەشە رەت قازاقستان تەرريتورياسىندا سەپاراتيستىك پيعىلدى ۇسىنىستار جاساعان ەدى، بىراق ءبىزدىڭ پرەزيدەنتىمىز رەسەي پرەزيدەنتى ارقىلى ولاردىڭ رايىن قايتاردى. رەسەيدىڭ  بىزگە شابۋىل جاساماۋ سەبەبى قازاقستاننىڭ اسكەري قۋاتىنىڭ جەتكىلىكتى بولعانى. بۇگىنگى رەسەي قارۋلى كۇشتەرى اسكەري ادام شىعىنىنا ءتوزىمدى ەمەس. ەگەردە قازاقستان قارۋلى كۇشتەرى وسال بولىپ، ال ساياسي دامۋىندا تياناقسىزدىق بايقالسا، پوتەنتسيالدىق اگرەسسور رەتىندە رەسەي بىزگە شابۋىل جاسايتىن ەدى. ەلدە، اسكەردە، حالىقتا بىرلىكتىڭ بولۋى كەز كەلگەن اگرەسسورعا اسكەري ارەكەت ەتۋگە جول  بەرمەيدى. كەزىندە مەنىڭ ۇسىنىسىم تومەندەگىدەي بولعان. قازاقستاننىڭ سولتۇستەگى قالالارىن مىقتى قامالدارعا اينالدىرىپ، ونبەس ادامدىق اسكەري توپتاردى قالالاردا ورنالاستىرۋ. ونبەستىككە: بەس سنايپەر، بەس گراناتومەتچيك جانە بەس اۆتوماتچيك كىرەدى.بۇل موبيلدى توپ ءوزىنىڭ اسكەري وپەراتسيالارىن بەينە جازبالارعا جازىپ قالا گەريلياسىنىڭ پارمەنىن ينتەرنەتتە كورسەتىپ وتىرادى. بۇل تاجىريبە ءوزىن شەشەندەردىڭ تاجىريبەسى رەتىندە سيريانىڭ تار كوشەلى قالالارىندا پارمەندى «قالا سوعىسى» رەتىندە اقتاعان. قازىر مىنە ەل امان جۇرت تىنىش ، تەرريتوريامىز تۇگەل جانە بىرەگەي.

رەسەيدىڭ جۇلدىزى ەڭكەيدى. ءپۋتيننىڭ كەلۋىمەن رەسەيدە ەكونوميكالىق رەفورمالار توقتاپ، كەرىسىنشە ميليتاريستىك باعىتقا بەت الۋ كۇشەيدى. رەسەي مەملەكەتتىك بيۋدجەتىندە جىلما جىل اسكەري سالاعا كوپتەن كوپ قارجى بولىنەدى. سوڭعى جىلدارى الەۋمەتتىك شىعىنداردى قىسقارتىپ، اسكەري بيۋدجەتكە اقشانى حالىقتىڭ اۋزىنان جىرىپ بەرىپ جاتىر. ال رەسەيدىڭ احۋالى جىلما جىل ناشارلاپ كەلەدى. رەسەيدىڭ ىشكى جيىنتىق ءونىمى (ارى قاراي ءىجو) كولەمى جاعىنان الەمدەگى التىنشى ورىننان ون ءبىرىنشى ورىنعا تومەندەي جىلجىپ بارادى. داۋلى دەرەك بەرمەس ءۇشىن تاعى دا ۆيكيپەديادان مىسال كەلتىرەيىن: ەكونوميكا روسسي — شەستايا ەكونوميكا (پو داننىم زا 2015 گود) سرەدي ستران ميرا پو وبيومۋ ۆۆپ پو پپس. ۆۆپ پو پپس روسسي زا 2015 گود سوستاۆيل 3717 ملرد دوللاروۆ. نومينالنىي ۆۆپ روسسي زا 2015 گود سوستاۆيل 1324 ملرد دوللاروۆ، پو ەتومۋ پوكازاتەليۋ روسسيا زانيماەت 12-ە مەستو ۆ ميرە. پو ۆۆپ پو پپس نا دۋشۋ ناسەلەنيا روسسيا نا 2015 گود زانيماەت 48-ە مەستو[7].

رەسەيدىڭ ءىجو قۇلدىراۋ سەبەبىن ماماندار مەن رەسەي پرەمەر-ءمينيسترى بىلاي تۇسىندىرەدى: «ەششە ودين كومپلەكس پريچين (زامەدلەنيا روستا ۆۆپ) سۆيازان س يسچەرپانيەم ۆوزموجنوستەي پوستكريزيسنوگو ۆوسستانوۆلەنيا روسسيسكوي ەكونوميكي. زامەدليلاس ينۆەستيتسيوننايا اكتيۆنوست، پرەدپرياتيا رەالنوگو سەكتورا ستالكيۆايۋتسيا س دەفيتسيتوم سوبستۆەننىح ينۆەستيتسيوننىح رەسۋرسوۆ، روستوم يزدەرجەك ي رازرىۆوم مەجدۋ ۋروۆنەم دوحودنوستي بيزنەسا ي تەمي پروتسەنتنىمي ستاۆكامي، كوتورىە پرەدلاگايۋتسيا پو كرەديتام». مامانداردىڭ ۇزاق پايىمداۋىن قىسقا قورىتساق: رەسەي ەكونوميكاسى 2000-2008 جىلدارى ءتاپ-ءتاۋىر وسكەن-2000-10%، 2001-5,1%، 2002-4,7%، 2003-7,3%، 2004-7,2%، 2005-6,4%، 2006-8,2%، 2007-8,5%، 2008-5,2%. [8] بۇل ءوسىم گايدار رەفورمالارىنىڭ جانە مۇناي باعاسىنىڭ شارىقتاپ ءوسۋىنىڭ اسەرى ەدى. بىراق 2009 جىلعى داعدارىس ءپۋتيننىڭ ەكونوميكالىق ساياساتىنا العاشقى سىن بولدى، بىراق 7,8% قۇلدىراۋ رەسەي ساياساتكەرلەرىنە ساباق بولعان جوق. ولار ليبەرالدىق رەفورمالار ەمەس ، ميليتاريزاتسيا جولىنا ءتۇستى. ال باتىس اليانسى رەسەيگە كەشىرىمشىل ساياسات جۇرگىزدى. ءبىرىنشى اگرەسسيۆتىك پرەتسەندەنت پريدنەستروۆەدە، تاۋلى قاراباقتا جانە ابحازيادا  بايقالدى: رەسەيدىڭ اسكەري قوسىندارى بىرقاتار اسكەري اكت جاسادى. بىراق باتىس مەملەكەتتەر اليانسى پالەندەي  قارسى قيمىلعا بارمادى، سونىمەن بىرگە ولار ناتو-نىڭ قاتارىن كەڭەيتە جانە كۇشەيتە بەردى. رەسەي -جاس مەملەكەت قوي، ەسىرەدى، ەسەيەدى، قويادى دەگەندەي ۇمىتتەر بولعان شىعار. 2010 جىلى رەسەي ءالى دە ءوستى- 4,5%، 2011- 4,3%، 2012- 3,4%، 2013- 1,3%، ال 2014-2015 جىلدارى رەسەيدىڭ ءىىو ودان ارى قۇلاي باستادى.  2014 جىلى ءىىو  تەك 0,6 % عانا ءوستى، بۇل رەتسەسسيانىڭ باسى ەدى. رەسەيدىڭ ستاتيستيكالىق كوميتەتىنىڭ بايانداۋىنشا، 2015 جىلى ءىىو  3,7% قىسقارعان. داعدارىستىڭ سەبەبى ۇزاق ۋاقىت رەفورمالاردى قۋزاماۋ جانە باتىستىڭ رەسەيگە سالعان (ۋكراينانىڭ قىرىمىن  اننەكسيالاۋ جانە ۋكراينانىڭ شىعىسىنداعى سەپاراتيستەرىن قولداپ «گيبريدتىك سوعىس» جۇرگىزگەن ءۇشىن) سانكتسيالارىنىڭ اسەرى. ەكونوميكالىق رەتسەسسيا تۇرمىس دەڭگەيىنىڭ تومەندەۋىنە اكەلدى. رەسەيدىڭ ستاتيستيكالىق دەرەكتەرى بويىنشا كەدەيلىكتىڭ ەڭ شەگىندە قالعان ادامداردىڭ سانى 19 ملننان استى. (2014 جىلى رف-داعى كەدەيلەر سانى 3 ملن بولعان) [10].  رەسەيدەگى ەكونوميكالىق رەتسەسسيا بەلەگىلى دارەجەدە تۇرمىستىڭ تومەندەۋىنە اكەلدى. ال تۇرمىستىڭ ناشارلاۋى حالىق نارازىلىعىن تۋدىرۋدا. بۇگىنگى كۇنى ءبىز رەسەيدە كەڭ كولەمدى نارازىلىقتى بايقامايمىز. ال نارازىلىق اكتسياسىن جەكەلەپ جۇرگىزىلۋشىلەرگە بيلىك تاراپىنان وپەراتيۆتى شارا قولدانۋدا. ونىڭ ۇستىنە ورىس ادامى يمپەريالىق يدەياعا باس ۇرۋدا: «اش وتىرسام دا قىرىمدى يەلەنسەم بولدى» دەگەن ۇستانىم كەڭ تاراعان. ءبىزدىڭ ويىمىزشا، يمپەريالىق يدەيا قارىن تويدىرمايدى، كەدەيشىلىكتىڭ ۇدەۋى حالىقتى يمپەريالىق يدەيادان جەرىتەدى. رەسەيگە ۇلكەن داعدارىس كەلە جاتىر، ال ونىڭ زاۋالى رەسەي بيلىگىن شايقاپ جىبەرە مە، جوق پا، مەن بىلمەيمىن، كورىپكەلدىك قاسيەتىم جوق. بىراق ورىس حالقى بىرنەشە مارتە ۇلى دەرجاۆاشىلدىقتان جاڭا زامان تاريحىنىڭ وزىندە جەرىگەن: ءبىرىنشى رەت 1917 جىلدىڭ اقپان ايىندا. 1914-1918 جىلدارداعى ءبىرىنشى دۇنيەجۇزىلىك   سوعىستا. سول سوعىستى ابىرويمەن اياقتاۋدىڭ ورنىنا رەسەي حالقى پاتشا ۇكىمەتىن قۇلاتىپ، ودان كەيىن سوعىستان شارشاعانىن ءبىلدىرىپ ۋاقىتشا ۇكىمەتىن قۇلاتتى، 1918 جىلى سوعىستان شىقتىم دەپ،  گەرمانيامەن سەپاراتتىق كەلىسىمگە قول قويعانى بار. ەكىنشى رەت: ورىس حالقى ءوز ەركىمەن كسرو-نى تاراتقانى تاعى بار. سوندا ورىس حالقى 1917 جىلدىڭ اقپانىنداعىداي ناننىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنەن تارىققان جوق ەدى (بۇل كەلە جاتقان رەۆوليۋتسياعا يتەرمەلەگەن سىلتاۋ عانا بولعان) .1989-1990 جىلدارداعى جاريالىلىقتى پايدالانىپ ورىس زيالىلارى ەركىندىكتى (ليبەرالدىق ەركىندىك – سايلاۋ قۇقىعى، دەمونستراتسيا جاساۋ قۇقىعى، پارتيا قۇرۋ، ەركىن ءسوز ت. ب. س. س. ) تالاپ ەتتى. ال قاراپايىم حالىق «كالباسا مەن ەت قايدا قۇرىدى؟» دەۋمەن بولدى. وسى جولى دا سول بولعان ستسەناريلەر قايتالانىپ كەلەتىنگە  ۇقسايدى. بۇل جولى قۇلاسا، رەسەي قۇر قۇلامايدى، رف-نىڭ قۇرامىنداعى تاعى بىرقاتار ەلدەر ەركىندىك پەن ەگەمەندىك الادى. رەسەي بۇرىن سوڭدى كورشىلەرىنەن تارتىپ العان جەرلەردىڭ ءبىرازىن  قايتارىپ بەرۋگە ءماجبىر بولادى. ال قازاقستاننىڭ تىنىسى كەڭەيەدى.ەشقانداي ەۆرازيالىق وداق بولمايدى. قازاقتىڭ ءوزى سول تىلگە جابىسپاسا، ورىس ءتىلىنىڭ وكتەمدىك ءداۋىرى تاۋسىلادى.

ءازىمباي عالي

Abai.kz

.............................................................................

1.ۆ ۋچاستي ۆ بوەۆىح دەيستۆياح نا دونباسسە پودوزرەۆايۋت جيتەليا اكتوبە. meta.kz 16 اۆگۋستا 2016

2. ازيمباي گالي نوۆايا ميروۆايا «حولودنايا ۆوينا». altyn-orda.kz. 13 وكتيابريا، 2013; ازيمباي گالي يتوگي پەرۆوي ميروۆوي "حولودنوي ۆوينى". ناچالو ۆتوروي ميروۆوي "حولودنوي ۆوينى": بيتۆا زا ۋكراينۋ.08.02.2014 centrasia.ru

3. پروبلەما پرينادلەجنوستي كرىما ru.wikipedia.org

4. تاتيانا ۋربانسكايا مير، 07 اۆگۋستا 2013 unian.net

5. ۆوورۋجيوننىي كونفليكت ۆ پريدنەستروۆەru.wikipedia.org

6. "روسسيا ۆوزمەت تولكو پريدنەستروۆە، گاگاۋزيۋ ي يۋگ ۋكراينى": وبزور سمي مولدوۆى30 اپرەل 2014, timpul.md/ru

7.ەكونوميكا روسسي ru.wikipedia.org

8. مەدۆەدەۆ دميتري اناتولەۆيچ http://www.vestifinance.ru/articles/41771 - See more at: http://finik.me/post/165/#sthash.imku3Lmn.dpufwww.vestifinance.ru/articles/41771#sthash.imku3Lmn.dpuf

9. روسستات: ۆۆپ روسسي ۋپال ۆ 2015 گودۋ نا 3,7% . 25 يانۆاريا 2016.bbc.com/russian

10. پادەنيە ۋروۆنيا جيزني ناسەلەنيا روسسي msk.kprf.ru  25.03.2016