1973- جىلى ناۋرىز ايى بولاتىن، عافۋ قايىربەكوۆ ءىس ساپارمەن ارقالىققا كەلدى.

ونى سول كەزدەگى وبكومنىڭ حاتشىسى وزبەكالى جانىبەكوۆ قارسى الدى. ول عافاڭمەن كازپي –دە بىرگە وقىعان ەكەن. اقىن قۇرداسىنا قوناق ۇيدەن جەكە بولمە بەرىپ، استا-توك جاعداي جاسادى. عافاڭ قيما اۋدانىنداعى ەڭبەك ادامدارى تۋرالى وچەرك جازۋعا ءىس ساپارمەن كەلگەن ەكەن.  وكومنىڭ استانادان كەلەتىن قوناقتارعا ارنالعان قوناقۇيىندە عافاڭمەن سول كۇنى بىرگە قوندىم، مەنىڭ قىزمەتىم- اقىننىڭ ايتقانىن ورىنداپ، قىزمەت ەتۋ عوي.

ەرتەڭىنە عافاڭ ماشينامەن قيماعا قاراي بەت الدى. قاسىنا جول سەرىگى بولىپ جازۋشى سەيىت كەنجەاحمەتوۆ پەن مەن ەردىم. كۇن شايداي اشىق. كوكتەمنىڭ جىلى لەبى كوڭىل شالقىتادى. مەن وسى ساتتە بىزبەن قاتارلاسا ۇشىپ بارا جاتقان قوس اققۋدى بايقاپ قالدىم. قولىمدا الىستان جاقىنداتاتىن وبەكتيۆى بار سۋرەت تۇسىرگىش بار ەدى. سونى اققۋلارعا باعىشتاپ سۋرەتكە تۇسىرگەنمىن. سۇلۋلىققا اقىن كوڭىلى جاقىن بولماي ما. «اققۋلاردىڭ سۋرەتىن كەيىن ماعان سالىپ جىبەر، مۇمكىن ولەڭ جازارمىن» دەگەن عافۋ سوندا.

كەيىن سۋرەتتى عافاڭا جىبەرۋدى ۇمىتىپ كەتىپپىن. سودان ون جىل وتكەننەن كەيىن سىراعامىزدىڭ –س.ماۋلەنوۆتىڭ 60 جىلدىق مەرەي تويىنا تورعايعا كەلە جاتقانبىز. جاركولدىڭ تۇسىنان وتە بەرگەندە، اققۋلار توبى كولگە قونۋعا بەت الىپ بارا جاتتى. سونى بايقاعان عافاڭ، ماعان قاراپ: «انالاردىڭ سوڭىنداعى قوس اققۋ باياعى سەن سۋرەتكە تۇسىرگەن اققۋلار سياقتى» دەگەنى. وسىعان دەيىن كۇلىپ، ءماز بولىپ كەلە جاتقان مەن، عافاڭنىڭ باياعى ءبىر ۋادەمدى ورىنداماعاندىعىمدى سىپايى ەسكە سالىپ وتىرعانىن سەزىپ، ەزۋىمدى جيا قويعان ەدىم.

«اۋىزدان جىرىلعان قالاماقى»

ايتقالى وتىرعان بۇل اڭگىمەم دە سول جىلدارعا قاتىستى. كوك بازاردىڭ جانىنان ءوتىپ بارا جاتقانبىز. عافۋ انادايدان «شەرتەر» ءانسامبىلىنىڭ سول كەزدەگى جەتەكشىسى قايىرجان ماقانوۆتى كورىپ قالىپ، ماشينانى توقتاتتى. شاقىرىپ الدىق، «اسسالاۋماعالەيكۋم» دەپ سالەم بەرىپ جاتىر. «سەن بالا حابارلاسۋدى ۇمىتتىڭ عوي» -دەيدى عافۋ وعان. «شەتەلگە بارامىز دەپ قول تيمەي جاتىر. تاياۋدا ءبارىن رەتتەيمىن»، -دەيدى اناۋ. مەن ەكەۋىنىڭ جۇمباق اڭگىمەسىنە سول جەردە تۇسىنبەي قالعانمىن. ونىڭ ءمانىسىن عافاڭ ءوزى ايتتى. مەنى اسىراپ جۇرگەن «انا جىرى» ءانى. سوناۋ قازاننان، قاراقالپاقستاننان، تۇركىمەنستاننان، رەسپۋبليكالىق، وبلىستىق راديو، فيلارمونيادان قالاماقىلار كەلەدى دە، مىنا سياقتى ءوزىمىزدىڭ جىگىتتەر مەنى ەلەي بەرمەيدى دەپ، كادىمگىدەي رەنجىگەن. سويتسە قايىرجان فيلورمونيادان قالاماقى جىبەرۋدى ۇمىتىپ كەتە بەرەدى ەكەن.

 «تاعى ءبىر قايتا تۋايىن...»

1988 جىلدىڭ تامىز ايى. ع.قايىربەكوۆتىڭ 60 جىلدىق مەرەي تويى تورعايدا ءوتىپ جاتقان. عافاڭدى كىندىك قانى تامعان جەرى-تورعاي وزەنى بويىنداعى باتپاقسۋات دەگەن جەرگە جۇرت قاۋمالاپ الىپ كەلگەن. جاقىن تۋىستارى عافاڭدى اياق قولىنان ۇستاپ كوتەرىپ العان. ۋىس-ۋىس كۇمىستەن شاشۋ شاشىلىپ جاتىر. جەڭگەلەرى عافۋعا «تۋعان توپىراعىڭا اۋناتامىز» -دەيدى. سوندا عافاڭنىڭ «اۋناتساڭدار اۋناتىڭدار، ەندى الپىسقا كەلگەندە تاعى ءبىر تۋىپ كورەيىن» دەگەن ءسوزى ەستە قالىپتى.

«مەن دە كەرەمەت ءانشى ەدىم»

 1973 جىلعى ناۋرىز ايى بولاتىن. ارقالىققا كەلگەن عافاڭدى-عافۋ قايىربەكوۆتى سول جىلدارى وبلىستىق راديو كوميتەتىندە ءتىلشى، بۇگىندە عالىم، بەلگىلى جازۋشى قويشىعارا سالعارين ۇيىنە قوناققا شاقىرعان. اڭگىمە ۇستىندە:

- عافا، قاسىمنىڭ «داريعاسىن» سىزدەن كەرەمەت ورىندايتىن ەشكىم جوق دەسەدى. وسى ءاندى ءسىزدىڭ ورىنداۋىڭىزدا جازىپ السام دەپ ەدىم،- دەپ قۇرالدارىن جايا باستاعان.

- جينا مىنا پالەكەتتەرىڭدى، مەنى وسى جۇرت اقىن دەپ ءجۇر ەمەس پە، ءانشى رەتىندە تاريحتا اتىم قالماي-اق قويسىن، دەپ عافاڭ شورت كەسكەن. ول كەزدە عافاڭ قىرىقتىڭ قىرقاسىنان جاڭا اسقان بولاتىن. عافاڭ شىنتۋايتىندا ءانشى، جاقسى دومبىراشى ەدى. ونىڭ داۋىسىنىڭ ماگنيتوفونعا جازىلماۋ سەبەبى قويشىعارانىڭ عافاڭنىڭ ءتىلىن، ىبىن تابا الماۋىندا بولسا كەرەك.

سودان كەيىن بىرنەشە جىلدار زىمىرىپ وتە شىققان. عافاڭ قاسىندا بادەش جەڭگەمىز بار، ارقالىققا كەلدى. الىستان كەلگەن قۇرمەتتى قوناقتار توي ۇستىنە تاپ كەلگەن ەكەن. تۋىسى ساپابەك ساماتوۆ دەگەن اعاسى الپىسقا تولعان ەكەن. توي يەسى قۇرمەتىنە بادەش جەڭگەمىز ءان ورىندادى. ورتامىزعا بيبىگۇل كەلگەندەي اسەر الدىق. وتىرعان جۇرت بادەش جەڭگەمىزدىڭ انشىلىگىنە ءدان ريزا بولىستى. سونان كەيىن عافاڭ قولىنا دومبىرا الدى. ورىنداعانى قاسىم امانجولوۆتىڭ اتاقتى «داريعا» ءانى. عافاڭنىڭ تاماعى قارلىعىپ قالىپتى. ەرتەدەگى داۋىسى جوق. دەگەنمەن ارقالى اقىن ەمەس پە. تىڭداۋشى جۇرتتى سونىسىمەن ەلىتتى. عافاڭ سوڭىندا:

   - وتە شىققان قايران جاستىق-اي! كەزىندە مەن دە كەرەمەت ءانشى ەدىم،- دەپ ەلدى ءبىر جادىراتتى. «ەرتەدە قويشىعارا عافاڭنىڭ داۋىسىن ءتۇسىرىپ العاندا، زاڭعار اقىننىڭ كەرەمەت ءانشى، تەرمەشى بولعانىن كەيىنگى ۇرپاققا وسىلاي دالەلدەپ وتىرار ما ەدىك»- دەگەن ەكىنشى وي جىلت ەتە قالىپ ەدى سول جولى ماعان.

«پارىز بەن قارىز»

    1987 جىلى جازۋشىلار وداعىنىڭ ءۇشىنشى قاباتىندا ورنالاسقان «جۇلدىز» جۋرنالىندا رەداكتوردىڭ ورىنباسارى بولىپ ىستەيتىن عافاڭا سالەم بەرەيىن دەپ بارعانمىن. ول قىزمەتكەرى سەرىك تۇرعىنبەكوۆتى شاقىرتىپ: «بوسا دا، ءتۇس بولىپ قالدى عوي، دالاعا شىعايىق» -دەدى. تۇستىككە اپاراتىن بولار دەپ مەنەن دامەلەنىپ تۇرعانىن بايقادىم دا، سەرىككە اۋىلدان كەلگەن از ۋاقىتتىڭ ىشىندە شىعىندالىپ قالعانىمدى ايتىپ، «مىنا قيىندىقتان ەندى ءوزىڭ الىپ شىق» -دەگەم. ول دا ەلپ ەتە قالىپ:

- ويباي، عافا، جاڭا عانا كەڭشىلىك جۇماتتىڭ سىزگە الىپ كەلە جاتقان بەس جۇلدىزدى كونياگىن پايدالانىپ قويىپتى، -دەيد. عافاڭ سول جەردە تاس تالقان اشۋلانعان بولىپ: - كورەسىنى وسى كەڭشىلىكتەن كورىپ كەلە جاتىرمىن. ءتىپتى جاقىندا عانا شىمكەنتتەگى ءبىر ىنىشەكتىڭ ماعان الىپ كەلە جاتقان سىباعاسىن ءسىمىرىپ قويىپتى. ول از دەگەندەي، ءوزىمدى سىباپ جەرلەپ كەتەتىنىن قايتەرسىڭ!-دەدى.

  - بۇل جۇمات كەڭشىلىكتى الما اعاشىنا بايلاپ قويىپ، كەزىندە تالاي ۇرعان، -دەپ سەرىك ونان سايىن سىلقىلداپ كۇلەدى.

  - ەندەشە «اللادان سۇراعاندا بەرە سالعان» دەگەندەي مىنا ناعاشىڭنىڭ انا كەڭشىلىككە كەتىپ جۇرگەن ەسەسىن قايتار، -دەپ، عافاڭ سوندا ماعان ارنايى «تاپسىرما» بەرگەن. ەرتەڭىنە كەڭشىلىك عافاڭنىڭ الگى ءسوزىن ەستىپ قويىپتى.

ماعان كەلدى.

   - عافاڭ ماعان رەجىپ ءجۇر ەكەن. ءبىر كوڭىلىن كوتەرىپ جىبەرەيىكشى، اعا الدىندا پارىزىم بار ەدى!-دەيدى. مەن وعان:- اۋىلعا جۇرەيىن دەپ جاتىرمىن، جاعداي جوق قوي،- دەسەم دە بولمايدى.

- ساعان ءبىر امال ايتايىن، اۋىلعا بارعاسىن قايتادان سالىپ جىبەرمەيسىڭ بە، سەرىكبايدا اقشا بار، سودان قارىز ال، -دەدى. سەرىكبايدان اقشا الىپ عافاڭا باردىق. ءسويتىپ قارىز الىپ اعا الدىنداعى «پارىزىمىزدى» وتەگەن ەدىك.

«كينوعا ءوزىم تۇسەم بە دەسەم...»

    1994 جىلى كوكتەمدە تورعايدا باقىت قايىربەكوۆ اكەسى عافۋدىڭ شىعارماشىلىق عۇمىرناماسى تۋرالى دەرەكتى فيلم تۇسىرمەكشى بولىپ كەلگەن. قاسىندا رەجيسسەرى، وپەراتورلارى. ولاردىڭ عافاڭنىڭ «اق جەلكەن»، ء«ۇش قيان» پوۆەستەرى بويىنشا دەرەكتى فيلم ءتۇسىرىپ جۇرگەن كەزى. جاس بالالار، مادەنيەت ءۇيىنىڭ اكتەرلەرى عافاڭنىڭ جاس كەزىندەگى ءبىر ءساتتى بەينەلەۋدە. كينووپەراتور اپپاراتىن زىرىلداتىپ ءتۇسىرىپ جاتىر. سولاردى بايقاپ تۇرعان عافۋ: «كينوعا ءوزىم تۇسەم دەپ جۇرسەم، مەن بولىپ ارتىستەر ويناپ ءجۇر. مەنىڭ دە تاريح بولىپ كەتكەنىم –اۋ سوندا!»

   زىمىراپ ءوتىپ بارا جاتقان ۋاقىت-اي!، -دەپ قينالعانداي سىڭاي تانىتىپ ەدى.

«اكەڭ ەندى ءنال قاعۋعا دا جاراماس»

      عافاڭنىڭ الماتىداعى ۇيىندە وتىرمىز. ونىڭ ەڭبەك زەينەتىنە شىققان كەزى. ماعان اڭگىمە ايتىپ وتىرعان. اڭگىمە وزەگى-سوعىستان كەيىنگى اۋىل ءومىرى. مەن ونى قۇلىقسىز تىڭداپ وتىر دەپ ويلاعان-اۋ، شاماسى:

- مەنىڭ سوڭعى كىتابىمدى وقىماعانعا ۇقسايسىڭ-دەدى.

- وقىدىم. ءسىزدىڭ جاستىق شاعىڭىز تۋرالى دا ومىرباياندىق پوۆەست ەمەس پە!

- وقىساڭ، سوندا سەنىڭ اكەڭ تۋرالى دا جازىپ ەدىم. ول كەزدە انەس «زاگوتجيۆسيرەنىڭ» ديرەكتورى ەدى، ەندى وكشەمە ءنال قاعۋعا دا جاراماس،- دەپ كۇلدى. قالجىڭداعانى ەدى. مەنىڭ اكەم عافاڭنىڭ جەزدەسى بولاتىن.

«جەكە كەلگەن جاقسى ەكەن»

  1994- جىلى ماي ايىندا عافاڭ ەلگە كەلدى. العاشقى بولىپ امانكەلدىلىك اعايىندار قۇشاق جايىپ قارسى الدى. بايعابىل وزەنىنىڭ جاعاسىنا كيىز ۇيلەر تىگىلىپتى. قوناقاسى ۇلان-اسىر مەرەكەگە جالعاسىپ كەتتى. سازگەر قاليبەك دەرىپسالدين، تەرمەشى مۇرات كوشەكوۆ، ءانشى داريعا ساقۇلوۆا عافاڭنىڭ اندەرىن كەزەك –كەزە ورىنداپ، اۆتوردىڭ مەرەيىن اسىرىپ تاستادى.

   بەلگىلى ايتىس اقىندارى ءالفيا ورمانشينا مەن بۇركىت بەكەتوۆ تە ولەڭدەرىن سۋداي اعىزىپ، عافاڭدى قوشەمەتتەپ جاتتى.

بۇركىت:

اسسالاۋماعالەيكۋم، عافۋ اعا،

جالعانمەن، قاس شىندىقپەن تاتۋ اعا.

پاراسات جولىنداعى پايعامبارىم،

ءبىر قازاق باس يگەندەي ءپاتۋاڭا.

بۇگىنگى الىپ توپتىڭ كوسەمىسىڭ،

سىندارلى سىرلى ءسوزدىڭ شەشەنىسىڭ.

ادامسىڭ جان سارايىن جاساندىرار،

ولەڭنىڭ نايزاعايلى نوسەرىسىڭ.

اقيىق اقىنداردىڭ الىبى ەدىڭ،

قاشاننان كوركەم ءسوزدىڭ قالىبى ەدىڭ،

 ات باسىن تۋعان جەرگە ءسىز بۇردى دەپ،

قۋانىپ ءماز بولادى قالىڭ ەلىڭ!

كەزەك الفياعا ءتيىپ، ول دا جەلدىرتە جونەلگەن:

قۇشاعىن اشقان ەلىڭ بار،

ساعىنىپ تۇرار جەرىڭ بار.

ءساتى بولسا تورعايعا،

اتىڭنىڭ باسىن بۇرعايسىڭ.

قاناتى تالماس قىنارىم،

ەلىم دەپ تالماي جىرلايسىڭ.

بىزدەر ءۇشىن قول جەتپەس،

اسقار دا بيىك شىڭدايسىڭ.

ارقا سۇيەر شىڭىم دەپ،

مارتەبە تۇتىپ ءجۇر ەلىڭ.

تورعاي دەپ سوعار تىنباي ءبىر،

جۇرەگىڭ جاقسى بىلەمىن.

ءتىل مەن كوزدەن ساقتاسىن،

تۇمار قىپ تاقشى موينىڭا،

ءالفيا قىزدىڭ بىلەگىن.

تىڭداۋشى جۇرتشىلىق تا ءالفيانىڭ ورىندى ازىلىنە رازى بولىپ، كۇلىسىپ جاتىر. عافاڭ دا ورنىنان قايتا-قايتا قوزعالاقتاپ:

    - وسىنداي دا ون-ون بەس جاستى سىلىپ تاستاعىڭ كەلەدى، ءا، -دەپ ءماز بولدى. تاڭەرتەڭ ەرتە تۇرىپ، ەكەۋمىز بايعابىل وزەنىن جاعالادىق. كوكتەمگى جايساڭ تابيعات، سۇلۋ، كوركەم. عافاڭنىڭ دا كوڭىلى كوتەرىڭكى. اقىن جۇرەگى سەزىمتال، نازىك بولادى عوي. شاماسى تۇندەگى سىي قۇرمەتتىڭ اسەرىنەن ءالى ارىلماعان. «بۇرىن سىربايمەن، ايتپەسە باسقالارمەن بىرگە كەلىپ، سولاردىڭ تاساسىندا قالىپ كوزگە تۇسە بەرمەيتىن ەدىم. بۇل جولعىداي سىي قۇرمەت قوشەمەتتى ءوز باسىم ەشقاشان كورمەگەن ەكەنمىن. ەلگە جەكە كەلگەندە قانداي جاقسى...» دەپ ەدى.

توسىننان تابىلعان تۋىس

 مەنىڭ تەگىم ارعىن، ونىڭ ىشىندە ايۋ رۋىنان ەدى. اعايىندىق   جاعىنان سىراعاڭ ماعان تۋىس. عافاڭ – ناعاشى بولىپ كەلەدى. ناعاشىلارىمدى جەڭگەلەرى «اتقىش» دەپ اتايتىن، مەرگەن رۋىنان ەدى، ونىڭ ىشىندە بايمىرزادان تارايتىن. (بايمىرزا ارۋاقتى اۋليە ، قورىمىنىڭ باسىنا بارىپ تۇنەيتىندەر ءالى كۇنگە دەيىن كوپ). شەشەمنىڭ اكەسى دوسجان ايماعىنا ايگىلى بي بولعان مەرگەن توكەنىڭ جاقىن تۋىسى ەدى. ءوزىنىڭ مىنەزى قىزىق، مۇرنى پۇشىقتاۋ، قۇلاعىنىڭ مۇكىسى بار ەستىمەيتىن. بىراق ساۋاتتى، كىتاپتى كوزىلدىرىكسىز وقي بەرۋشى ەدى. ءبىزدىڭ ۇيدە جازدى كۇندەرى ءجيى قوناق بولاتىن. وقيتىنى 1957 جىلى موسكۆادا وتكەن قازاق ادەبيەتىنىڭ ون كۇندىگىنە ارنايى شىعارىلعان «قازاق ەپوسى» اتتى قالىڭ توم ەدى. (وسى كىتاپ ءالى كۇنگە مەندە ساقتاۋلى). وسى قازاق باتىرلارىنىڭ جىرلارىن باس الماي قايت-قايتا وقىپ وتىرار ەدى. كوپتى كورگەن قاريا بولعاسىن، كەيدە اڭگىمە ايتاتىنى بار. سوندايدا ايتقانى بولۋى كەرەك ء«بىز نە كورمەدىك، قارساقباسى قاراكولدى دە كورگەنبىز» دەگەن ءسوزى ەل اۋزىندا كۇلكىلى اڭگىمە رەتىندە ايتىلىپ جۇرەدى. سويتسە، مەنىڭ ناعاشىم پاتشا وكىمەتى تۇسىندا بارىمتاشى بولىپتى. سودان دوششەكەڭ ءوزى جايلاعان شۇبالاڭ دەگەن جەردەن ىمىرت جابىلا شىعىپ، سوناۋ ەكى ءجۇز شاقىرىم جەردەگى ىرعىز جەرىنەن جىلقى تارتىپ ەرتەڭىنە ورالادى ەكەن. قارساقباسى دەگەنى جاپونياداعى فۋدزياما تاۋى سياقتى الىستان باسى ۇشكىرلەنىپ كورىنەتىن شاعىن تاۋ. تورعاي وزەنىنىڭ قۇردىمعا كەتەتىنى دە وسى جەر. ياعني، بۇل تورعاي مەن ىرعىزدىڭ شەكاراسى. دوششەكەڭنىڭ اۋىلدان ەڭ ۇزاپ شىققان جەرى سول بولسا كەرەك.

   دوششەكەڭنىڭ سۇلتان دەگەن بالاسى دۇنيەدەن ەرتە ءوتتى. سوعىس جىلدارىنا دەيىن قىزمەت ىستەگەن، تورعاي وڭىرىنە اتبەگىلىگىمەن، سەرىلىگىمەن اتى شىققان. ونىڭ بىرنەشە جۇيرىك اتى بولعان، ونىڭ ىشىندە اسىرەسە سۇلتان كوك دەگەن تۇلپارى بايگە الدىن بەرمەپتى. عافۋ قايىربەكوۆ ونى «ەر قاناتى» كىتابىندا جازعان بولاتىن. عافۋ دوششەكەڭنىڭ نەمەرە ءىنىسى. ء«بىزدىڭ بىرگە تۋعان تاڭقى دەگەن اعامىز بار ەدى، ول سوناۋ 30-شى ىلاڭدى الاساپىران جىلدارى وڭتۇستىككە جەر اۋىپ كەتىپ ەدى، سودان حابار بولمادى. عافۋعا بولسا سونىڭ ءوزىن، بولماسا سوڭىندا قالعان ۇرپاقتارىن تاپ -دەپ تاپسىرىپ ەدىم، سودان حابار كەلمەدى مە ەكەن»-دەپ مەنەن بىرنەشە رەت سۇراعانى ەسىمدە. كەيىنىرەك، عافۋدىڭ ۇيىندە ءبىر بولعانىمدا اعاسى دوششەكەڭنىڭ تاپسىرماسىمەن تاڭقىنىڭ ۇرپاقتارىن قالاي تاپقانىن اڭگىمە ەتتى:

 «بۇل ءوزى قىزىق وقيعا. تاڭقى دەگەن اعامىزدى وڭتۇستىك وڭىرىنە ساپارعا شىققان سايىن سۇراستىرىپ جۇرەتىنمىن. بىراق تۋىستارىممەن جۇزدەسۋ كۇتپەگەن جەردەن بولدى. بىردە تاراز (بۇرىن جامبىل) قالاسىندا ءىس ساپارمەن بارىپ، ءبىزدىڭ كەلۋىمىزگە وراي ۇيىمداستىرىلعان كونتسەرتتە وتىر ەدىك، ءبىر كەزدە جۇرگىزۋشىنىڭ «كەلەسى ءاندى ورىندايتىن تانكينا» دەگەن حابارى قۇلاعىما جىلى ەستىلدى. كونتسەرت بىتكەنشە جۇرەگىم دۇرسىلدەپ، ءبىر ورنىمدا وتىرا المادىم. ساحنا جابىلعاسىن ىزدەپ باردىم الگى بالانى. سۇراستىرا كەلىپ، تۋىسىم ەكەنىن ءبىلدىم. باۋىرلارىم تاراز قالاسىندا تۇرادى ەكەن شۇرقىراسىپ تابىستىق. تاڭقى اعامىز دۇنيەدەن ەرتە ءوتىپتى. ارتىندا قاناتىن جايعان ۇرپاقتارى بار ەكەن. ءبىر بالاسى قازاقتىڭ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى مارات بارمانقۇلوۆ» -دەپ اڭگىمەسىن اياقتاعان عافاڭ. ماراتتىڭ ول كەزدە كوزى ءتىرى ەدى... قايران دوششەكەڭ دە تۋىسىنىڭ تابىلعانىن ەستي الماي دۇنيەدەن ءوتتى...

قوشتاسۋ

   1994 جىلى قازان ايىنىڭ سوڭىنا تامان «ناعاشىڭ ناۋقاس، ءحالى ناشار» دەگەن حابار جەتتى. مەن «ىستىق سورپا ناۋقاسىن جەڭىلدەتەر» دەگەن ويمەن، قالا سىرتىنداعى اۋىلدان ءبىر قوي ساتىپ الىپ، الماتىعا ءجۇرىپ كەتتىم. عافاڭنىڭ ءۇيى «سامالدا» تۇراتىن كەزى. مەن ۇيگە كىرگەندە عافاڭ تورگى بولمەدە جاتىر ەكەن. بادەش جەڭگەمىز ونىڭ ارقاسىن مايمەن سىلاپ جاتتى. اۋزىمەن قۇس تىستەگەن شەشەن عافاڭ سويلەۋگە شاماسى جوق، بەتىن ماعان قاراي ارەڭ بۇرىپ، سۇيەگى ىرسيىپ تۇرعان جۇدەۋ قولىن باياۋ جىلجىتىپ مەنىڭ ۇسىنعان قولىمنىڭ ۇستىنە سالدى.

  - اعاڭ (ناعاشىڭ دەمەدى) – ساكەننىڭ تويى وتكەن جەزقازعاننان بىرنارسەگە كوڭىلى تولماي ورالدى. ءارى سالقىن تيگىزگەن ەكەن، كەلە سالىپ اۋرۋحاناعا ءتۇستى. وسى ەكى ءۇش كۇن بولدى، دارىگەرلەر «ەندى ەشتەڭەگە شامامىز كەلمەيدى» -دەپ حابارلاعاسىن بارسام، عافۋدى ارباعا سالىپ كىرە بەرىسكە شىعارىپ تاستاعان، ءوزى سالقىندى كوتەرە المايتىن ادام، تەمىردىڭ ۇستىندە جاتىر ەكەن، ۇيگە ءحالى ءتىپتى ناشارلاپ كەلدى. نەشە ءتۇرلى قىمبات دارىلەرمەن، مايلاردى ساتىپ الىپ، ءوزىمىز ەمدەپ جاتىرمىز –دەدى بادەش جەڭگەمىز مۇڭىن شاعىپ.

 مەنىڭ جانىمدا بەلگىلى اقىن باقىتكەرەي ىسقاقوۆ تۇرعان:

    - جەڭەشە-اۋ، مايمەن سىلاي بەرگەنشە، ەلۋ گرامم كونياك بەرىپ جىبەرشەڭىزشى، مۇمكىن جان اۋرۋى جەڭىلدەر-دەگەنى. سول جەردە نە كۇلەرىمدى نە جىلارىمدى بىلمەي مەن تۇردىم.

    سودان كوپ ۇزاماي زامانىمىزدىڭ ءدۇلدۇل اقىنى عافاڭ بۇل دۇنيەدەن باقي اتتانىپ كەتتى. 7-قاراشا كۇنى وسى كۇنگى جاسوسپىرىمدەر تەاترىنان كەڭسايعا اپارىلىپ جەرلەندى. وندا ۇكىمەت باسشىلارى، قازاقتىڭ بەلگىلى قوعام قايراتكەرلەرى، جازۋشى –اقىندارى سوڭعى قوشتاسۋ سوزدەرىن ايتتى. ونداي جەردە شىن جۇرەكتەن، تەرەڭ سەزىممەن ايتىلعان ءسوز عانا قايعىرتىپ، كوزگە جاس الدىرادى ەكەن، ول ءسوزدى قابىر باسىندا ايتقان عافاڭنىڭ ۇلى باقىت ەدى.

                 قانداي جامان اجالدىڭ قانداۋىرى،

                 تالاي –تالاي الاۋ جان تۇردى اۋىرىپ،

                  ون عاسىرلىق قازاقى ۇلى جىردىڭ،

                  بىتكەنى مە وسىمەن ءبىر ءداۋىرى؟!-دەپ سول جىلى ايتقان قادىر مىرزا ءالىنىڭ جىر جولدارى ەسكە تۇسەدى...

    سول جەردە ەندى اقىننىڭ ەكى عۇمىرى بارى ەسكە ءتۇستى -ءبىرى شىعارماشىلىق، ەكىنشىسى، ۇرپاعى جالعاستىرار عۇمىرى، ەكەۋىنىڭدە الدى جارىق بولعاي دەپ تىلەدىك.

جۇمات انەسۇلى

abai.kz