بۇگىندە قانت قىزىلشاسىنان جەتىسۋلىق شارۋالار مول ءونىم جيناۋدا. ءونىمنىڭ كوپتىگى سونشا، كوكسۋ قانت زاۋىتى قابىلداپ ۇلگەرمەي جاتىر. ءتاتتى ءتۇبىر تيەلگەن تەحنيكالار بالبپىق بي اۋىلىندا كەزەكتە تۇر. كەزەك ەكىگە بولىنگەن. الماتى جاق كىرە بەرىسىندە ءبىر كەزەك جانە تالدىقورعاننان كەلە جاتقانداعى كىرە بەرىستە تاعى ءبىر كەزەك. ۇزىن سونار كەزەكتەگىلەر تاڭعى 4-تەن، 5-تەن كەپ تۇرعاندارىن ايتادى. «كەشكى 6-7-گە دەيىن زاۋىتقا ارتىلعان جۇگىمىزدى ءتۇسىرىپ كەتسەك،  باس كيىمىمىزدى اسپانعا اتىپ، قۋانامىز» دەيدى قارابۇلاقتان قىزىلشا اكەپ تۇرعان جىگىتتەردىڭ ءبىرى.

سونىمەن، ۇزىن-سونار كەزەكتىڭ سەبەبى نەدە؟ شارۋالار مەن تاسىمالداۋشىلار «قانت زاۋىتىنىڭ قۋاتى از، تەحنيكالارى ەسكى. سول سەبەپتى ءبىز ۇزاق كۇتىپ تۇرمىز» دەيدى. ال، زاۋىت وكىلدەرى «كەي كولىكتەر قىزىلشامەن قوسا تاس جانە باتباق، ءتىپتى شىرىگەن ءونىم اكەلىپ، تەحنيكامىزدى ىستەن شىعارىپ جاتىر» دەپ ءۋاج ايتادى. كىمدىكى دۇرىس؟

اباي ءابدىلدينوۆ، «جەر انا» شارۋا قوجالىعىنىڭ جەتەكشىسى: وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، قانت قىزىلشاسىن قايتا قولعا الۋ، شارۋاشىلىقتى دامىتۋ، ءوز قانتىمىزدى ءوندىرۋ ماسەلەسى – ەلباسى تاپسىرماسى. وبلىس اكىمى جانە ودان كەيىنگى باسشىلار بولىپ، بۇل تاپسىرمانى ورىنداۋعا كىرىستى. مەن سياقتى شارۋالاردى قىس بويىنا ۇگىتتەپ ءجۇرىپ، 20-30 گەكتارعا قىزىلشا سەبۋگە كەلىستىردى. راحمەت، بىزگە تۇقىم، تىڭايتقىش بەردى. سۋبسيديا تولەپ جاتىر.  الا جازداي ەڭبەكتەنىپ، مىنە قىزىلشامىزدى جيناپ جاتىرمىز. ءبىزدىڭ قوجالىقتا 30 گەكتار القاپ بار. قازىر 20-سىن قازىپ الدىم. 700 توننادان استام ءونىم وتكىزدىم. ءالى دە 500 توننا كولەمىندە قىزىلشام بار. قىس بولسا كەلىپ قالدى. قازىر ءبىز قىزىلشانى وتكىزۋدەن قىجالات كورىپ وتىرمىز. زاۋىتقا جونەلتكەن تەحنيكامىز تاۋلىكتەپ كەلمەي قالادى. سەبەبى، زاۋىتتىڭ قابىلداۋ قۋاتى تومەن. ەرتەڭ اياز بولسا، ءبىزدىڭ ماڭداي تەرىمىز ەش كەتەيىن دەپ تۇر. قىزىلشا اعىپ كەتەدى. سالماق جوعالتادى. قازىر امالداپ، قازىلعان ءتاتتى ءتۇبىردى اڭىزعا جيناپ، ۇستىنە جاپىراعىن جاۋىپ وتىرمىز.  مىنا تۇرىمىزبەن جاڭا جىلعا دەيىن ءونىمىزدى وتكىزە الماي دال بولامىز عوي. سوندىقتان باسشىلار ماسەلەمىزدى شەشۋگە كومەكتەسسە دەپ سۇرايمىز.

ءمان جايدى بىلمەك بولىپ، «كوكسۋ قانت زاۋىتى» جشس-نا جول تارتتىق. ءتاتتى ءتۇبىر تيەلگەن كولىكتەر بالپىق بيگە جەتپەي، كوكسۋ وزەنىندەگى كوپىردەن بەرى اسىپ تۇر ەكەن. جۇرگىزۋشىلەردىڭ ءتۇرى شارشاۋ. ءبىر-ەكەۋىن سوزگە تارتىپ ەدىك «تاڭعى 4-تەن، 6-دان بەرى تۇرمىز. كەزەكپەن جىلجىپ كەلەمىز. بۇگىن ءوتىپ ۇلگەرسەك جاقسى بولار ەدى» دەيدى.

حوش. زاۋىتقا دا كەلدىك. العاشقىدا ءبىزدى كۇزەت ىشكە كىرگىزبەدى. ءجون سۇراسا كەلە ىشتەن گالينا بايمۋرزاەۆا ەسىمدى اپاي شىقتى. ءوزى زاۋىت ىشىندەگى باقىلاۋ كەڭەسىنىڭ ءتورايىمى ەكەن. ايتۋىنشا، زاۋىت شاما-شارقىنشا قىزىلشا قابىلداپ جاتىر. مۇندا تاۋلىگىنە 2 مىڭ توننا قىزىلشا وڭدەلەدى. بىراق، قابىلداۋ بۇل كورسەتكىشكە بايلانىستى ەمەس. ء«بىز تاۋلىك بويى جۇمىس ىستەيمىز. سوڭعى كولىككە دەيىن قابىلدايمىز. بىراق، كەي كولىكتەر تازالانباعان قىزىلشا اكەلەدى. نەمەسە شىرىگەن ءونىم توگەدى. ءتىپتى قىزىلشامەن تاس ارالاستىرىپ اكەلگەندەر دە بولادى. سولاردىڭ كەسىرىنەن قابىلداۋ اپپاراتتارى ىستەن شىعىپ قالادى. ونى جوندەۋگە ۋاقىت كەتەدى. زاردابىن وزگەلەرى تارتادى» دەيدى.

جاعدايدى بايانداي ءجۇرىپ گالينا توماەۆنا ءبىزدى قىزىلشا كاگوتىنىڭ ء/ۇيىلىپ، اكتەلگەن قىزىلشا/ جانىنداعى 2 كولىككە اكەلدى. ونىڭ ۇستىندە جىگىتتەر قىزىلشانى تازالاپ، كەلەسى كولىككە سالىپ جاتىر ەكەن. ۇستىنە شىعىپ كورىپ ەدىك، سارقاننان كەلگەن كامازدىڭ تەلەجكاسىنا كادىمگى باتپاق تولتىرىلعان دەرسىڭ. سۇراستىرىپ ەك «جاڭبىرلى كۇنى تيەلگەن عوي» دەگەن جاۋاپ الدىق.

زاۋىتتىڭ قىزىلشا قابىلداۋ پۋنكتىندە وتىرعان قىزمەتكەرىنەن كەشەگى جانە بۇگىنگى كۇننىڭ جازبالارىن كوردىك. 1-قاراشادا قانت زاۋىتى جالپى سالماعى 5500 توننا بولاتىن 377 كولىك قابىلداعان ەكەن. زاۋىت ىشىندە كاگوتتاردا 90 مىڭ توننادان ارتىق قىزىلشا جاتىر.

گالينا بايمۋرزاەۆانىڭ سوزىنە سەنسەك، «زاۋىت جەتىسۋلىق شارۋالار سەپكەن بارلىق قىزىلشانى قابىلداۋعا مىندەتتى. قازىر جوسپارلانعان ءونىمنىڭ جارتىسىنان استامىن قابىلداپ ۇلگەردىك. ەندى قالعان جارتىسىنا دا شامامىز جەتەدى» دەيدى.  ايتا كەتەلىك، زاۋىت قىزىلشانىڭ تونناسىن 17 مىڭ تەڭگەدەن الىپ وتىر.  

ىبىراي داۋتوۆ «قۇراقتى» اۋىلشارۋاشىلىق وندىرىستىك كووپەراتيۆىنىڭ جەتەكشىسى: ءبىز بيىل 20 گەكتارعا قىزىلشا سەپتىك.  قازىر 15 گەكتارىن قازىپ بولدىق. كۇنىنە تراكتورىم 2 رەت، زيل كولىگىم ەكى رەت زاۋىتقا 6-7 توننادان ءونىم وتكىزىپ كەتەدى. حالىق كورىپ وتىر. زاۋىت جۇمىس ىستەپ تۇر. ارينە، قۋاتىن ارتتىرسا تىپتەن تاماشا بولار ەدى. دەگەنمەن، ءبىز ءتۇسىنىپ وتىرمىز. كەلەشەكتە زاۋىت بۇدان دا جاقسى جۇمىس ىستەيدى دەپ سەنەمىز. مىنە 4-5 كۇن بولدى، قازىر زاۋىت اۋماعىندا كەزەك رەتتەلدى. وتكەندە عانا جىگىتتەر كەزەك ءۇشىن ءبىراز جەرگە بارىپ، ءبىر بىرىمەن توبەلەسە جازداعان. بۇگىندە اۋداندىق اكىمدىك پەن پوليتسيا وكىلدەرى بىرىگىپ، بۇل جەرگە ءتارتىپ ورناتتى. ايتپاعىم، ءسال تۇستىنىستىك تانىتىپ، شىدايىق. ءبارى دۇرىس بولادى!

قانشا ادام بولسا، سونشا پىكىر بار. ءبىز قىزىلشا اينالاسىنداعى ءوزىمىز كورگەن اڭگىمەنى سول قالپىندا جەتكىزۋگە تىرىستىق. بىراق، انىق دۇنيە مىناۋ - اۋا-رايى شارۋانى كۇتپەيدى. ماماندار بۇگىن-ەرتەڭ كۇننىڭ بۇزىلاتىنىن بولجاپ وتىر. شارۋانىڭ ەڭبەگى ەش كەتپەسە دەپ تىلەيمىز.

تۇراربەك  جۇماي

Abai.kz