بۇدان بىلاي مەشىتتەرىمىز احاج بولىمىنەن رەسمي قۇجات كورسەتپەيىنشە، نەكە قيمايتىن بولدى. بۇل – «ەكى، ءۇش، مەيلى ءتورت ايەل الساڭ دا، مەشىتتە مۇسىلمانشا نەكەڭ قيىلمايدى» دەگەن ءسوز. سەبەبى، ەلىمىزدە كوپ ايەل الۋعا، ونى زاڭدى نەكەگە تىركەۋگە رۇقسات جوق. بۇنىڭ ءبارى ەلىمىزدەگى ۋاھابيلەردىڭ كەسىرىنەن. ايەلدى ءۇستى-ۇستىنە الىپ، جەزوكشە سەكىلدى پايدالانىپ، كوپ ۋاقىت وتپەي، قايتا تالاق ەتىپ قويا بەرۋلەرى، مىنە، وسىعان الىپ كەلدى. وقۋ ورىندارىنداعى، مەملەكەتتىك مەكەمەلەردەگى، تۇزەتۋ مەكەمەلەرىندەگى نامازحانالارىمىزدىڭ جابىلۋىنا دا وسى ۋاھابيلەر سەبەپ بولعان ەدى. نامازحانالاردا جينالىپ، وزدەرىنىڭ ۋلى يدەولوگيالارىن تاراتقانى ءۇشىن، مەملەكەت عيباداتحانالارىمىزدى جابۋعا ءماجبۇر بولدى. 

ء«بىردىڭ كەسىرى مىڭعا ءتيدى» دەگەن وسى بولسا كەرەك. وزدەرىن دىنگە پايدا تيگىزىپ جاتىرمىز دەپ ويلاعانىمەن، جاعداي كەرى كەتىپ بارادى. نەگىزىندە ۋاھابيلىكتىڭ شىعۋ ماقساتى دا – يسلام ءدىنىن قوعامعا جەكسۇرىن ءدىن ەتىپ كورسەتۋ ەدى عوي. بۇگىندە بۇلار سول ماقساتتارىنا ساي ارەكەت ەتىپ كەلەدى. 

ۋاھابيلىك - قوعامدا ءدىننىڭ دامىماۋى ءۇشىن، مۇسىلمانداردىڭ دىنىنەن ۇزاق قالۋى ءۇشىن، ەلدىڭ ءدىنسىز، ارسىز، يمانسىز بولۋ ءۇشىن، اقىرەتتە كوپپىز دەپ ماقتاناتىن مۇحاممەد (س.ا.ۋ.) ۇمبەتىنىڭ ءوسىپ-ونبەۋى ءۇشىن، مۇسىلمان ەمەستەردىڭ يسلام دىنىنەن ۇركىپ قاشۋى ءۇشىن، يسلام ءدىنىن بەيبىتشىلىك ەمەس، ماحاببات پەن سۇيىسپەنشىلىكتەن ادا قانىشەر، جاۋىز، زۇلىمدىق ءدىنى دەپ تانىتۋ ءۇشىن باتىستىڭ جاساقتاپ شىعارعان اعىمى. 

دەسەك تە، بيتكە وكپەلەپ تونىمىزدى وتقا تاستاماۋىمىز كەرەك ەدى. ءبىز مەشىتتە قۇجاتسىز نەكە قيماۋ ارقىلى، نامازحانالاردى جابۋ ارقىلى تەك ماقساتتارىنىڭ جۇزەگە اسۋىنا جاردەم ەتىپ كەلەمىز.

كۇن وتكەن سايىن قارقىنداپ ءوسىپ كەلە جاتقان مۇسىلمانداردىڭ سانى دەموگرافيالىق داعدارىسقا ۇشىراپ وتىرعان باتىستىڭ قىزعانىش وتىن قىزدىرىپ بارادى. سول ءۇشىن ولار مۇسىلمانداردىڭ ءوسىپ-ونگەنىن ەش قالامايدى. وسى ماقساتتا مۇسىلمان قوعامى اراسىندا مونوگاميانى ناسيحاتتاپ، پوليگاميانى قوعام ۇركە قارايتىنداي قۇبىجىق دۇنيەگە اينالدىردى. ەلىمىز دە بۇل يدەولوگيانىڭ قۇربانى بولدى. حالىقتىڭ ساناسىندا دا كوپ ايەل الۋ ادام شوشيتىنداي، "ماسقارا" دەيتىندەي حالگە كەلدى. ەندى مىنە، كوپ ايەل العانداردىڭ نەكەسىن قيۋدان مەشىتتەرىمىز دە باس تارتىپ جاتىر.

بۇل – ءحالىمىزدىڭ تىپتەن مۇشكىل كۇيگە جەتكەندىگىن كورسەتەدى. 
جەسىرىن قاڭعىرتپاعان، جەتىمىن جىلاتپاعان، وڭ جاقتا قىزىن وتىرعىزباعان قازاق ەندى بۇل ءداستۇرىن ءوزى مانسۇق ەتىپ وتىر. ەلىمىزدە ونسىز دا جەسىر، جەتىم، كارى قىزداردىڭ ماسەلەسى وزەكتى بولىپ تۇرعاندا، بۇل پروبلەمانى شەشۋدىڭ ورنىنا، كەرىسىنشە، اسقىندىرىپ قويدى. قمدب بۇعان باسقاشا شەشىم تابۋى ءتيىس ەدى. "قىزدىڭ اتا-اناسىن كۋاگەرلىككە الىپ كەلۋ" دەگەن سەكىلدى شارتتار قويۋعا دا بولاتىن ەدى... الايدا، تاياقتى تىم ءيىپ جىبەرگەن سەكىلدىمىز. ونسىز دا از قازاقتىڭ كوبەيۋىنە توسقاۋىل قويدىق. كەرىسىنشە، ۇكىمەت كوپ ايەل الۋدى زاڭداستىرۋى كەرەك ەدى. سول كەزدە ۋاھابيلەردىڭ بۇل باسسىزدىقتارىنا توسقاۋىل بولار ەدى. ولار دا كوپ ايەل الاردا ويلانادى. سەبەبى، تالاق قىلاتىن بولسا، ايەل سوتقا جاعىمدانا الادى. سوت وعان جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەيدى. ورىنداماعان جاعدايدا سوتقا تارتادى. مەشىتتە نەكە قيماۋمەن ماسەلە استە شەشىلمەيدى. سەبەبى، ۋاھابيلەر نەكەسىن قيدىرۋعا ونسىز دا مەشىتكە بارمايدى. نەكەلەرىن وزدەرىنىڭ اراسىندا-اق قيىپ الىپ جۇرە بەرەدى.

وسى ۋاقىتقا دەيىن كوپ ايەل الۋدان قازاق ەشۋاقىتتا زارداپ شەكپەگەن. كەرىسىنشە دەموگرافيالىق پروبلەماسىن شەشىپ كەلگەن. ءۇش ايەلى بولعان بايدىبەك بابامىزدىڭ بايبىشەسىنەن كەيىنگى ەكىنشى ايەلى زەرىپتەن جالامبەت تۋىپ، ودان شاپىراشتى، وشاقتى، ىستى بولىپ ءۇش رۋلى ەل ءوربىپ وتىر. ال ءۇشىنشى ايەلى دومالاق انامىزدان البان، سۋان، دۋلات رۋى تاراپ وتىر. ارعىن مەيرامسوپى بابامىزدىڭ بايبىشەسى وتاعاسىنا قارقابات انامىزدى توقالدىققا الىپ بەرىپ، ودان قالىڭ قاراكەسەك قاۋلادى. ەلىمىزگە كەلىپ، ءدىن جايىپ، ءبىزدى يسلاممەن قاۋىشتىرعان پايعامبارىمىزدىڭ ازىرەتى ءالي ارقىلى تاراعان ۇرپاعى – قوجالارىمىز فاتيما انامىزدان عانا تۋعان دەسەڭىز، قاتەلەسىز. قازاق دالاسىنا كەلگەن قوجالاردىڭ كوبى ازىرەتى ءاليدىڭ حانافيا ايەلىنە تۋعان مۇحاممەد-حانافيانىڭ ۇرپاعى. وسىعان ۇقساس كوپتەگەن مىسال كەلتىرۋگە بولادى. ءبىز ابىلاي حاندى، بەرىرەكتە جاتقان ءۇش-تورتتەن ايەل العاان قۇنانباي مەن ابايدى ايتپادىق. 
ەندەشە كوپ ايەل الۋعا قارسى شىقپايىق. توقالدان تۋعانىمىزدى ۇمىتپايىق!

سالتان سايرانۇلىنىڭ

Facebook-تەگى پاراقشاسىنان

Abai.kz