ەكى-ءۇش شەگىندە شەندى شەكپەندىنىڭ تالقىلاپ جاتقانى – استانانىڭ اتاۋىن وزگەرتۋ بولدى. ەلباسىنىڭ ءوزى كەسىمىن ايتىپ، نيەتتەس بولعان دەپۋتاتتارعا العىسىن بىلدىرىسە دە، تالقى تاۋسىلمادى.

ەلورداعا ەلباسىنىڭ ەسىمىن بەرۋ تۋرالى ماسەلەگە پىكىر بىلدىرگەن دەپۋتات شايماردان نۇرىموۆ: «بۇل - حالىقتىڭ قالاۋى» دەيدى.

ءسويتىپ، دەپۋتات پەن ءجۋرناليستىڭ ەكەۋارا ديالوگى دەم اراسىندا جاريا بولدى.

دەپۋتات: بۇل - ءار قازاقستاندىقتىڭ قالاۋى. 

ءتىلشى: سءىز ايتىپ وتىرعان قازاقستاندىقتار دەگەن كىم؟ ناقتى... 

دەپۋتات: مىسالى، مەن. 

ءتىلشى: ءيا، ءبىر... 

دەپۋتات: سودان كەيىن ماجىلىستەگىلەر، 107 دەپۋتات. ولاردىڭ فاميليالارى جازىلعان ءتىزىم سىزدەردە بار، ءيا؟ سوسىن قىرىقتان استام سەناتور. مىنە، بۇلار دا حالىق قوي.

ءتىلشى: 200 ادام دەلىك، قالعاندارى شە؟ 

دەپۋتات: ناقتى سۇراق بولدى عوي. «حالىق دەگەن كىم؟» دەدى. مەن ايتتىم: «مەن» دەپ. مىنە، مەن وسىنى قالايمىن. بۇل - مەنىڭ قالاۋىم.

حوش، اۋەلدە اڭگىمەسىن «حالىقتىڭ قالاۋى» دەپ باستاعان شايماردان نۇرىموۆ مىرزا ءسوز اقىرىن وسىلاي تۇيىندەدى.

دەپۋتات ءۇشىن دەرەك رەتىندە:

سوڭعى دەرەكتەرگە سايكەس، قازىرگى تاڭدا قازاقستان حالقىنىڭ سانى – 17,5 ميلليوننان اسىپ جىعىلادى. ونىڭ 10 ميلليونعا جۋىعى قالالىقتار بولسا، 7 ميلليوننان استامى اۋىل تۇرعىندارى ەكەن. حالىق سانى جونىنەن الەم ەلدەرى ىشىندە 62 ورىندا تۇرمىز. ونىڭ 65,2 پايىزىن قازاق ۇلتى قۇرايدى.

«دەپۋتات - حالىقتىڭ قىزمەتشىسى» دەگەن ءسوز بار ەدى. دەپۋتا́ت ( لات. deputatus — جىبەرىلگەن) — ازاماتتاردىڭ تاڭداۋى بويىنشا بيلىك ورگانىنا جىبەرىلگەن ادام. وعان قاراستىرىلعان جەڭىلدىكتەرگە پارلامەنتتىك يندەمنيتەت كىرەدى. دەپۋتاتتى حالىق تاڭداۋى ءتيىس-ءتى. ول حالىقتىڭ كوزى، قۇلاعى ءام ءتىلى. ءبىز كۇللى الەمگە «زايىرلىمىز، دەموكراتيالىق پرينتسيپتەرگە سۇيەنەمىز» دەيمىز. دەموكراتيا – ءسوزى demos – حالىق جانە kratos – بيلىك دەگەن گرەك سوزىنەن شىققان، ياعني “حالىق بيلىگى” دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. حالىقتى بيلەۋ ەمەس، حالىقتىڭ بيلەۋى. دەپۋتات سول ءۇشىن سايلانادى. ءبىر اۋىز سوزبەن تۇيىندەسەك، «حالىقتىڭ قىزمەتشىسى» (سلۋگا نارودا).

قر كونستيتۋتسياسىنىڭ IV بولىمىندە ءدال وسى پارلامەنتتىڭ قىزمەتى، قۇزىرەتى تۋرالى جازىلعان، كەڭىرەك تۇسىندىرىلگەن. وكىنىشكە وراي بۇل جۇيە سوڭعى جىلدارى قاتتى وزگەرىسكە ۇشىراعان. ياعني، دەپۋتاتتار حالىقتىڭ قىزمەتشىسى ەمەس، حالىق بيلىكتىڭ قىزمەتشىسىنە اينالعان.

سول كونستيتۋتسيادا ايتىلعانداي – حالىق بيلىكتىڭ قاينار كوزى. شايماردان مىرزانىڭ دا تۇسپالداپ ايتپاعى وسى بولسا كەرەك. ءوزىنىڭ وكىلەتىن پايدالانىپ، جالپاق جۇرتتىڭ اتىنان سويلەۋ ولارعا ءتان قۇبىلىس. سوندىقتان سوگە جاماندامايمىز. تەك حالىقتىڭ قالاۋى ەكەنىن شايماردان مىرزا قالاي انىقتادى؟ ستاتيستيكا ءيا بولماسا الەۋمەتتىك ساۋالناما جۇرگىزىلدى مە؟

راس، بۇل حالىقتىڭ قالاۋى بولسا كەرەك-ءتى. جۇرت ەلباسىنىڭ ەسىمىن قالاعا بەرۋگە قارسى ەمەس. ونى وزدەرى دە ايتتى. تەك قاي قالاعا؟

قوسىمشا دەرەك كەلتىرە كەتەيىك، استانا – قازاقستاندىق برەند. مىسالى، «كوكا-كولانى» الەم حالقىنىڭ 94 پايىزى بىلەدى. سول اتاعى ءۇشىن كومپانيا جىلىنا 3 ميلليارد دوللار جۇمسايدى ەكەن. اقش برەندى. فرانتسياداعى ەيفەل مۇناراسىنا جىلىنا 459 ميلليون دوللار جۇمسالادى. بۇل -  فرانتسيا برەندى. استانا - قازاقستان برەندى. وعان جىلىنا 4 ميلليارد دوللار كەتەدى. استاناعا 18 جىل بولدى. ەندى قاراپايىم اريفمەتيكا، 18-ءدى 4-كە كوبەيتەمىز. سوندا ستاتيكالىق ەسەپپەن 72 ميلليارد دوللار جۇمسالعان. بۇل از اقشا ما؟

نۇرزات توعجان

Abai.kz