بۇل بەلارۋس پرەزيدەنتى الەكساندر لۋكاشەنكونىڭ پۋتينگە ايتقانى. بۇل ءسوزدىڭ ايتىلعانىنا ءبىر اي وتپەي جاتىپ، ترامپ ءوزىنىڭ قىرىمعا قاتىستى پىكىرىن اشىق ءبىلدىردى.

ءوزىنىڭ تۆيتتەردەگى پاراقشاسىندا اقش پرەزيدەنتى قىرىمنىڭ رەسەيگە زاڭسىز بەرىلگەنىن جانە ونىڭ ۋكرايناعا كەرى قايتارىلۋى ءتيىس ەكەندىگىن جازدى.

سوزبە-ءسوز اۋدارعاندا «قىرىمدى وباما اكىمشىلىگى كەزىندە رەسەي باسىپ الدى. وباما ورىستىڭ مۇنىسىنا وسالدىق تانىتتى  ما؟» دەگەنگە سايادى (Crimea was taken by Russia during the Obama Administration. Was Obama too soft on Russia?).

شىندىعىندا ترامپ اقش-تاعى پرەزيدەنت سايلاۋىندا جەڭىسكە جەتكەندە، جەتى اكەسى ءتىرىلىپ كەلگەندەي قۋانعان رەسەيلىكتەردىڭ دەنى ترامپتىڭ بۇل سوزدەرىنەن كەيىن دەلسال بولعانى انىق.

اق ءۇيدىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى شون سپايسەر پرەزيدەنت ترامپتىڭ سوزدەرىن ناقتىلاپ بەردى. «پرەزيدەنت ترامپ تۇسىنىكتى قىلىپ ايتتى. رەسەي ۇكىمەتى قىرىمدى ۋكرايناعا قايتارۋى ءتيىس»، - دەدى ول. بۇنى نەمىستىڭ «dw.com» اگەنتتىگى جازدى.

كرەملدەگىلەر توبەلەرىنە كوتەرگەن ترامپ قىر كورسەتەدى دەپ ويلاماسا كەرەك. اقش پرەزيدەنتىنىڭ جازباسىنان ءسال بۇرىن بريفينگ وتكىزگەن ءپۋتيننىڭ حاتشىسى دميتري پەسكوۆ قىرىم تۋرالى ءسوز بولمايتىنىن ايتىپتى.

«بۇل تاقىرىپتى مۇلدە تالقىلاۋعا بولمايدى. رەسەي ءوز تەرريتورياسى تۋرالى وزگەلەرمەن اقىلداسپايدى»، - دەيدى پەسكوۆ (ەتو تەما نە بۋدەت وبسۋجداتسيا، يبو ونا نە موجەت وبسۋجداتسيا. روسسيا نە وبسۋجداەت ۆوپروسى، سۆيازاننىە سو سۆوەي تەرريتوريەي، س زارۋبەجنىمي پارتنەرامي). بۇل BBC-ءدىڭ ورىس قىزمەتىنىڭ دەرەگى.

بۇل ارادا پەنتاگون دا پۋتينگە ازۋىن باتىردى. «رەسەيمەن اراداعى قارىم-قاتىناستارعا توقسالساق، اقش ماسكەۋمەن «كۇش سىناسۋعا» دايىن»، - دەدى اقش-تىڭ سۋ جاڭا قورعانىس ءمينيسترى دجەيمس مەتتيس. جاقىندا عانا اسىرەرەسەيلىك كوزقاراسى ءۇشىن مايكل فلينن قىزمەتىنەن قۋىلعان. مەتتيس ماسكەۋشىل مايكلدىڭ ورنىنا تاعايىندالعان. ناتو مۇشەلەرىمەن كەزدەسۋ كەزىندە گەنەرال مەتتيس قىرىم ماسەلەسىن، سيرياداعى جاعداي مەن تۇركيا – رەسەي قاتىناستارى الداعى ۋاقىتتا كۇن تارتىبىندەگى ماسەلە ەكەنىن جەتكىزدى.

ترامپ تەرىس اينالدى. اقپاننىڭ باسىندا اقش-تىڭ بۇۇ-داعى باس حاتشىسى نيككي حەيلي رەسەيگە سالىنعان سانكتسيالاردىڭ كەرى قايتارىلمايتىنىن ايتقان-تىن. ء«بىز رەسەيمەن ارامىزدى جاقسارتقىمىز كەلەدى. بىراق، ۋكرايناعا جاسالعان باسقىنشىلىققا رەسەي جاۋاپتى. ءتيىستى جازاسىن الماي جاتىپ، ەشقانداي سانكتسيا قايتارىلمايدى», - دەدى حەيلي حانىم.

ەستەرىڭىزدە مە، باتكا ايتىپ ەدى عوي. «ترامپ پرورەسەيلىك ەمەس، پروامەريكاندىق پرەزيدەنت» دەپ. ءپۋتيننىڭ اكەسىن ترامپ تانىتۋعا بەيىل. قازىردىڭ وزىندە پولشا مەن بالتىق ەلدەرىنە اقش پەن ناتو اسكەرى كىردى. نەمىستىڭ برەمەرحافەن پورتىنا اقش اسكەري تانكتەرى مەن ارتيللەريالىق قوندىرعىلارى قاڭتاردا جەتكىزىلگەن. «Russian.rt.com» جازادى، اقش پەن ناتو رەسەيدىڭ ءدال تۇبىنە دەيىن اسكەر اكەلىپ، سوعىسقا دايىندالۋدا-مىس.

نەمىستىڭ «Bundesdeutsche Zeitung» گازەتى «اقش تانكتەرىن گەرمانياعا اكەلىپ، رەسەيمەن سوعىسقا دايىندالىپ جاتىر» دەپ جازىپتى. سويتسەك، ۇزىندىعى 14 شاقىرىمعا سوزىلعان  900 ۆاگون اسكەري تەحنيكا جەتكىزىلگەن.

ودان كەيىن اقش تانك اسكەرىنىڭ 4-بريگاداسى پولشاعا كەلدى. «Charter97.org»  سايتىنىڭ جازۋىنشا، ولار كالينينگراد  شەكاراسىنان 70 شاقىرىم جەردە ورنالاسقان. بۇدان بولەك، بالتىق ەلدەرىنە دە ناتو اسكەرى جەتكىزىلگەن. بۇل رەسەيلىكتەر تابىناتىن ترامپتىڭ تەگەۋرىنى بولسا كەرەك.

ەۋرو وداقتىڭ ەڭ قىرسىق پرەزيدەنتتىرىنىڭ ءبىرى  داليا گريباۋسكايتە دە اسكەري كومەكتەن كەتارى ەمەستىگىن كورسەتتى. (http://www.foxnews.com/world/2016/12/27/soft-is-out-putin-trump-force-eu-to-harden-its-defense.html).

الگىندە عانا، دونالد ترامپتى ۇلىقتاپ جۇرگەن رەسەيلىك ساياساتكەرلەر ەندى وزگەشە سويلەي باستادى. كرەملدىڭ باستى ءتاپسىرشىسى دميتري پەسكوۆ «ناتو-نىڭ اسكەرىن كۇشەيتۋى رەسەيگە جاسالعان اشىق قوقان-لوققى» دەدى. دۇنيە وزگەرەمىن دەسە، ءاپ-ساتتە دەگەن. اقپاننىڭ باسىندا عانا باتكا ايتقانداي، پۋتين تاياقتىڭ كوكەسىن ترامپتان جەيتىن سەكىلدى.

ايتپاقشى، الەمدىك بىتىمگەر استانا ءالى ءۇنسىز. سيريا ماسەلەسىن تالقىلاپ جاتقان استانا الدا-جالدا اقش اقىرىپ، ورىسپەن سوعىسا قالار بولسا نە ىستەمەك؟ ەسكەرتە كەتەيىك، گەوساياسي كارتادا رەسەيدىڭ انتىنا ادال وداقتاسى ءبىز عانا. اۋەلگى ۇشتىكتەن باتكا بيىل عانا وتاۋىن وقشاۋلادى.

Oسى تۇستا ايتا كەتەرلىك تاعى ءبىر جايت – 2015 جىلى قازاقستان رەسەيدىڭ جۇلدىزدى سوعىسىنا «بالقاش تورابىن» بەرگەن.

2011 جىلدان بەرى رەسەيدىڭ باستاماسىمەن كەدەندىك وداققا مۇشەمىز. سولتۇستىكتەگى كورشىمىزدىڭ تالاي جىلدار ۇستەمدىك ەتكەنىنە ەتىمىز ابدەن ۇيرەنگەن. ولاردىڭ بىردە-ءبىر وتىنىشتەرىن جەردە قالدىرعان ەمەسپىز. ەڭ وكىنىشتىسى، يادرولىق قارۋدان باس تارتقانىمىزعا 25 جىل بولدى دەپ بوركىمىزدى اسپانعا اتقانىمىزبەن، ورىس زىمىراندارىنان، سىناقتاردان ءالى كۇنگە كوز اشپاي كەلە جاتساق تا «قىڭق» دەمەيمىز. ءدال بۇگىنگى تاڭدا قازاقستاندا رەسەيدىڭ 6 پوليگونى بار. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىن اقش-پەن جارىسىپ قارۋلانۋدى ماقسات ەتكەن كسرو 1950 جىلداردان باستاپ اسكەري پوليگوندارىن قاپتاتىپ اشا باستاعان. ءبىر تاڭقالارلىعى، رەسەيدىڭ وسى اسكەري پوليگوندارىنىڭ باسىم بولىگىن قازاقستان اۋماعىندا اشۋى. قازاقتىڭ كەڭ دالاسى – رەسەيدىڭ ۇلكەن پوليگون الاڭىنا اينالعان جانە اينالىپ وتىر. ارينە، 1992 جىلدان كەيىن قازاق دالاسىنداعى پوليگونداردىڭ اۋماعى اجەپتاۋىر ازايدى. دەگەنمەن، ءالى كۇنگە دەيىن قازاقستاننىڭ 11 ميلليون شارشى گەكتارى رەسەيدىڭ اسكەري پوليگوندارى ءۇشىن جالعا بەرىلگەن. ءبىر جولى ساياساتكەر راسۋل جۇمالى ايتىپ ەدى، كەزىندە 90-جىلدارى سەمەي پوليگونىن جاپقاندا، سونىمەن توقمەيىلسىپ، ماساتتانىپ جۇردىك. ال سول كەزدە قازاقستاننىڭ اۋماعىندا سونداي 8 نىسان، قوسىمشا 6 اسكەري بازا بولدى. شىن مانىسىندە سونىڭ بىرەۋى عانا جابىلدى. سەمەي اتوم پوليگونى. جابىلعاننىڭ وزىندە ءبىزدىڭ مۇددەمىز ەش ەسەپكە الىنعان جوق. مىسالى، باتىستان ۇشقان زىمىران بالقاش ماڭىنا كەلىپ قۇلايدى.

ول جەرلەردە قازاقستاننىڭ ۇكىمى جۇرمەيدى جانە ءسوز بولىپ وتىرعان ايماق تەرريتورياسى جاعىنان پولشا سەكىلدى ەۋروپاداعى ءىرى مەملەكەتتىڭ اۋماعىمەن پارا-پار اۋماق. قازاقستاننىڭ تۇتاستىي ەكى وبلىسىن قامتيتىن جەر. ماسەلە قايدا جاتىر. ءبىزدىڭ ماقساتىمىز سوعىس شاقىرۋ ەمەس، دەگەنمەن «ورىستان دوسىڭ بولسا، ايبالتاڭ قاسىڭدا بولسىن» دەگەندى دە ۇمىتپاۋىمىز كەرەك.

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz