• قازاقستانداعى مۇناي ءوندىرىسىنىڭ 25%-ى قىتايلىق كومپانيالار ۇلەسىندە.

• قىتاي مۇناي كومپانيالارى قازاقستانعا وسىدان 16 جىل بۇرىن كىرگەن. ناقتى ايتقاندا، 1997 جىلى قىركۇيەك ايىندا قىتايدىڭ ۇلتتىق مۇناي-گاز كورپوراتسياسى - CNPC (China National Petroleum Corporation) «اقتوبەمۇنايگاز» اق-نىڭ 60% اكتسياسىن ساتىپ الۋدان باستاعان. قىتايدىڭ ۇلتتىق مۇناي-گاز كورپوراتسياسىنىڭ 100% كاپتيالى مەملەكەتكە تيەسىلى ەكەنىن ەسكەرسەك، كومپانيا قحر-نىڭ مەنشىگى. قازاقستان مۇنايىن يگەرۋدى وسىلايشا باستاعان قىتاي كومپانيالارى ءوز پوزيتسيالارىن جىل وتكەن سايىن كۇشەيتە تۇسكەن. ماسەلەن، CNPC 2001 جىلى «Buzachi Operating Ltd» كومپانياسىنىڭ 50% اكتسياسىن ساتىپ السا،  2006 جىلى «PetroKazakhstan» كومپانياسىنىڭ دا 50% اكتسياسىن العان. ءسويتىپ، اقتوبە وبلىسىندا وندىرىلەتىن مۇنايدىڭ 97% قىتايدىڭ ۇلتتىق مۇناي-گاز كورپوراتسياسىنا قاراستى كومپانيالاردىڭ ۇلەسىندە بولىپ شىعا كەلگەن. بۇل 9 جىل ىشىندەگى ءبىر عانا وبلىستاعى مۇناي نارىعىنداعى كورىنىس. ەلىمىزدىڭ باسقا دا مۇنايلى وبلىستارىندا قىتاي كومپانيالارى جۇمىس ىستەيدى.

• قىتايلىق كومپانيالاردىڭ «باتىس قىتاي-باتىس ەۋروپا» ءاۆتودالىزى، «قازاقستان تەمىر جولىنا» قۇياتىن 600 ميلليون دوللار ينۆەستيتسياسى بار.

• قىتاي ونەركاسىپ، ينفراقۇرىلىم، اۋىل شارۋاشىلىعى، تۋريزم جانە باسقا سالالارعا قىزىعۋشىلىق تانىتۋدا. قوس مەملەكەتتىڭ باسشىلارى 45 جوبا بويىنشا بىرىگىپ جۇمىس ىستەۋگە كەلىسكەن.

• قىتايلار قازاقستانعا 2008 جىلى، ەكى ەل اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق ەندى كۇشەيە باستاعاندا اعىلىپ كەلە باستاپتى. ال 2012 جىلى رەسەيلىك پروفەسسور ا. ماسلوۆ «تاياۋ جىلدارى قازاقستانعا 5 ملن قىتاي قونىستانۋى مۇمكىن» دەگەن بولجام ايتقان.

• 2014-2015 جىلى قىتايلىق «حۋانتسيۋ شيباو» رەسمي باسىلىمى «قازاقستاندا 400 مىڭ ەتنيكالىق قىتاي ءومىر ءسۇرىپ جاتىر» دەگەن.

• 2015-2016 جىلدىڭ وزىندە ەلىمىزگە زاڭدى تۇردە كەلگەن قىتاي جۇمىسشىلارىنىڭ سانى 100 پايىزعا ارتقان. ءبىر جىلدىڭ وزىندە 11 860 قىتاي ازاماتىنا قازاقستاندا جۇمىس ىستەۋگە رۇقسات بەرىلگەن. جالپى العاندا، قازاقستانداعى ەڭبەك ميگرانتتارىنىڭ 38 پايىزى – قىتايلار.

• ەلىمىزدەگى قىتايلار قازاقتاردان 5 ەسە كوپ جالاقى الادى.

• 1991 جىلدان 2016 جىلعى 1 قاڭتارعا دەيىنگى كەزەڭدە 261 مىڭ 104 وتباسى نەمەسە 957 مىڭ 772 ەتنيكالىق قازاق تاريحي وتانىنا قايتا ورالىپ، ورالمان مارتەبەسىن الدى.

• 2016 جىلعى 1 شىلدەدەگى جاعداي بويىنشا، قازاقستانعا  – 11 713 قىتايلىق كەلگەن.

سوڭعى كەزدە ەل ىشىندە انتيقىتايلىق كوزقاراس قالىپتاستى. ىلگەرىدە اقساقالدار "قاراقىتاي قاپتاسا، مۇردەڭدى قازىپ جەيدى" دەۋشى ەدى. وتكەن جىلعى جەر داۋىنان كەيىن قىتايلاردىڭ توپ-توبىمەن قازاقستانعا كەلۋى جيىلەپ كەتتى. بۇل تۋرالى ەرتەرەكتە جازعان ەك. ءبىز كورگەن توبىر قىتايدىڭ دەنى تۋريست ەكەن.

قازىر قازاقستاندا قانشا قىتاي ازاماتى بار؟ قازاق-قىتاي قارىم-قاتىناستارى قاي دەڭگەيدە؟ ءبىز جاۋاپ ىزدەپ كوردىك.

ەسكەرتۋ! مۇنداعى ءبىز كورسەتىپ وتىرعان دەرەكتەر  اشىق ينتەرنەت رەسۋرستارىنان الىنىپ وتىر.

نۇرزات توعجان

Abai.kz